Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Yanvar, 2025   |   15 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:23
Quyosh
07:47
Peshin
12:37
Asr
15:37
Shom
17:22
Xufton
18:40
Bismillah
15 Yanvar, 2025, 15 Rajab, 1446

Takbiri tahrima: qo'llar quloq barobarigacha ko'tariladi

4.12.2023   481   10 min.
Takbiri tahrima: qo'llar quloq barobarigacha ko'tariladi

Namozga kirishda qo'llar quloq barobarigacha ko'tarilib, qo'lning bosh barmog'i quloqning yumshog'iga etkaziladi va takbiri tahrima – “Allohu akbar” lafzini aytib namozga kiriladi.

Qo'llar ko'tarilganda kaftning ichki tomoni Qiblaga qaratilib, barmoqlar biroz ochilgan holatda bo'ladi. Namozga kirishda qo'llar quloq barobarigacha ko'tarilishi haqida bir qancha hadislar kelgan bo'lib, quyida ulardan ba'zilarini keltiramiz:

Voil ibn Hujr roziyallohu anhu: MenNabiysollallohualayhivasallamninamozgakirishdatakbiraytib, qo'llariniko'tarib, quloqlaribarobarigako'targanlariniko'rdim”, dedilar (ImomMuslimrivoyati).

Molik ibn Huvayris roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasulullohsollallohualayhivasallamqachon(namozgakirishuchun) takbiraytsalar, ikkiqo'llariniquloqlaribarobarigako'tararedilar(ImomMuslimrivoyati).

Anas ibn Molik roziyallohu anhu rivoyat qilinadi: Rasulullohsollallohualayhivasallamnamozgakirishdatakbiraytib, ikkiboshbarmoqlariniquloqlaribarobarigachako'tararedilar(ImomHokim,ImomDoraqutniyrivoyati).

Ulamolarimiz: Hadislardakelganqo'lniquloqbarobarigako'tarishdanmaqsaduniquloqqatekkizishdir,chunkiquloqningyumshog'igaqo'ltegishiqo'lningquloqbarobarigako'tarilganininganiqbelgisidir”, deganlar.

Bu haqda “Al Bahrur-roiq sharhi kanzud-daqoiq” kitobida quyidagilar aytilgan: “Hadisdagi tenglashtirishdan maqsad – ikki qo'lni quloqlarga tenglashganiga ishonch hosil qilish uchun ikki bosh barmoqni quloqlarning yumshoq joyiga tekkiziladi”.

Namozga kirishda ikki qo'lni quloq yumshog'iga tekkizish haqida “Durrul Muxtor” kitobida quyidagilar aytiladi:

“Ikki bosh barmoqni qulog'larning yumshoq joyiga tekkizgan holatda takbir aytish – hadislardagi tenglashtirishdan ko'zda tutilgan narsa shudir. Chunki busiz tenglashganiga ishonch hosil bo'lmaydi”.

Demak, namozga kirishda takbiri tahrima aytiladi va unda qo'llar quloq barobaricha ko'tariladi. Bu hanafiy mazhabimiz ulamolarining ijtihodlari bo'lib, bu borada Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan ko'plab sahih hadislar rivoyat qilingan.

Payg'ambar alayhissalom namozga kirishda muborak qo'llarini elkalari barobarigacha ko'targanlariga dalolat qiladigan hadislarni mukammal o'rgangan ulamolarimiz bu masalada quyidagicha xulosa qilganlar:

Sovuqda Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning qo'llari kiyimlari ichida bo'lgani va u qalin kiyimning engi bo'lmagani sababli namozga kirishda qo'llarini elka barobarigacha ko'targanlar.

Tabiiyki, bunday holatda qo'l elkadan tepaga ko'tarilmaydi. Sovuq bo'lmagan paytlarda Payg'ambar alayhissalomning qo'llari kiyimlarining ichida bo'lmagani uchun namozga kirishda qo'llarini quloqlari barobarigacha ko'targanlar. Bunga mashhur sahobiy Voil ibn Hujrning quyidagi rivoyatlari dalolat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga borga – nimda u zotni ikki qo'llarini quloqlari barobariga ko'targan holda takbir aytganlarini ko'rdim. Keyingi yil borganimda esa ular (Payg'ambarimiz va sahobalar)ning ustilarida (qalin) kiyimlari bor edi. (Ular namozga kirishda) qo'llarini ko'krak barobarigacha ko'tardilar” (Imom Tahoviy rivoyati).

Mashhur muhaddis Imom Abu Ja'far Tahoviy rahmatullohi alayh mazkur hadisdan quyidagi xulosani chiqarganlar: “Demak, Voil ibn Hujr roziyallohu anhuning (Payg'ambarimiz va sahobalar namozga kirishda) qo'llarini elkalarigacha ko'tarar edilar degan hadislari qo'llari kiyimlari ichida bo'lgan paytga tegishlidir. Ammo (Payg'ambarimiz va sahobalar namozga kirishda) qo'llarini quloqlarigacha ko'tardilar, degan hadislari qo'llari kiyimlari ichida bo'lmagan paytga tegishlidir.

Shunday ekan, biz hanafiylar takbiri tahrimada qo'l ko'tarish haqidagi Voil ibn Hujr roziyallohu anhu rivoyat qilgan hadislarini barchasiga amal qilamiz: Sovuq sababli qo'llar kiyim ichida bo'lgan paytda qo'lni ko'tarish mumkin bo'ladigan joygacha ko'taramiz. U ham bo'lsa elka barobaridir. Agar qo'llar kiyim ichida bo'lmasa Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga o'xshab qo'llarimizni quloqqacha ko'taramiz” (“Sharh maoni-l-osor” kitobi).

Ma'lumki, hozirgi kunda qo'llar kiyim ichida bo'lmaydi, sababi barcha kiyimlarning engi bor. Demak, hozirgi paytda namozga kirishguvchi kishi qo'llarini qulog'i barobarigacha ko'taradi.

Takbiri tahrima (Allohu akbar)ni aytgandan so'ng dunyoviy narsalar haqida fikrlash, gaplashish va turli harakatlar qilish mumkin emas.

“Sunnatga muvofiq namoz o'qing” kitobidan olindi.

Jaholatga qarshi ma'rifat
Boshqa maqolalar

Hijri Ismoil

14.01.2025   2823   4 min.
Hijri Ismoil

Hijri Ismoil — Ka’ba yaqinida joylashgan yarim oy shaklidagi hudud. Hijri Ismoil “Ismoil toshi” degan ma’noni anglatadi. Aynan shu yerda Ibrohim alayhissalom rafiqalari Hojar va o‘g‘li Ismoilni qoldirganlar. Hijri Ismoil Xatim ham deb nomlanadi. Xatim deb nomlanishiga sabab u Ka’badan sindirib, ya’ni ajratib olingandir.

  • Hijr marmardan qilingan.
  • Xatim devorining balandligi 1 metr-u 32 sm.
  • Devorning eni 1 metr-u 55 sm.
  • Ikki kirish orasidagi masofa 8 metr-u 77 sm.
  • Ka’ba devoridan Xatim devorigacha 8 metr-u 46 sm.
  • Ka’badan Xatimgacha mavjud bo‘lak 3 metr.
  • Multazam tomondagi ochiqlik o‘lchami 2 metr-u 29 sm.
  • Muqobil ochiqlikdagi o‘lcham 2 metr-u 23 sm.
  • Tashqaridan devor aylanasining uzunligi 21 metr-u 57 sm.

Hijri Ismoil haqida qiziqarli ma’lumotlar

  1. Ibrohim va Ismoil alayhissalom Ka’bani qurganlarida, Hijri Ismoil baytning bir qismi hisoblangan. Ibrohim alayhissalom qurgan Ka’ba devori Hijri Ismoilni ham o‘rab olgan edi. Hozirgi paytda Ka’ba bilan Hijri Ismoilning tashqi devori orasidagi bo‘shliq joy bor. Ka’bani tavof qilganda o‘sha oraliq hududga kirmasdan aylanish kerak, sababi bu joy ham Ka’baning bir qismi sanaladi.
     
  2. Keyinchalik qurayshliklar Ka’bani qayta tiklaganlarida, Baytulloh kub shaklida bo‘ldi va Hijri Ismoil devori Ka’baga tutash yarim doira shaklida qoldi. Bu yerda Ismoil va uning onasi Hojar onamizning qabri bor, degan fikr bor, lekin bu ilmiy jihatdan asosli emas.
     
  3. Qurayshliklar Makkada sodir bo‘lgan toshqin va yong‘indan so‘ng ba’zi joylari buzilgan Ka’bani qayta tikladilar. Ka’bani rekonstruksiya qilish rejasida Hijri Ismoil Ka’baning umumiy maydoniga kirishi kerak edi, ammo Qurayshda buning uchun yetarli mablag‘ yo‘q edi.
  4. Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. «Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan xatim haqida so‘rab: «U Ka’badanmi?» desam, u zot: «Ha», dedilar. Men: «Unda nima uchun Ka’baga qo‘shib yuborishmagan?» desam, u zot: «Qavmingning, ya’ni Qurayshning mablag‘i yetmay qolgan…», dedilar» (Imom Buxoriy rivoyati).

  5. Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: «Men Ka’ba ichiga kirib namoz o‘qishni yaxshi ko‘rar edim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qo‘limdan ushlab hijrga kirgizdilar, Ka’baga kirishni xohlasang, mana shu yerda ham o‘qiyvergin. Chunki u Ka’badan bir bo‘lakdir», dedilar», deb aytdilar (Abu Dovud, Nasoiy rivoyati).
     
  6. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ey Oisha, agar qavming johiliyatdan endi qutulganini hisobga olmaganimda Ka’bani buzishga buyurib, uning chiqib ketgan (Hijri Ismoil) joyini kirgizib, yerga yopishtirib, ikki eshik, ya’ni sharq va g‘arb tomondan eshik ochib, Ibrohim alayhissalom bunyod etgan poydevorga yetkazar edim», dedilar (Imom Buxoriy rivoyati).
     
  7. Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Men Hijrda turar, Quraysh esa tungi sayrim (Isro) haqida savollar berar edi. Ular Baytul Maqdisdagi men eslab qololmagan narsalar haqida so‘rashganida avval hech qachon bo‘lmagan qattiq qayg‘uga cho‘mdim. Shunda qarab turgan tomonimda Alloh Quddusni ko‘z o‘ngimda gavdalantirdi – ular mendan nima haqida so‘rasa, shuning xabarini berardim… (Imom Muslim rivoyati). Salaflardan qilingan rivoyatda «Xatimda, mezob ostida duolar mustajobdir», deyilgan.

Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va Islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.