Cavol: Sha'bon oyida ro'za tutishni niyat qilib turibmiz. Og'iz ochish va yopish vaqtlari va duolarini aytib yuborsangiz, iltimos.
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohim. Darhaqiqat, Ko'plab hadisi shariflarda Sha'bon oyida nafl ro'za tutishga targ'ib qilingan. Jumladan, Oisha raziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sallallohu alayhi vasallam Sha'bon oyini juda ham kam (holatlarda) ro'zasiz o'tkazardilar”(Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati).
Usoma ibn Zayd raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: "Bir kuni men Rasululloh sallallohu alayhi vasallamga shunday savol berdim: “Yo Rasululloh, men (Ramazondan tashqari) birorta oyda Sha'bondagidek ro'za tutganingizni ko'rmadim?" Rasululloh sallallohu alayhi vasallam dedilar: "Bu shunday oyki, odamlar Rajab bilan Ramazon o'rtasida undan g'aflatda qolishadi. Bu oyda amallar Robbul a'lamiynga ko'tariladi. Shunday ekan, men amalimni o'zim ro'zador holimda ko'tarilishini yaxshi ko'raman", dedilar (Imom Nasoiy rivoyati).
Nafl ro'zaning vaqti tong otgandan quyosh botguncha. Havo bulutli bo'lmaganda oddiy ko'z bilan ham tong otishi va quyosh botishini bilib olish mumkin. Kishi tong otgani yoki quyosh botganini aniqlay olmasa yoki havo bulutli bo'lsa, namoz vaqtlarini ko'rsatuvchi taqvimdan foydalanadi. Taqvimda “Tong” deb yozilgan vaqt og'iz yopishning oxirgi vaqti. O'sha vaqtdan keyin eb-ichsa, ro'zasi durust bo'lmaydi. Lekin saharlikdan uxlab qolgan odam hech narsa eb-ichmasdan nafl ro'zani niyat qilib, tutib ketaveradi. “Shom” deb yozilgan vaqt esa og'iz ochish vaqtidir. Undan avval og'iz ochib yuborilsa, kuni bo'yi tutgan ro'zasini buzib qo'yadi.
Nafl ro'zaning aksar hukmlari farz ro'zanikiga o'xshaydi, faqat niyatda “Tong otgandan to quyosh botguncha nafl ro'za tutishni niyat qildim”, deyiladi. Og'iz yopishda maxsus duo yo'q, u paytda yuqorida aytilgandek qilib niyat qilinadi. Iftorlik (og'iz ochish) duosi quyidagicha:
اَللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ، فَاغْفِرْلِى مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ
O'qilishi: "Allohumma laka sumtu va bika amantu va a'layka tavakkaltu va a'laa rizqika aftortu, fag'firliy ma qoddamtu va maa axxortu".
Ma'nosi: Allohim! Ushbu ro'zamni Sen uchun tutdim, Senga iymon keltirdim, Senga tavakkal qildim va bergan rizqing bilan iftor qildim. Mening avvalgi va keyingi gunohlarimni mag'firat qilgil. Vallohu a'lam.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi.
Bugungi kunda axborot tarqatish imkoniyati har bir insonda mavjud. Birgina so‘z, aloqa qurilmalaridagi birgina harakat butun jamiyatda shov-shuv, vahima keltirib chiqarishi mumkin. Anglamay yoki o‘yinqaroqlik bilan yoki maqsadli yolg‘on axborot tarqatish hollari ko‘p kuzatilmoqda. Xususan, din va e’tiqod kabi nozik masalalarda tarqatilayotgan feyk xabarlar nafaqat shaxsiy xatolik, balki jamiyatga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi umumiy mas’uliyat hamdir.
Yolg‘on gapirish og‘ir gunohlardan sanaladi. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Rostgo‘ylikni mahkam tutinglar. Zero, rostgo‘ylik ezgulikka yo‘llaydi, ezgulik esa jannatga boshlaydi. Kishi rost gapirish va rostgo‘ylikka intilishda davom etaveradi, natijada Alloh huzurida rostgo‘y deb yoziladi. Yolg‘onchilikdan saqlaninglar. Zero, yolg‘onchilik gunohkorlikka, fojirlik esa do‘zaxga boshlaydi. Banda yolg‘on gapirish va yolg‘onchilikka intilishda davom etaveradi, nihoyat Alloh huzurida yolg‘onchi deb yozilad”, dedilar. (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy rivoyati).
Shunday ekan, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan axborotni tarqatish qat’iy man qilingan.
Feyk xabar tarqatishning ko‘plab salbiy oqibatlari bor:
Qur’oni karimning Hujurot surasi 6-oyatda shunday marhamat qilinadi:
“Ey iymon keltirganlar! Agar fosiq xabar keltirsa, aniqlab ko‘ringlar, bilmay bir qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilganingizga nadomat chekuvchi bo‘lmanglar”.
Feyk, yolg‘on xabarlardan ehtiyot bo‘lish kerakligini Qur’oni karim ta’kidlamoqda. Demak, har qanday xabarni tekshirish va ehtiyot bilan yondoshish kerak.
Rost xabarni qanday ajratish mumkin:
Har bir xabar – tarqatuvchi uchun ham, undan foydalanuvchi uchun ham mas’uliyat. Aloqa vositalari va ijtimoy tarmoqlarga joylayotgan post bilan yo to‘g‘rilikni targ‘ib qilish, yoki odamlarni chalg‘itish mumkin.
Shunday ekan, feyk axborot tarqatish og‘ir ma’naviy jinoyatdir. Har bir musulmon bunday xatarli holatdan o‘zini va boshqalarni saqlashi lozim.
Xorazm viloyati Shayx Qosim bobo
jome masjidi imom-xatibi Shermuhammad Boltayev