Бир замонлар бир кўзи ғилай ва бир оёғи калта подшоҳ бўлган экан. Кунларнинг бирида у барча рассомларни чақиртириб ўз суратини жисмоний нуқсонларини яширган ҳолда чизишни буюрибди. Лекин рассомларнинг бирортаси бунга рози бўлмабди. Улар ўзаро “Бир кўзи ғилай ва бир оёғи калта подшоҳни соғлом кўз ва оёқли қилиб тасвирлаш ёлғон манзара бўлади, биз бундай ишга қўл урмаймиз”, дейишибди ва ҳар хил баҳоналар билан шоҳга ўз узрларини изҳор қилибди. Аммо бир рассом бунга рози бўлиб, барча мусаввирларни ҳайратга солибди.
Ҳақиқатан, у подшоҳнинг нуқсонсиз расмини жуда ҳам чиройли тасвирлабди.
Суратда подшоҳ ов милтиғини ушлаб кийикни нишонга олаётган ҳолатда эди. Бундай чоқда табийки, овчи бир кўзини юмиб олган ҳамда бир оёғини букиб ерга таяниб турган бўлади. Маҳоратли рассом суратда подшоҳнинг ғилай кўзи ва чўлоқ оёғини шу ҳолатда яшира олди. Бошқа ҳамкасблари унинг маҳорати ва зийраклиги олдида бош эгди ва тасаннолар айтди. Чунки у одамларга айблов кўзи билан эмас, балки ижобий кўз билан қараб, уни бенуқсон суратда тасвирлай олган эди.
Бизнинг ҳам атрофимиздаги одамларнинг баъзи камчиликлари кўзга ташланиши мумкин. Лекин биз улар ҳақида гапирганимизда бу камчиликларни яширишимиз ва яхши тарафга йўйишимиз даркор. Чунки инсон хатодан холи эмас. Ундан ташқари, одамларнинг баъзи қилаётган ишларига унинг ҳақиқатини билмасдан, зоҳирига қараб баҳо бериш билан ноўрин айблаб қўйиб, сўнг пушаймон бўлишимиз мумкин. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳақида: «Зинҳор ва зинҳор бадгумон бўлманглар. Чунки бадгумонлик сўзнинг энг ёлғонидир», деганлар. Ояти каримада ҳам Аллоҳ таоло: «Эй мўминлар, кўп гумонлардан четланинглар! Чунки баъзи гумон(лар) гуноҳдир. (Ўзгалар айбини қидириб) жосуслик қилманглар ва бирингиз бирингизни ғийбат қилмасин», деган (Ҳужурот, 12).
Демак, ўзгалардаги аниқ кўриниб турган айбларни гапиришимиз ғийбат, аниқ бўлмаган камчилик ёки айбларни айтишимиз бадгумонлик, асли бўлмаган айбни айтиш эса бўҳтон ва туҳмат бўлар экан. Шундай экан, бошқалар ҳақида гапирганимизда тилимизга эҳтиёт бўлайлик ва фақат уларнинг яхши тарафини тилга олайлик.
Ш.ЧЎЛПОНОВ,
Тошкент ислом институтининг “Тиллар” кафедраси ўқитувчиси
Авваламбор, биз бу мавзуда гап бошлар эканмиз, Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг “Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш – юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарови” мавзусидаги маърузасида айтган: “Мамлакатимизда ёшларнинг маънавий қиёфасини мустақиллик мафкураси, унинг инсоний тамойиллари асосида шакллантиришга бош вазифа сифатида қаралаётгани бежиз эмас. Ёшлар жамиятда содир бўладиган ҳар қандай воқеликларга ўзгача, руҳий ҳис кечинмалар доирасида муносабат билдирадилар. Қийинчиликлар вужудга келганда эса эҳтиросларга бериладилар. Шунинг учун бизнинг олдимизда турган муҳим масала — ёшларни тўғри йўлга бошлашдир” - дея таъкидлаган ушбу нутқларига эътиборимизни қаратишимиз ўринлидир.
Демак, мафкуравий таҳдид тушунчаси нималиги ҳақида бир мулоҳаза: мафкуравий таҳдид - ижтимоий-сиёсий ҳаракат, оқим ёки сиёсий куч ўз манфаатини ифодаловчи мафкурасини қўрқитув, зўрлик йўли билан бошқаларга сингдиришдир. Мафкуравий таҳдид жамият, давлат ёки халқ тақдирига хавф солувчи, оқибати фожеали оқибатларга олиб келиши мумкин бўлган хатар ҳисобланади. Ҳа, бу каби таҳдидларнинг айрим кўринишлари бугун минтақамиздаги тинчлик ва барқарорлик учун катта хавф хатар сифатида намоён бўлиб турибди.
Мафкуравий таҳдид ўз моҳиятидан келиб чиқиб, энг аввало, инсон онгига, тафаккури ва хулқ-атворига хавф-хатар солмоқда. Инсон онги ва қалбини вайронкор ва бузғунчи ғоялар билан издан чиқаришга ҳаракат қилиш мафкуравий таҳдиднинг энг асосий белгиларидан ҳисобланади. Мафкуравий таҳдиднинг ўта хавфли жиҳати шундан иборатки, у, биринчи навбатда, жамиятнинг маънавий соҳасини барбод этишга йўналтирилган бўлади. Чунки, айнан маънавий соҳа ҳар қандай жамиятнинг мавжудлигини, унинг яшовчанлигини таъминлайдиган асосий ўзаги ҳисобланади. Бугун мафкуравий таҳдидларнинг турли хил усул ва воситалари ишлаб чиқилмоқда. Жумладан: оммавий ахборот воситаларидаги турли хилдаги миллий минталитетимизга тўғри келмайдиган кино ва мультфилимлар, кўрсатув ва клиплар қўйиш билан халқимизнинг онгини секин асталик билан бузишга қаратилган ҳаракатлар шулар жумласидандир.
Бугунги кунда бизлар мафкуравий таҳдидларга қарши курашишлигимизда нималарга алоҳида эътибор қаратишлигимиз керак:
Шу ва шунга ўхшаган бир қанча усуллар билан маънавий-маърифий ишларни кенг қамровли, изчил тартибда олиб боришимиз лозим. Бу каби маънавият ва маърифат ишларини ҳаётга татбиқ этиш жараёнида нафақат таълим-тарбия соҳа вакиллари, балки, барча бошқарув тизимида ўтирган мутасаддилар ҳам масалага ниҳоятда юксак масъулият билан ёндашишлари лозим.
Ҳа, мен юқорида тарбия қисмига алохила тўхталиб ўтдим. Чунки биз келажак авлодларимизни бугун гўзал тарбия билан тарбиялай олсак, эртанги кунимиздан хавотир олмасак ҳам бўлади. Агарда лоқайд, порахўр, эртаси билан қизиқмайдиган, фақатгина бугуни билан яшайдиган, мустақил фикри бўлмаган, ўзгалар нима деса, уларнинг фикрига кўра иш қилиб кетаверадиган манқурт кимсалар кўпайса, эртамизни ўзгалар қўлига бериб қўямиз. Биз бунга буткул қаршимиз, асло бунга рози бўлолмаймиз. Шунинг учун ҳам биз барчамиз бу йўлда бирлашишимиз керак бўлади.
Раҳмонқул Алиқулов,
Мир Араб олий мадрасаси ўқитувчиси