Shu kunlarda Internet va ijtimoiy tarmoqlarda diniy mavzuda tarqatilayotgan fikrlar yurtdoshlarimizni befarq qoldirmayapti.
Ta’kidlash joizki, diniy ta’limot o‘ta nozik va hassos bo‘lgani tufayli diniy qadriyatlar va tuyg‘ularga hurmat bilan munosabatda bo‘lish lozim. Ularga nisbatan ko‘r-ko‘rona munosabatda bo‘lishga hech kimning haqqi yo‘q. Shuningdek, O‘zbekiston fuqarosi, kim bo‘lishidan qat’i nazar, Konstitutsiya va qonunlarga rioya etishi, boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, sha’ni va qadriyatlarini hurmat qilishga majburdir.
Shu kunlarda ijtimoiy tarmoqlarda ayrim diniy ilmdan uzoq bo‘lgan shaxslarning shar’iy masalalarda o‘zboshimchalik bilan so‘z yuritib, odamlarning fikrlarini chalg‘itayotganlari kishilarni qattiq ranjitmoqda, mo‘min-musulmonlarning haqli e’tirozlariga sabab bo‘lmoqda.
Afsuski, bu ishga qo‘l urayotganlar, qilayotgan ishlarining oqibatini o‘ylayotganlari yo‘q. Ular men hamma narsani bilaman deb o‘ylaydi-yu, ammo o‘zlarini ham, boshqalarni ham zalolat botqog‘iga tortayotganlarini bilmaydi. Diniy ilmsiz odamning shariatga oid mavzuda haqni aytyapman deyishi huddi tug‘ma ko‘rning: “Karvonga o‘zim yo‘l ko‘rsataman!” – deyishiga o‘xshaydi.
Qur’oni karim va hadisi sharifdan hukm olish, shar’iy masalalarda fatvo berish uchun mujtahid yoki ulamo maqomiga yetish shart. Ayniqsa, hadisi sharif ma’nolarining tarjimasini o‘qib, ilmsiz ravishda undan hukm chiqarib, “Sen shu hadisda aytilayotgan kishisan” deb jar solishga hech kimning mutlaqo haqqi yo‘q!
Ilmsiz ravishda fatvo beruvchilarni osmonlaru yer farishtalari la’natlashi, qolaversa, fatvoga jur’atlilar do‘zaxga jur’atlilar ekani hadisda ochiq aytilgan. Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam “Fatvoga jur’atlirog‘ingiz, do‘zaxga jur’atlirog‘ingizdir”, deya qat’iy ogohlantirganlar (Imom Dorimiy rivoyati).
Halil ibn Ahmad rohmatullohi alayhi ilm borasida insonlar haqida shunday deydilar: “Ular to‘rt toifa bo‘ladilar: “Bir kishi biladi va u o‘zi bilishini ham biladi. U kishi olim bo‘lib undan ilm olinglar. Bir kishi biladi va u o‘zi bilishini bilmaydi. U esdan chiqaruvchi bo‘lib, unga eslatinglar. Bir kishi bilmaydi va u bilmasligini biladi. U tolibi ilm bo‘lib, unga ta’lim beringlar. Bir kishi bilmaydi va u bilmasligini ham bilmaydi. U ahmoq bo‘lib, undan qochinglar”.
Shu o‘rinda O‘zbekiston musulmonlari idorasi respublikamizdagi rasmiy faoliyat olib borayotgan Islom dini yo‘nalishidagi tashkilotlarning markaziy boshqaruv idorasi hisoblanishini ta’kidlash joizdir. Idora o‘z vakolati asosida shariatga oid masalalar yuzasidan barcha shakldagi murojaatlarga xalqimiz uchun an’anaviy bo‘lgan hanafiylik mazhabi asosida fatvo va xulosalar berib kelmoqda.
Aytish joizki, islom ta’limotida hadisi sharifni to‘g‘ri anglash va hukm olish uchun quyidagilar shart qilingan:
Islom shariati o‘zgaruvchan tizim emas. Shariat dunyodagi barcha sohalarga dinning hukmini, chegarasini va o‘lchovini bildiradi. Boshqa soha vakillari shariatni o‘z qarichlari bilan o‘lchab, talqin qilishlariga aslo izn berilmaydi!
Yana bir muhim jihatni eslatib o‘tish o‘rinli. Qonun ustuvor bo‘lgan davlatda har bir fuqarodan qonun hujjatlarida belgilangan huquq va erkinliklarini suiiste’mol qilmaslik talab etiladi. Har bir shaxs o‘zining diniy nuqtayi nazari va dinga munosabati bilan bog‘liq xatti-harakatlarini O‘zbekiston Respublikasining diniy faoliyatni tartibga soluvchi qonun hujjatlarida belgilab qo‘yilganidan o‘zgacha holatda amalga oshirishi noqonuniy diniy faoliyat hisoblanadi.
Ayniqsa, xalqimizning to‘qson foizdan ortig‘ini musulmonlar tashkil etishini hisobga olsak, Islom diniga oid masalalarga yanada jiddiy yondashish lozimligi ayon bo‘ladi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi fuqarolarni Islom dinining mo‘tabar manbalari va qadriyatlariga taalluqli mavzularda salbiy bahs-munozaralarni keltirib chiqaradigan fikr va qarashlarni tarqatishdan saqlanishga chaqiradi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,
bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.
Shavkat Mirziyoyev
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.
Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.
Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunining qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.
O‘zbek tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz asarlarida yaqqol ko‘rish mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror romanlari-oqibat so‘zlarini boshqa tilga aynan tarjima qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar xalqimizga xos va ularni aytishga faqat shu til qodirdir. Bizning ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til orasida turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, jonli til sifatida qipchoq, qarluq, o‘g‘iz lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek adabiy tili esa ana shu lahjalardagi so‘zlarning ma’lum bir me’yoriga keltirilgan shaklidir. U muttasil o‘sib, rivojlanib bormoqda. Uning rivojida so‘z mulkining sultoni Alisher Navoiyning xizmatlari beqiyosdir. Hazrat Navoiy til xaqida bunday yozadilar: “Ko‘ngil xazinasining qulfi tildir. Ul xazinaning kalitidin so‘z bil”.
O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.
Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.
Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.
Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.
Odiljon Narzullayev,
Yangiyul tumani “Qirsadaq’’ jome masjidi imom xatibi