Islom dinida kasalni ziyorat qilish eng ulug' savobli amallardan biri hisoblanadi. Barcha ezgu amallar kabi bu ishni ham astoydil, ixlos bilan ado etish lozim. Kishi bemor bo'lganda sog' paytidan ko'ra yaxshiroq amal yoziladi. Uning har bir holati ibodat qilgan bilan teng.
Janobi Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “Kasalning ingrashi – tasbeh, ohi – tahlil, nafasi – sadaqa, uyqusi – ibodatdir, bir tomondan ikkinchi tomonga ag'darilishi – Alloh yo'lida jiddu jahddir. Unga sog'lik vaqtidagi amaldan yaxshiroq amal yoziladi”, – dedilar.
Kasallik tufayli musulmon kishi ulkan ajru savobni qo'lga kiritadi, gunohlari kechiriladi. Janobi Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytadilar: “Mo'min kishiga etgan har bir musibat uchun – kasallik, qiyinchilik, alam, notinchlik, g'am-tashvish, hattoki kirgan bir tikan uchun ham ulkan savoblarga sazovor bo'lishi bilan birga, o'sha etgan musibatlar evaziga bandachilik bilan qilgan saxvu xatolari kechirib yuboriladi".
Alloh taolo har kimga ham dard beravermac ekan, balki dardni O'zining suygan bandasiga uning amal daftariga yaxshiroq amal yozilishi uchun, uning gunohlarini kechirib darajasini ko'tarish uchun berar ekan.
Shu bilan birga, bemorni ziyorat qilishning fazli ham ulug'. Bemorni ko'rgani, hol-ahvolini so'ragani borgan kishi ham ulkan ajru savobni qo'lga kiritadi.
Ibn Umar rivoyat qiladilar. Hazrati Payg'ambar alayhissalom: “Kim kasalni ziyorat qilsa, go'yoki Alloh yo'lida bir kun ro'za tutgandekdir. Bir kuni etti yuz kunga teng”, – dedilar. Yana bir hadisi shariflarida Janobi Rasululloh sallallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar: “Kimki kasal yotgan odamni ko'rgani borsa, osmondan bir nido keladiki: “Yaxshi ish qilding, qadaming qutlug' bo'ldi, sen o'zing uchun jannatdan joy tayyorlading”, – dedilar (Imom Termiziy rivoyatlari).
Shu bois bemor odamni ziyorat qilgani borganda undan duo so'rashni ham unutmaslik kerak. Zero, Allohning bergan dardiga sabr qilib yotgan bemorning duosi, albatta, ijobat bo'ladi. Bu haqda Janobi Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “Agar hasta-bemor kimsani oldiga borsangiz, sizni haqqingizga duoi xayr qilishini so'rang, chunki uning duosi farishtalarni duosi kabi ijobat bo'ladi”, – deb marhamat qildilar.
Demak, biror-bir orzu niyatingiz bo'lsa, ijobat bo'lishini xohlasak, ulkan savob istasak, bemor yaqinimizni yo'qlashimiz kerak ekan. Shunda nafaqat ajrga ega bo'lamiz, balki undan duo olib xojatimiz ravo bo'ladi.
Janobi Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “Musulmon kishi qachon kasal do'stini ziyoratiga borsa, to u qaytib kelgunicha jannat bog'lari ichra sayr qilib yurgan bo'ladi”, – deb marhamat qildilar (Imom Muslim rivoyatlari).
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar. Hazrati Payg'ambar alayhissalom kasallarni borib ko'rardilar va: “Yo Alloh, insonlarning Parvardigori, kasallikni ketkazgin, shifo bergin, O'zing shifo beruvchisan, O'zingning shifoingdan o'zga shifo yo'q, kasalni tashlab qo'ymaydigan shifo berishni so'rayman”, desa, Alloh uning bu kasalligiga shifo beradi, – dedilar» (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari).
Uzoq umr ko'rishi va sog'ayib ketishini aytib kasalni xushnud etish tavsiya etilgan amallardandir. Abu Said Hudriy raziyallohu anhu rivoyat qiladilar, Hazrati Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “Agar kasalning oldiga kirsangizlar, unga umri haqida tasalli beringizlar. Chunki u biron narsani qaytarmaydi va kasalni xushnud etadi”, – dedilar (Imom Termiziy va Imom Ibn Moja rivoyatlari).
Ma'lumki, xasta odam, ayniqsa, ancha muddat yotgan bo'lsa, injiqtabiat, ko'ngli juda nozik bo'lib qoladi. Bunday holga tushgan kishi muloyimlik va shirin so'zga ehtiyojmand bo'lib qolishi tabiiy. Inchunin, kasal ziyoratiga borgan kishi mazkur holatlarni, albatta inobatga olib shirin so'zlarni aytishi kerak.
Albatta, yuqorida zikr qilingan hadisi shariflar va shu asosdagi fikr-mulohazalar odatiy turmush tarzimizga xos bo'lgan ishlardir. Ayni paytdagi karantin holatida bemor yaqinimiz yo do'stimizni telefon orqali hol-ahvol so'rashimiz, dardmand birodarimizning yonidagi kishilar orqali dori-darmon yo zarur oziq-ovqat uchun elektron shaklda pul o'tkazib, duosini olishimiz bugungi kunda juda ham zarur va beqiyos savobli ishlardandir!
Alloh taolo barchalarimizni xayrli ishlarga haris qilsin, bemorlarimizga komil shifo bersin, bir-birimizga mehr-oqibatli bo'lishimizni nasib etsin!
Uyda yotgan, shifoxonada yotgan barcha-barcha bemorlarimizga Mehribon Parvardigorimiz O'zi shifosini bersin! Tez kunlarda yaxshi bo'lib, oilalari bilan doimo sog'-omon bo'lishsin!
Ibrohimjon INOMOV,
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi o'rinbosari
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.