Yo'l jamiyat a'zolarining bir-birlari bilan bog'lanishlari, munosabat o'rnatishlari, muntazam aloqalarni joriy etishlari uchun vositadir. Kishilar yo'llar orqali uydan uyga, mahalladan mahallaga, bir yurtdan ikkinchisiga borib-kelishadi. Insonlar yo'llar vositasida hayotlari uchun kerak bo'lgan yuklarini tashiydilar. Ibtidoiy jamiyat davridan boshlab hozirgacha yo'llar ijtimoiy-iqtisodiy hayotda muhim o'rin egallab kelgan.
Hayotning barcha sohasida taraqqiyot, osonlik, qulaylik uchun yo'llar o'ta zarur omilga aylanib qolgan. Shuning uchun ham Islomda yo'llar masalasiga o'ziga yarasha alohida e'tibor qaratilgan. Yo'lga va yo'l xizmatlariga oid o'ziga xos qonun-qoidalar, odob-axloqlar joriy qilingan.
Yo'l qoidalariga qat'iy rioya qilishni nazoratga olish muhim vazifaga aylandi. Mamlakatimizda hatto maktabgacha ta'lim muassasalarida ham yo'l xavfsizligi qoidalari o'rgatilmoqda.
Islom dini yo'l harakati xavfsizligini ta'minlash bo'yicha ham nizom va tavsiyalar bergan. Minishdan oldin ulovning yo'lga tayyor ekanini tekshirish, nosoz joylarini tuzatish lozim. Ulovga belgilab qo'yilganidan ortiq yuk ortilmaydi. Havfsizlik choralariga to'liq amal qilish, ya'ni ot-ulov bo'lsa, egarining ayilini hayvonga ozor bermagan holda mahkam bog'lash va jilovini yaxshi tortish; avtoulovda esa xavfsizlik kamarini taqish kerak. Ulovga ma'lum masofadan keyin dam beriladi. Haydovchi ham dam olishi maqsadga muvofiq, chunki toliqib yo'lda uxlab qolishi yoki ulovi ishdan chiqishi mumkin.
Yo'l ko'pchilikka xizmat qiladigan tarmoqlardan biridir. Undan barcha barobar foydalanadi. Yo'lda inson ham, hayvon ham, turli naqliyot vositalari ham yuradi. Shuning uchun ham yo'l alohida e'tiborga sazovor tarmoq hisoblanadi. Demak, bu tarmoqqa oid qoida va odoblarni o'rganib, ularga amal qilish yuksak madaniyat, katta odob hisoblanadi. Qo'yidagi satrlarda mazkur yo'l va avtoulov boshqarish odoblarini e'tiboringizga taqdim etamiz.
– Yo'lga yaxshi niyat bilan, kerakli duolarni o'qib chiqish.
Yaxshi niyat – yarim mol. Musulmon kishi doimo yaxshi niyatli bo'ladi. Binobarin, yo'lga chiqqanda ham yaxshi niyat bilan chiqadi. Rivoyatlarda kelgan yo'lga chiqish oldidan o'qiladigan duolarda ham aynan yaxshi niyat ifoda qilingan.
– Yo'lning o'ng tarafida yurib, o'ng tarafida to'xtash. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning barcha narsalarni o'ng tarafdan boshlashlari ko'p rivoyatlarda kelgan. Ulamolarimiz: “Yo'lning o'ng tarafidan yurish mustahab (yaxshi)dir”, deganlar.
– Yo'lga uni iflos qiluvchi chiqindilar, po'choqlar, papiros qoldiqlari, turli qog'ozlar va shunga o'xshash narsalarni tashlamaslik.
Bir so'z bilan aytganda, yo'lni iflos qilmaslik. Zotan, bizning dinimiz ta'limotida poklik iymondan ekani qat'iy ta'kidlangan.
– Yo'l odoblaridan biri – yordamga muhtoj yo'lovchilarga yordam berishdir.
Yo'l tasodiflarga to'la, ba'zi yo'lovchilar boshqalarning yordamiga muhtoj bo'lib qolishadi. Mana shunday vaziyatlarning ustidan chiqib qolgan kishilar, agar ehtiyoji bor odamning o'zi yordam so'ramasa ham, yordam berishga shoshilishlari kerak.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kishiga uloviga minishiga yordam berishing yoki uning ustiga anjomini olib berishing ham sadaqadir”, dedilar”.
– Yo'l odoblarining eng muhimlaridan biri yo'l qoidalariga rioya qilishdir.
Har bir jamiyatda kishilarning o'zaro munosabatlarini to'g'ri yo'lga solish, insonlarni turli zarar va ko'ngilsizliklardan saqlash maqsadida yo'l qoidalari joriy qilinadi. Hozirgi paytda bular xalqaro qoidalar darajasiga etgan. Ushbu qoidalarga amal qilish hamma uchun zarur va majburiydir. Mazkur qoidalar shariatimiz ta'limotlariga ham to'g'ri keladi. Demak, musulmonlar bu qoidalarga hammadan ko'ra yaxshiroq amal qilishlari kerak.
Agar barchamiz ushbu yo'l odoblariga va qoidalariga og'ishmay amal qilsak, juda katta va savobli ishni amalga oshirgan bo'lamiz. Hammamiz yo'llarning moddiy va ma'naviy obodligi, pokizaligi, go'zalligi uchun harakat qilaylik!
– Yo'l odoblaridan biri – har tomonga alanglamay, to'g'riga qarab yurishdir.
Ulug'larimiz yo'lda har tomonga alanglab qarashni beodoblikning kattalaridan deb bilishgan.
– Yo'l haqlaridan biri yo'lovchilar bilan salomlashishdir.
Hususan, salom berganlarga alik olishdir. Zotan, Islomda tanigan va tanimagan har bir kishi bilan salomlashishga katta e'tibor berilgani hammaga ma'lum.
– Yo'l haqlaridan yana biri – adashgan yo'lovchiga yo'l ko'rsatishdir.
Yo'lda boradigan joyini topa olmay, yordamga muhtoj bo'lib yurgan kishilar tez-tez uchrab turadi. Ularga yo'l ko'rsatib qo'yish boshqalarning burchidir.
– Avtoulov vositasini haydovchi kishi belgilangan tezlikka rioya qilishi lozim.
Zotan, noo'rin shoshilish shaytondandir. Bunday holatlarda shoshilib, tezlikni oshirish ko'pchilikka zarar etkazishi, odamlarning asabini buzishi, Alloh ko'rsatmasin, hatto baxtsiz hodisalarga, yo'l falokatlariga sabab bo'lishi ham mumkin,
– Avtoulov vositasini haydovchi o'zidan boshqalarga xalal bermasligi odobdandir.
Ba'zi haydovchilar o'z hamkasblariga xalal beradigan ishlarni o'ylamay-netmay kilaverishadi, bu g'irt beodoblikdir. Boshqalarning yo'lini to'sish, qizil chirokda o'tib ketish, avtoulovni beparvolik va qo'pollik bilan boshqarish, o'zga haydovchilarning yurishiga xalal beruvchi boshqa harakatlarni qilishdan saqlanish lozim.
– Avtoulov haydovchisi ogohlantiruvchi ovoz chiqaruvchi moslamani iloji boricha chalmaslikka harakat qilishi zarur.
Baland va kutilmagan ovoz ko'pchilikka ozor berishi, asabini buzishi, yo'ldan chalg'itishini unutmaslik kerak. Bunday ovoz vositalari bilan avtoulovlarni jihozlashdan maqsad, zarurat yuzasidan ishlatish uchundir. Birovlarni bezovta qilish, cho'chitish va norozilik uyg'otish uchun emas.
– Avtoulov vositasini taqiklangan joylarda to'xtatmaslik ham yuksak odobdir.
Bu ish jamoatchilik odoblarining ko'zga ko'ringanlaridan biridir. Zotan, to'xtash taqiqlangan joyga avtoulovni to'xtatish katta beodoblik, boshqalarga hurmatsizlikdir. Bu ish bilan haydovchi ko'pchilikni behurmat qilgan va ularga noqulaylik tug'dirgan bo'ladi.
Shariatimiz buyurgan odoblarga rioya qilish har bir insonning vazifasidir. Shuning uchun yo'lda DAN xodimi bizdan haydovchilik guvohnomasini, ulovning texnik ko'rikdan o'tgani haqidagi hujjatni, dori qutichasi bor-yo'qligini, xavfsizlik kamarini taqishni talab qilsa yoki ulovga ko'p yuk ortilgani haqida ogohlantirsa, buni to'gri qabul qilish lozim. Bu odob va majburiyatlarni bajarish o'zimizning va yonimizdagi hamrohlarimizning ko'zlangan manzilga sog'u omon etib olishimizni ta'minlaydi.
Odiljon Narzullayev
Yangiyo'l tumani “Imom Sulton”
jome masjidi Imom-xatibi
2025 yilgi Haj safarida ishtirok etgan yurtdoshlarimiz “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” tashabbusi doirasida faol ish olib bormoqdalar. Ushbu tashabbus doirasidagi navbatdagi namunaviy-amaliy tadbir Farg‘ona viloyati Dang‘ara tumanida bo‘lib o‘tdi.
Tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi Farg‘ona viloyati vakili, viloyat bosh imom-xatibi Ubaydulloh domla Abdullayev ishtirok etib, tadbirga boshchilik qildi. “Sayyid Ahmadxon hoji” jome masjidida o‘tkazilgan yig‘ilishda tajribali imom-xatiblardan iborat Ishchi guruh tuzilib, ustuvor vazifalar belgilab olindi.
Ishchi guruh uch yo‘nalishda faoliyat olib bordi. Jumladan:
– Hajdan qaytgan ziyoratchilar ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarga jalb etildi;
– 65 ta oilaga borilib, ma’naviy suhbat va amaliy yordamlar ko‘rsatildi;
– 9 ta xonadondagi ruhiy-ma’naviy qiyinchiliklar o‘rganilib, maslahatlar berildi.
– Oilaviy kelishmovchilik sababli notinch bo‘lib turgan oilalarga suhbat va nasihatlar o‘tkazildi. Natijada 2 ta arazlashgan oila yarashtirilib, 1 ta ajrimning oldi olindi;
– Sudlanganlar, jazo muddatini o‘tayotganlar hamda ularning oilalari bilan muloqot qilindi.
– Nogiron va ehtiyojmandlar holidan xabar olinib, moddiy-ma’naviy ko‘mak ko‘rsatildi.
Tumanning Taptiqsaroy mahallasida yong‘in oqibatida zarar ko‘rgan xonadonni qayta ta’mirlash ishlari homiylar va hojilar ko‘magida boshlab yuborildi. Bosh imom-xatib Ubaydulloh domla ushbu xonadonga tashrif buyurib, muloqot qildi hamda tavsiyalar berdi.
Bundan tashqari, “Doimobod” mahallasidan bo‘lgan, nogironligi bor fuqaroning uyiga ham tashrif uyushtirilib, tugallanmagan uy qurilishi uchun zarur qurilish materiallari yetkazildi.
Peshin namozidan so‘ng Ishchi guruh tarkibidagi iqtidorli imom-xatiblar jamoatga ma’ruza qilib, tinchlik, osoyishtalik va xalq farovonligi uchun duo qildilar.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Farg‘ona viloyati vakilligi
Matbuot xizmati