Ислом дини гўзал ахлоқдан иборат. Ахлоқ дин асоси бўлганидек, мўминликнинг ҳам белгиси ҳисобланади. Ижтимоий ҳаётда кийим-кечакдан тортиб ўзини тутишгача, муомаладан то тижоратгача, оилавий муносабатлардан ҳатто жамиятдаги хатти-ҳаракатгача – барча феъл-атворнинг умумий жамланмаси ахлоқ дейилади.
Ахлоқ Оламлар Раббисининг фитратимизга жойлаштирган яхшилик, гўзаллик ва раҳм-шафқатнинг бир бутун кўринишидир. Ҳар бир бола Ислом фитратида туғилиб, кейинчалик ота-онасининг тарбияси билан ўз йўлини танлайди. Ҳар бир бола гўзал ахлоққа йўғрилган ҳолда дунёга келади. Вақт ўтиши билан оила давраси, дўст-суҳбатдошлари, атроф-муҳит, иқтисодий имкониятлар, ахборот воситалари каби ташқи таъсир ахлоқнинг гўзаллигига, бир бутунлигига путур етказиши мумкин.
Одам Атонинг фарзандлари Қобил ва Ҳобилдан бошлаб инсон фитратига бир имтиҳон зарурияти сифатида жойлаштирилган ҳасад, хиёнат, ғурур, адоват, эҳтирос каби кишини ёмонликка етакловчи нафсоний туйғулар ҳам энг олий махлуқот бўлган инсонни энг паст даражага – тубанлик жарига қулатиши мумкин.
Бугун дунёнинг манзараларига боқсангиз, урушлар, қонли тўқнашувлар айримларнинг манфаат ва ҳирсларининггина инъикоси эканини кўрасиз. Глобал оламдан ўзимизнинг кичик дунёга “кўчганимиз”да эса юртдошимиз, маҳалладошимиз, ҳатто оила аъзоларимиздан бирининг тоза фитратга зид хатти-ҳаракатларига кўзимиз тушади. Бу аслида ўша бир бутун гўзал ахлоқнинг заифлашганини кўрсатувчи омилдир.
Абдуллоҳ ибн Муборак раҳматуллоҳи алайҳ гўзал ахлоққа бундай таъриф беради: “Гўзал ахлоқ – очиқ чеҳрали бўлиш, инсонларга доимо яхшилик қилиш ва уларга азият етказадиган нарсаларни бартараф этишдир”.
Ўқиганда ёқимли ва қилиш осондек кўринган бу амаллар аслида динимизда энг улуғ савобга эришиш мумкин бўлган мақбул ибодат саналади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Қиёмат куни тарозуда гўзал ахлоқдан ўзга оғирроқ келадиган нарса йўқ”, деб марҳамат қилганлар (Имом Термизий ривояти).
Шу нуқтаи назардан, асли фитратимизда бор бўлган, бизга олам-олам савоблар келтирадиган гўзал ахлоқни “уйғотиш” унчалик қийин иш эмас.
Гўзал ахлоқ – ширин сўз, яхши муомала, муҳаббат, табассум, марҳамат кўрсатиш, аввало, инсоннинг ўзидан бошланиши керак. Яъни, инсон ўзига яхшилик қилиб, боқий дунёда хайр ва саодатга эришиши учун ана шу яхшиликларга қўл уриши лозим. Зеро, бу амаллар ўз ўрнида уни ҳаловат ва бахт кўчасига олиб киради.
Инсон ўз яратилишига мувофиқ, эзгу ниятлар билан ҳаракат, ҳалол меҳнат қилса, умри давомида муваффақият қозонади, чунки олға қадам ташлаш учун арзирли мақсади бор. Бу хатти-ҳаракатлари, аввало, ўз оиласига, кейин атрофидагиларга хотиржамлик, ижобий муҳит ва албатта ишонч беради. Мўминнинг ишончли ва омонатдор бўлишининг сири ҳам мана шунда.
Таъкидлаш лозимки, инсоннинг бу ҳаракатларидан ҳосил бўлаётган ишонч ва омонатдорлик ҳисси вақт ўтиши билан яқинларидан ўзига қайтади. Бора-бора бу ижобий фазилатлар атрофоламга ёйилади ва ўзи яшаётган, келажакда фарзандлари яшайдиган муҳит ижобийлашувига туртки бўлади. Худди Расулуллоҳ алайҳиссалом яшаган саодат асридагидек… Худди жаҳолат сабаб кин, адоват ва маишатдан бўшамаган инсонлар жамиятида бир бурда нонини ҳам мўмин биродарлари билан бўлишиб еган саҳобаи киромлар шаклланганидек…
Нигора МИРЗАЕВА тайёрлади.
“Мўминалар” журналининг 2020 йил, 4-сонидан
Хотира
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Қуръони Карим ходими, устоз Яҳё қори Турдиев 1930 йил 21 декабрда Шарқий Туркистоннинг Қашқар вилояти Янгисор шаҳрида зиёли оилада таваллуд топган. У 1943 йил Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди.
1962-1968 йиллар давомида Мир Араб мадрасасида таҳсил олди.
1978-1984 йилларда Ўртачирчиқ туманидаги Тўйтепа жомеъ масжидида имом-хатиблик қилди.
1988 йилдан Тошкент (ҳозирги Зангиота) туманидаги Кўктерак масжидига имомлик қилди.
1995-2011 йиллар шу тумандаги «Ҳасанбой ота» жомеъ масжидида имом хатиб, кейинчалик шу масжидда имом ноиби бўлиб эл хизматида фаолият юритди.
Қуръондан илк сабоқларни ота-онасидан олди. 13 ёшида Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди. Шунингдек, устозлари Абдуҳалил ва Абдунодир домлалардан ҳам таълим олган.
1954 йил Яҳё қорини олим бўлишини истаган отаси 1600 км узоқликда жойлашган Рўзиҳожи мадрасасига олиб борди. У ерда Ҳиндистонда таълим олган шайх Шоҳимардон исмли етук олимдан илм олди,
1960 йилда мадрасани тамомлаб, домла Шоҳимардоннинг ёнида мударрис бўлиб ишлади. Бироқ шу йилнинг ўзида устозининг маслаҳати билан собиқ Иттифоққа йўл олиб, Андижонда қўним топди.
1962 йилда Мир Араб мадрасасига ўқишга кирди.
1968 йил мадрасани тугаллагач, Тошкент вилоятидаги Бектемир қишлоғига кўчиб келди. Бу ерда ўн йилдан ортиқ комбинатда ишлади. Шу орада Қашқарда устозлик қилган минглаб қориларни чиқарган Абдулазиз қори Маҳмудов билан яна устоз-шогирдлик муносабатларини йўлга қўйди.
1976 йилда шайх Зиёвуддин ибн Эшон Бобохон билан танишди. У кишининг таклифи билан 1977 йили Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний назоратига ишга кирди. Шу тариқа имомлик фаолияти бошланди.
Фарзандим қори бўлсин деган ота-оналар учун устоз Яҳё қоридан тавсия:
— Илм аҳлига ҳавас қилган, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналарга айтадиган биринчи тавсиям луқмасини ҳалол қилсин. Ҳаромга яқинлашмасин, ҳалол нарсани ҳам меъёрида истеъмол қилсин. Шунингдек, фарзандини ҳам ҳалол луқма билан вояга етказсин, тарбияласин. Домлаларимиз кўча-куйда таом истеъмол қилганимизни билиб қолсалар, қаттиқ ранжиб, бизни койиб: «Сен кеча Қуръондан бир бетни юз маротаба ўқиб ёдлаган бўлсанг, бугун икки юз маротаба ўқисанг ҳам ёдлай олмайсан. Шубҳали овқат емагин. Зеҳнинг заифлашиб қолади», дер эдилар.
Шунингдек, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналар тақволи, ўқимишли бўлсин. Ота-оналар олимларни ҳурмат қилсин, уларни яхши кўриб, олимларга мухлис бўлсин. Фарзандини ёшлигидан бошлаб одоб-ахлоқли қилиб тарбияласин. Болам қори бўлсин деган ниятда бўлган ота-она ўзаро бир-бири билан жанжаллашмасин, уйда сокинлик ҳукм сурсин. Фарзанд келажакда етук олим бўлиши учун жуда кўп машаққат, саъй-ҳаракат талаб этилади. Аввало, ота-онанинг, сўнгра талаби илмнинг ҳамда устознинг биргаликдаги интилиш ва ҳаракати бўлиши лозим. Шуларнинг бари бириккандагина фарзанд олим, қори бўлади. Ота-она масъулиятсизлик қилса ёки талаба илм олишдан бошқа нарсаларга чалғиса оқсаш кузатилади, мақсадга эришилмайди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир нарсага ҳам бир монеълик бўладику, лекин илмнинг монеълари кўп бўлади», деган мазмундаги ҳадислари илм олишда собитқадам, бардавом бўлишга ундайди.