Sayt test holatida ishlamoqda!
27 Iyun, 2025   |   2 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:06
Quyosh
04:51
Peshin
12:31
Asr
17:41
Shom
20:03
Xufton
21:42
Bismillah
27 Iyun, 2025, 2 Muharram, 1447

Mazhab haqida

12.05.2022   1334   3 min.
Mazhab haqida

1517 yili Usmoniy turklar tomonidan Misrga hanafiy mazhabi kiritiladi. Hozirgi kunda sud mahkamalarida shaxsiy maqom borasida hanafiy mazhabi tatbiq etilsada, ko'p misrliklar, ayniqsa, qishloq joylarda o'z diniy urf-odatlarida shofe'iy an'analariga sodiq qolganlar. Falastin va Iordaniyaning aksariyat musulmonlari, Suriya, Iroq, Hijoz, Pokiston, Hindiston, Indoneziya hamda Eron va Yamandagi sunniy musulmonlar ham shunday qiladilar.
Shofe'iy mazhabi murakkab mantiqiy tahlilni talab qiluvchi Hanafiy mazhabidan va Madina fiqhiy maktabining huquqiy majmuasini to'liq bilishni talab qilgan Molikiy mazhabidan farq qiladi. Aynan mana shu bu mazhabning Suriya, Iroq va Misrda chuqur ildiz tarqalishiga va musulmon davlatlariga yoyilishiga imkon berdi.
Hanbaliylik tarqalgan hududlar HH asr Saudlar oilasining hukumat tepasiga qaytishi Saudiya Arabistonida hanbaliy mazhabini rasmiy mazhab sifatida ta'sis etilishiga olib keldi. Shuningdek, hanbaliylik Qatarda rasmiy mazhab va Falastin, Suriya, Iroq va yana boshqa joylarda o'z izdoshlariga ega.

Hulosa qilib aytganda to'rt fiqhiy mazhablar yuqorida ta'kidlaganimizdek, ba'zi juz'iy masalalardagina farqlanadilar xolos. Shuningdek bir fiqhiy mazhab ichida ham turli fikrlash keng miqyosda yo'lga qo'yilgan. Misol uchun Hanafiy mazhabida ba'zi masalalarda Imom Abu Hanifaning shogirdlari u kishining fatvolaridan boshqacha fatvo chiqarganlar va shogirdning fatvosiga amal qilingan.

Lekin, fuqaholarning bu fikr erkinliklari zulm va javr ila ba'zi kishilar tomonidan ixtilof, deb nomlangan. Aslida bu ish ixtilof emas, ko'pfikrlikdir. Masalani hal qilishda afzal va oson yo'lni tanlashga urinishdir. Ayni paytda bu ko'pfikrlilik yuksak odob doirasida bir birini hurmat qilgan holda yo'lga qo'yilgan. Munozara odoblari ishlab chiqilgan va bu bobda kitoblar ham bitilgan. Bularning hammasi fikr va so'z erkinligining samarasidir.
Mazhabsizlar Qur'oni karim va sunnatdan shar'iy hukmlarni chiqarishda o'zlarining qadimgi maslakdoshlari bo'lmish “Zohiriylik” mazhabining yo'lini tutganlar. Hech kim mazhablarni faqat shu to'rt mazhabga cheklab qo'ymagan, balki tarixiy sharoit shuni taqozo qilgan. Mazhablar orasidagi ixtilof aqidaviy ixtiloflar kabi shariat man etgan ixtilof emas, aksincha ular musulmonlar uchun rahmat. Bu ixtiloflar sahobiy va tobe'iylar orasidagi ixtiloflarning uzviy davomidir.
Mazhab imomlarining sahih hadis haqidagi gaplari Imom Buxoriy va Muslim kabi sahih hadislar to'plamida mazhabga to'g'ri kelmaydigan masalalarda mazhabni tashlab, hadisga ergashish kerak degani emas, bu gaplar faqat juda ham kam kishilar bajara oladigan shartlarga javob bera oladigan mazhab ichidagi mujtahidlarga va mutloq mujtahidlarga qaratilgan.
Mazhabsizlik jamiyat hayotida ixtilof va janjallarni keltirib chiqaradi va buning natijasida turli radikal oqimlarga moyil “kadrlar” etishib chiqadi. Birdamlik va barqarorlikka salbiy ta'sir etadi. Bugungi kunda mazhabsizlikning oldini olishning ma'naviy, diniy va ma'rifiy asoslariga alohida ahamiyat berish lozim.

Abdulloh Samatov

MAQOLA
Boshqa maqolalar

Luqmoni Hakimning hikmatli so‘zlaridan

27.06.2025   1463   3 min.
Luqmoni Hakimning hikmatli so‘zlaridan

1. Allohga taqvo qilishni tijorat deb bil, shunda u senga molsiz foyda keltiradi.

2. O‘zingni senga muhtoj bo‘lmagan, lekin sen unga muhtoj bo‘lgan kishining o‘rniga qo‘y.

3. Xarsang toshlarni joyidan ko‘chirish, ongsiz odamga anglatishdan osonroqdir.

4. Jannatni talab qilishda oliy himmatli bo‘l.

5. Allohdan shunday umid qilki, u bilan Uning makridan omonda bo‘lma va Allohdan shunday qo‘rqki, u bilan Uning rahmatidan umidsiz bo‘lma.

6. Men hech qachon sukutdan afsuslanmadim. Agar gap kumush bo‘lsa, sukut — oltin.

7. Hikmat kambag‘allarni podsholarning majlislarida o‘tkazgan.

8. “Yo Robbim, meni mag‘firat qil” — deb ko‘p takrorla, zero Allohning bir soati borki, u vaqtda so‘rovchi rad etilmaydi.

9. Kim yolg‘on gapirsa, yuzining suvini (obro‘yi) ketadi, kimning xulqi yomon bo‘lsa, g‘am-tashvishi ko‘payadi.

10. Allohdan qo‘rq, lekin qalbing fojir bo‘laturib, odamlar seni hurmat qilishlari uchun o‘zingni ularga Allohdan qo‘rqadigan qilib ko‘rsatma.

11. Amal faqat yaqiniy ishonch (e’tiqod) bilangina mukammal bo‘ladi, kimning e’tiqodi zaif bo‘lsa, amali ham zaif bo‘ladi.

12. Yolg‘on gapirishdan ehtiyot bo‘l, zero u pishirilgan chumchuq go‘shti kabi ishtahalidir, lekin ko‘p o‘tmay  egasini ichini yondiradi.

13. Majlisni ko‘zing bilan ko‘rib tanla, agar Alloh zikr qilinadigan majlis bo‘lsa, u yerda o‘tir. Agar olim bo‘lsang, ilming naf beradi, agar johil bo‘lsang, senga o‘rgatishadi, agar Alloh u majlisga rahmatini nozil qilsa, sen ham shu rahmatdan bahramand bo‘lasan.

14. Qarzdorlikdan ehtiyot bo‘l, chunki u kunduzi xorlik va tunda g‘amdir.

15. To‘qlik ustiga ovqat yemagin —  chunki unday taomni yegandan ko‘ra itga tashlagan yaxshiroq.

16. Agar shayton senga shubha va gumon orqali kelsa, uni yaqiniy ishonch va nasihat bilan yeng, agar u tanballik va zerikish tomonidan kelsa, qabr va qiyomatni eslab yeng, agar u xohish va qo‘rquv tomonidan kelsa, unga dunyo tark etiladigan va qoldiriladigan narsadir, deb ayt.

17. Tilingdan chiqqan gaplarga ehtiyot bo‘l, sukut qilgan kishi omonda bo‘ladi, faqat foydasi bor gaplarni gapir.

18. Yuzingni niqoblashdan (ya’ni shubhali qiyofadan) saqlan — chunki, u kechasi odamlarni qo‘rqitadi, kunduzi esa xo‘rlik keltiradi.

19. Men tosh, temir va og‘ir yuklarni ko‘tardim, ammo yomon qo‘shnidan og‘irroq narsani ko‘rmadim.

 

Homidjon qori ISHMATBЕKOV