12 Апрел, 2025, 14 Шаввол, 1446
12 Апрел, 2025, 14 Шаввол, 1446
Ҳозирги ойларимизни номлари тақвимларда «муҳаррам» деб ёзилсада, бизни доно халқимиз неча асрлардан бери бу ойларни «ашуро» (араб т. «ўн кунлик») ойи деб улуғлаб келган. Шунинг учун ҳам шундай улуғ, муқаддас, фазилатли ойларнинг ҳурмат-шарофатларидан, муқаддас пок Ислом динимизга бўлган беқиёс меҳри юзасидан, пайғамбарларимизга бўлган камоли эҳтиромидан ва чексиз ҳурматидан ота-бобокалонларимиз ўзларининг шакардан ширин фарзандларини «Ашурали», «Ашурбек», «Ашургул», «Ашурахон», «Ашурмат», «Муҳаррам», «Муҳаррамбек», «Муҳаррамхон» каби исмлар билан номлаб келган. Сабаби – бу ойда инсоният тарихидаги кўп пайғамбарларнинг ҳаётларида оламшумул воқеалар содир бўлган.
Энг қизиқарли жойи ва энг таажжубланарли жойи шундаки, ҳар бир пайғамбарларнинг яшаб ўтган даврлари ораларида неча минг йиллар бўлиб ўтган бўлсада, ҳар бирларининг ҳаётларидаги бўлган оламшумул воқеалар айнан ашуро ойининг айнан 10 кунида рўй берган! (Бу йил 29 августга тўғри келади). Жумладан, Одам алайҳиссалом ва Момоҳавонинг 40 йил давомида қилган тавбалари айнан шу кунда қабул бўлди, Нуҳ алайҳиссаломнинг тўфондан қутулишлари, Иброҳим алайҳиссаломнинг улоқтирилган оловдан омон қолганлари, Ёқуб алайҳиссаломнинг ўғиллари билан топишишлари, Юнус алайҳиссаломнинг балиқ қорнидан чиқишлари, Айюб алайҳиссаломнинг хасталикдан шифо топишлари, Мусо алайҳиссаломнинг ашаддий душманлари Фиръавннинг ғарқ бўлиши Ашуро кунида, яъни муҳаррам ойининг 10 кунида юз берди.
Муҳаррам ойининг ўнинчи куни Ашуро куни, бу ойнинг тўққизинчи ва ўнинчи кунларини боғлаган кеча Ашуро кечаси бўлиб, муборак фурсатлардир. Ҳадиси шарифларда ушбу муборак кун Ашуро кунининг фазилатлари тўғрисида қуйидаги битиклар ёзилган:
– "Ашуро куни зарра қадар садақа берган кишига Аллоҳ таоло Ухуд тоғича савоб беради";
– "Ашуро кунининг рўзаси ўтган бир йиллик гуноҳларга каффоратдир";
– "Ким муҳаррам ойининг ўнинчи кунида рўза тутса, Аллоҳ таоло унга ўн мингта фариштанинг савобини беради. Ким муҳаррам ойининг ўнинчи кунида рўза тутса, унга ўн мингта ҳожи ва умра қилган кишининг ҳамда ўнг минг шаҳиднинг савоби берилади";
– "Ким муҳаррам ойида рўза тутса, бир кун рўзаси учун ўттиз кун рўзани савоби берилади";
– "Ким Ашуро кунида битта етимнинг бошини силаса, Аллоҳ таоло ҳар бир соч толаси баробарида унинг даражасини кўтаради" (бугунги кунларда моддий таъминот ҳам беқиёс катта аҳамиятга эга);
– "Ким Ашуро кечаси битта мўминга ифтор қилиб берса, гўё Муҳаммаднинг барча умматларига ифторлик қилиб берган ва уларнинг қоринларини тўйғазганлик савобига эришади" (бугунги кунларда ота-онамизга, ўз хонадонимизда ўз оиламизга қилсак, балки ундан ҳам беҳисоб кўпроқ савоб бўлади);
– "Ким Ашуро кунида ўз аҳли оиласига қўпроқ нафақа қилса (яъни, рўзғорини бут қилиб берса), Аллоҳ таоло йил давомида ўнинг ризқига кенгчилик беради".
Бу хусусда Суфён ибн Уяйна раҳматуллоҳи алайҳ: “Бу ҳадисни олтмиш йил тажриба қилдим ва фақатгина яхшилик кўрдим”, деганлар.
Энди бир фикр юритайлик… Шундай улуғ пайғамбарларни бошларидаги катта ташвишларидан, чеккан азобларидан, оғир қийинчиликларидан, турли машаққатларидан қутулишларини Аллоҳ таоло нега ойларни подшоси бўлган, ойларнинг султони бўлган Рўза ойида эмас, нега бутун дунёдан мусулмонлар бир жойга – Маккаи мукаррама, Мадинаи мунаввара, Каъбатуллохга – йиғиладиган Хаж ойида эмас, нега Ер юзидаги мусулмонларнинг байрамлари бўлган Рамазон хайитида эмас, нега Ислом динининг катта хайит куни бўлган Қурбон хайитида эмас? Ваҳолангки, бир йилда 365 кун бор! Улар яшаб ўтган даврлари ораларида неча минг йиллар бўлиб ўтган бўлсада, балки айнан шу ойда ва энг таажжубланарлиси, айнан шу кунда ихтиёр этган?
Демак, бу ойнинг ўзгача хислатлари бор экан! Демак, бу ойда Ер юзига Аллоҳ таоло ўзгача илохий назари билан, ўзгача раҳмат назари билан қарайдиган ой экан! Демак, бу ойда бандаларига Худои таоло томонидан инсонни ақли ожизлик қиладиган кўп яхшиликлар, беқиёс неъматлар, улуғ хислатлар, файзу барака ёғиладиган ой экан! Шунинг учун ҳам буюк зотларни – катта пайғамбарларни ташвишдан хотиржамликка, азобдан роҳатга, қийинчиликдан енгилликка, машаққатдан фароғатга чиқишларини Аллоҳ таоло айнан шу ойда ихтиёр этган!
Ҳозирги ойларимиз шундай улуғ фазилатли ойлар экан! Мазкур буюк, муҳим ва оламшумул воқеалар Худои таолонинг инояти ила айнан шу ойда содир этилганлиги бежиз эмас! Банданинг Яратгандан ялиниб сўраётганлари ижобат бўладиган ойлар экан! Худога айтаётган илтижолари мустажоб бўладиган ойлар экан! Парвардигорга ёлвораётган нолалари қабул бўладиган ойлар экан! Аллоҳ таолога кечаю-кундузлари турли хил ўринларда қилаётган дуолари мақбул бўладиган ойлар экан!
Улуғларимизни доно, пурҳикматли сўзлари бор: «Ўзлигини англаб етган, қалбига қулоқ солган ҳар бир инсон ўзига, мен бу фоний дунёда нима иш қилдим, яна қандай ишлар қилишга вақтим ва қурбим етади, деган саволни бериши керак. Ана шу савол инсон қалбини тозартиради, уни босавоб, эзгу ишларга чорлайди».
Келинг, муҳтарам азизлар, бундай улуғ ойларни, фазилатли кунларни бизлар ҳам ғанимат билиб, юртимиз, эл-халқимиз, маҳалламиз, оиламиз, қариндошларимиз, қўшниларимиз, дўстларимиз, яқинларимиз хақларига Яратгандан яхши тилаклар сўрайлик…
Илоҳо жаннатмакон юртимизни тинчлиги, муқаддас Ватанимизни равнақи, доно халқимизни саломатлиги ва фаровонлиги учун муҳтарам Юртбошимиз раҳбарликлари остида ҳукуматимиз томонидан оқилона олиб борилаётган хайрли, савобли ишларни амалга ошириш мақсадида вилоятларимиз раҳбарлари ҳамда шаҳар ва туман раҳбарларининг бошчиликларидаги меҳнаткаш халқимиз олиб бораётган барча хайрли, яхши, савобли ишларда Аллоҳ таоло Ўзи мададкор бўлсин!
Юртимизни тинч, осмонимизни мусаффо қилсин! Турмушимиз обод, хирмонларимиз мўл, оилаларимиз мустаҳкам, болаларимиз ҳар томонлама соғлом, маънавиятимиз юксак бўлсин!
Меҳрибон Парвардигоримиз доно халқимизни турли хил ўринларда ҳар хил шаклларда қилаётган яхши, хайрли, чиройли, савобли ишларини Ўз даргоҳи илоҳийсида қабул айласин! Илоҳо халқимизга тинчлик-хотиржамлик, сиҳат-саломатлик, оилаларимизга файзу илоҳий, бахт-саодат, тўкин-сочин дастурхонлар насиб қилсин! Илоҳо деҳқончиликларимизга ва касб-корларимизга хайр-баракалар бериб, ишларимизда кўпдан-кўп омадлар ва беҳисоб хурсандчиликлар ато этиб, икки дунёда ҳам азизу мукаррам айласин!
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари томонидан Қуръони карим қўлёзмаларини асраб-авайлаш бўйича юртимизда амалга оширилаётган ишлар тўғрисида ёзилган мақола Ислом ҳамкорлик ташкилоти илмий журналида эълон қилинди.
Мазкур журналдаги мақолада илмий-маънавий меросимизни сақлаш, илмий таҳлил қилиш, уларнинг мазмун-моҳияти ҳақида кенг жамоатчиликка маълумот бериш, алломаларимиз асарларини дунё ҳамжамияти ўртасида кенг тарғиб этиш, илм-фан, маънавият ва амалиётда улардан фойдаланиш ва авлодларга етказиш борасида қилинаётган ишлар ҳақида сўз боради.
Хусусан, унда ҳукуматимиз ташаббуси билан Катта Лангар Қуръони “Лувр” музейи мутахассислари иштирокида реставрация қилингани, унинг икки саҳифаси Париж ва Жидда кўргазмаларида намойиш этилгани алоҳида таъкидланган.
Катта Лангар Қуръонининг тарихий аҳамияти, мусулмон дунёсидаги қадр-қиммати жуда юқори бўлиб, мусҳаф кўп асрлар нафақат юртимиз, балки дунё аҳли, бутун инсониятнинг маънавий бойлиги бўлиб хизмат қилади, инша Аллоҳ.
Маълумот ўрнида, Ислом ҳамкорлик ташкилоти БМТдан кейинги ўринда турувчи 57 давлат аъзо бўлган ҳукуматлараро йирик тузилма ҳисобланади. У мусулмон дунёси манфаатларини ҳимоя қилиш ва тинчлик-тотувликни қарор топшириш билан шуғулланади. У 1969 йилда ташкил этилган бўлиб, қароргоҳи Жидда шаҳрида жойлашган. Ўзбекистон бу тузилмага 1996 йилда аъзо бўлган. Дунё мўмин-мусулмонлари ҳаёти, илмий янгиликлари ва муҳим воқеа-ҳодисаларга бағишланган “OIC” номли ташкилот журнали араб, инглиз ва француз тилларида чоп этилади.
✅ Қуйида мақолани мутолаа қилиш мумкин.
------------------------------------------------------
“КАТТА ЛАНГАР ҚУРЪОНИ” ТАРИХИ ВА БУГУНГИ ҲОЛАТИ
Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг кутубхонасида сақланаётган “Катта Лангар Қуръони” номи билан аталадиган Қуръони каримнинг нусхаси дунёдаги энг қадимий ва нодир қўлёзма асарларидан ҳисобланади. Бу нусханинг Катта Лангар Қуръони деб номланиши унинг Қашқадарё вилоятининг Қамаши туманидаги Лангар ота масжидида сақланганига бориб тақалади. Саҳифалар узоқ вақт давомида “Катта Лангар шайхлари” деб ном олган Ишқия тариқати вакиллари томонидан асраб келинган.
Ушбу қўлёзма устида илмий-тадқиқот ишларини олиб борган олимларнинг таъкидлашларича, қўлёзманинг битилиши VIII асрнинг охирги чораги – араб грамматикаси қоидалари шаклланган даврга тўғри келади.
Ҳозирги кунда ушбу қўлёзманинг 81 саҳифаси Россия Фанлар академиясининг Санкт-Петербургдаги Шарқ қўлёзмалари институтида сақланади. Машҳур шарқшунос, академик И.Ю. Крачковский ўзининг “Араб қўлёзмалари устида” китобида ёзишича, бу қўлёзма 1936 йилда институт томонидан нотаниш кекса аёлдан сотиб олинган.
1998 йилда профессор Е.А. Резван Шарқ қўлёзмалари институтида Е 20 инвентар рақами остида сақланаётган мазкур қўлёзма ҳақида хориж матбуотида инглиз тилида “The Qur’an and its World” мақоласини эълон қилди. Орадан бир неча ой ўтиб, француз шарқшуноси Франсуа Дерош Санкт-Петербургга хат йўллаб, Ўзбекистондаги Катта Лангар қишлоғидан топилган Қуръон саҳифалари фотонусхаларини ҳам юборади. Бу нусхалардаги ёзув тури ва услуби институтда Е 20 рақами остида сақланаётган қўлёзманики билан айнан бир хил эди.
Кейинчалик Е. Резван ушбу қўлёзманинг айрим саҳифалари Катта Лангар қишлоғида, шунингдек, Тошкент ва Бухорода ҳам сақланиши ҳақида хабар топади. 1999 йилда Катта Лангар Қуръони билан яқиндан танишиш мақсадида Ўзбекистонга илмий экспедицияни амалга ошириб, бир гуруҳ шарқшунос олимлар билан Тошкентда Ўзбекистон мусулмонлари идораси кутубхонасида сақланаётган Усмон мусҳафи ва Лангар Қуръонининг бир саҳифаси, Шарқшунослик Қўлёзмалар институтида сақланаётган 1та саҳифасини, Лангар ота масжидида сақланаётган 12 саҳифани бориб кўради. Кейинчалик бу ҳақда “Усмон Қуръони изидан” деган ҳужжатли фильм ҳам тайёрлайди.
2000 йилнинг май ойида россиялик ва голландиялик олимларнинг изланишлари натижасида, Гронинген (Голландия) университети Изотоп тадқиқотлари марказида мазкур қўлёзма пергаментининг намуналари замонавий техникалар ёрдамида радиокарбон таҳлилидан ўтказилади. Текширув натижаларига кўра, ушбу қўлёзма милодий 775–995 йиллар оралиғида кўчирилган бўлиши мумкинлиги ҳақида хулоса берилди. Олимлар ушбу хулосага таяниб, қўлёзма VIII асрнинг сўнгги чорагига тегишли, деган тўхтамга келишган. Бу хулосани француз шарқшуноси Ф. Дерош ҳам тасдиқлайди.
Ўзбекистонда мазкур қўлёзманинг жами 16 саҳифаси мавжуд бўлиб, биттаси Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқ қўлёзмалари институтида сақланади.
Шарқ қўлёзмалари институтида 11604 рақами остида сақланаётган саҳифада “Бақара” сурасининг 26-61-оятлари кўчирилган. Мазкур институтда 2460 рақами остида сақланаётган Садир Зиё кутубхонасининг каталогида мазкур саҳифа ҳақида маълумот берилган бўлиб, унда саҳифанинг Учинчи Халифа Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу замонасида кўчирилган китобга тегишли экани айтилади.
Иккита саҳифаси Бухорода: биттаси Ибн Сино номидаги Бухоро вилоят кутубхонасида, иккинчиси Бухоро давлат музей-қўриқхонаси Арк қўлёзмалар музейида сақланмоқда. Унда Мужодала сурасининг 11-оятидан Ҳашр сурасининг 3-оятигача ёзилган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси кутубхонасида Катта Лангар Қуръонининг аввалдан бир саҳифаси сақланган. 2003 йилда 12 саҳифаси Қашқадарё вилоятининг Қамаши туманидаги “Лангар ота” масжидидан келтирилган. Ҳозирда 13 та саҳифаси сақланмоқда.
Мазкур қўлёзма матни сайқалланган ҳайвон териси – пергаментга битилган. Саҳифаларнинг ўртача ҳажми 53х35 см.ни ташкил этади. Матнлар арабий ёзув усулларининг энг қадимий турларидан бўлган кўфий-ҳижозий хатида битилган. Қўлёзманинг чарм муқоваси XIV асрга тегишли. XVII аср ўрталарида у қайта таъмирланган. Муқова ҳамда саҳифаларни бир-бирига мустаҳкам бириктириш мақсадида араб тилидаги матнлар битилган қоғозлар ёпиштирилган.
Катта Лангар Қуръони йиллар давомида таъмирланиб, уни безак ва нуқталар билан тўлдириб келинганини кўришимиз мумкин. Масалан, баъзи саҳифаларнинг йиртилган бурчакларига ямоқ солинган ва ямалган жойидаги оятлар насх хати турида ёзилган. Суралар орасига нақш чизилиб, унга суранинг номи ва оятларининг сони насх хатида битилган. Баъзи саҳифалардаги баъзи калималарга ҳаракатлар қўйилганини ҳам кўришимиз мумкин.
Ўзбекистон мусулмонлари идорасида сақланаётган Катта Лангар Қуръонининг аввалги битта саҳифасида “Бақара” сурасининг 126–150-оятлари, 12 саҳифасида Нисо сурасининг 136-оятининг ярмидан бошланиб, Моида сураси тўлиқ ва Анъом сурасининг 82-оятининг бошланишигача бўлган қисми бор.
Мавжуд саҳифалар Қуръони каримнинг икки жузини ўз ичига олган. Демак, таҳмин қилиш мумкинки, Катта Лангар Қуръони 190–200 саҳифа атрофида бўлган. Бугунги кунгача уларнинг 97 саҳифаси ёхуд 47 фоизигина етиб келган.
Муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг ташаббуслари билан Ўзбекистон мусулмонлари идорасида сақланаётган Катта Лангар Қуръони реставрация қилинди, яъни кўп асрлик чанг, ғубор, замбруғу зарарли бактериялардан тозаланди.
Мусҳаф саҳифалари таъмири Маданият вазирлиги ҳузуридаги Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси шафелигида Франциянинг Лувр музейи реставраторлари ва маҳаллий мутахассислар иштирокида уч босқичда, яъни 2019, 2020 ва 2021 йилларда амалга оширилди.
2022 йил Ислом оламининг ноёб қўлёзмаларидан бири бўлган Катта Лангар Қуръонининг 2 саҳифаси Ўзбекистоннинг бой меросига бағишланган Париж кўргазмасида намойиш этилди.
Катта Лангар Қуръонининг тарихий аҳамияти, мусулмон дунёсидаги қадр-қиммати жуда юқори бўлиб, мусҳаф кўп асрлар нафақат юртимиз, балки дунё аҳли, бутун инсониятнинг маънавий бойлиги бўлиб хизмат қилади.
Шайх Нуриддин Холиқназар,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 