Shu kunlarda ijtimoiy tarmoqlarda ba'zi imom domlalarning diniy e'tiqod mavzusida bildirgan fikrlari turli muhokamalarni keltirib chiqardi.
Ta'kidlash joizki, alohida diniy xodimlarning shaxsiy fikri O'zbekiston musulmonlari idorasining rasmiy munosabatini ifoda etmaydi.
Jamiyatda qonun ustuvorligini ta'minlash va amaldagi normativ-huquqiy hujjatlarga rioya etishni O'zbekiston musulmonlari idorasi doimo qo'llab-quvvatlaydi. Ayni vaqtda diniy soha xodimlari ham o'rnatilgan qonun-qoidalarga so'zsiz amal qilib keladilar va shunday bo'lib qoladi.
Avval ma'lum qilinganidek, O'zbekiston musulmonlari idorasi ichki me'yoriy hujjatlari va buyruqlarida diniy soha xodimlariga jamoat oldida, ommaviy axborot vositalarida salbiy mazmundagi keskin munozaralarga sabab bo'luvchi chiqishlar qilmaslik talabi qat'iy belgilangan.
Zero, mehrob muqaddas joy bo'lib, bu erda voizning shaxsiy talqini asosida bildirilgan fikrlar dindorlar tomonidan fatvo sifatida qabul qilinadi.
Shu munosabat bilan bugun O'zbekiston musulmonlari idorasining Odob-axloq komissiyasi chaqirilib, so'nggi vaqtda ijtimoiy tarmoqlarda muhokamalarga sabab bo'layotgan masalalar ko'rib chiqildi. Yig'ilishda imom-xatiblarga jamiyatda ixtilof keltirib chiqaruvchi mavzularni masjid mehrobida turib muhokama qilmaslik, va'z-nasihatlarda odob-axloq, diniy-ma'rifiy qadriyatlarni asrab-avaylash, ibodatlarni to'g'ri va mukammal ado etish bo'yicha mo'min-musulmonlarga yo'l-yo'riq ko'rsatish haqida tushuntirish berildi.
Shuningdek, O'zbekiston musulmonlari idorasi tizimidagi barcha masjid xodimlari el-yurt manfaati va farovonligi yo'lida muqaddas dinimiz buyurgan amri ma'ruf va nahyi munkarda, jumladan, jamiyatda uchrab turadigan ayrim ijtimoiy illatlarga qarshi ma'rifiy targ'ibot olib borishda bardavom ekanini ma'lum qiladi hamda ushbu yo'nalishda davlat va jamoat tashkilotlari bilan yaqin hamkorlik munosabatlari mavjudligini ta'kidlaydi.
Buning yorqin dalili sifatida shu kunlarda taniqli ulamolarimiz Toshkent shahridagi masjidlar va boshqa turli tashkilotlarda amalga oshirayotgan ma'rifiy-tarbiyaviy suhbatlarni misol keltirish mumkin.
O'zbekiston musulmonlari idorasi diniy soha xodimlarini jamoaviy va ijtimoiy tarmoqlardagi chiqishlarda amaldagi qonunchilikka rioya etishga, amri ma'ruf va nahyi munkarni Hazrati Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlari asosida olib borishga chaqiradi. Fuqarolardan esa bunday mavzularni g'arazli maqsadlarda ijtimoiy tarmoqlarda ommalashtirmaslikni so'raydi.
O'zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati
Hazrat Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Qur’oni karimning sharhlovchisi sifatida hukm chiqarish vakolatiga ega edilar. Shunga binoan hadis hukm chiqarish bo‘yicha ikki asosiy sohani qamrab oladi.
Birinchi soha: Qur’oni karimda zikr etilgan hukmlarni yoritib berish.
Ikkinchi soha: Qur’oni karimda ko‘rsatilmagan masalalarni hukm shaklida belgilash.
Birinchi sohada hadis Qur’oni karim oyatlarini tafsir qiladi. Umumiy ma’noga ega bo‘lganini xoslashtiradi, ya’ni unga xususiy ma’no beradi, mutloq, ya’ni, qayd va shartsiz oyatlarni qaydlaydi.
Shu o‘rinda ba’zi bir misollar keltirib o‘tamiz. Qur’oni karimda “Namoz o‘qinglar” deb amr qilingan. Lekin namozlarning soni, sifati, rak’atlarining soni Payg‘ambarimiz alayxissalom tomonidan belgilangan va amalda ko‘rsatib berilgan. Bu esa mujmal iborani izohlash misoli.
Umumiy mazmunni xos qilish uchun misol. Qur’oni karimda meros tizimi umumiy ma’noda kelgan. Ya’ni meros qoldirish va meros olish huquqi berilgan. Lekin Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam meros olish uchun din birligi, qotil bo‘lmaslik va qul bo‘lmaslikni shart qilib qo‘yib uni xoslashtirganlar. Masalan, o‘z otasini o‘ldirgan yoki nohaq yo‘l bilan uning o‘limiga sabab bo‘lgan farzand otasidan meros olish xuquqidan mahrum bo‘ladi.
Ikkinchi soha bo‘yicha hadisga tegishli masalalar. Zarurat chog‘ida Qur’oni karimda aytilmagan biron bir yangi hukmni hadis hukm qilib belgilab beradi. Bu o‘rinda ayrim hukmlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan maxfiy vahiy yoki ilhom orqali sodir bo‘lgan va ba’zilari u zotning ijtihodlari va shaxsiy fikrlaridan kelib chiqqan. Albatta, Payg‘ambarimiz alayhissalom ijtihod qilishda ham islom ruhi va falsafasini nazarda tutar edilar.
Bu o‘rinda ko‘p misollar berish mumkin. Masalan, momoga merosdan oltidan bir hissa berish, nikoh bitimining to‘g‘ri bo‘lishi uchun guvohlar shartligi, badan a’zolari xun bahosini belgilash kabi hukmlar kiradi.
Islom shariatida hadislarning o‘rni ahamiyatli ekani ko‘rinib turibdi. Hukmlar faqatgina Qur’oni karimning o‘zidan olinmaydi. Qur’oni karimda kelgan ko‘pgina hukmlar tafsilotini bilish uchun hadislar muhim ahamiyat kasb etadi. Balki shar’iy hukmlarning bir qanchasi hadislar orqali kelib chiqqan ekan.
Oybek Hoshimov,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.