Улуғ тобеин Абу Абдуллоҳ Саид ибн Жубайр ибн Ҳишом Асадий Волибий ҳижрий 46 йил (милодий 665 йил)да Куфада туғилган. Одамлар Ибн Жубайрни “кўринишлари қора бўлса ҳам, хислатлари оппоқ эди”, деб таърифлашган. Абдуллоҳ, Муҳаммад ва Абдулмалик исмли уч нафар фарзанди бўлган.
Дастлаб бир муддат Куфада Абдуллоҳ ибн Утбанинг котиби бўлган. Сўнгра бутун умрини илмга бағишлаган. Ибн Аббос, Ибн Умар, Абдуллоҳ ибн Муғаффал, Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳум каби йирик саҳобалардан таълим олган. Макка тафсир мактабининг устози, “Қуръон таржимони” Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан тафсир ва бошқа илмлардан сабоқ олди. Ибн Жубайр худди инсонга соя эргашиб юргандек, доимо Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу билан бирга юрарди. Шу сабаб, Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу шогирдининг илмига қаттиқ ишонар, масала сўраб келганларни унга йўллаб: “Ахир орангизда Саид ибн Жубайр борку!” деб танбеҳ берардилар.
Ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи Макка мадрасасининг олд талабаларидан, тафсир, ҳадис ва фиқҳ илмлари имомларидан бўлиб етишди. Ҳаммод ибн Абу Сулаймон, Амр ибн Дийнор, Муҳаммад ибн Восеъ, Ҳишом ибн Ҳассон, Ҳилол ибн Ҳиббон, Сулаймон Аъмаш роҳматуллоҳи анҳум каби зарабдаст олимларга устозлик қилди, ҳар куни бомдод ва аср намозларидан сўнг дарс берди. Саид ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи талабаларга: “Ҳақиқий тавбанинг учта шарти бўлмаса, қабул бўлмайди: тавбанинг қабул бўлмаслик қўрқуви, қабул бўлишидан умид ва тоатларда бардавомлик”, деб айтарди.
Қатода роҳматуллоҳи алайҳи: “Билимдонлар тўрттадир: Ҳаж амаллари борасида Ато ибн Абу Равоҳ, тафсир илмида Саид ибн Жубайр, сийрат илмида Икрима, ҳалол ва ҳаромда эса Ҳасан Басрийдир”, деган.
Рамазон ойларида Ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи имомликка ўтарди. Агар ёлғиз ўзи ибодатни адо этса Қуръонни тўлиқ хатм қиларди. Қуръони каримнинг «Китоб (Қуръон)ни ва Биз пайғамбарларимиз билан юборган нарсаларни (Китобларни) ёлғон деган кимсалар яқинда (қиёмат Кунида) билажаклар. Ўшанда улар бўйинларида кишан ва занжирлар билан судралурлар» (Ғофир сураси, 70-72-оят) оятини тиловат қилганда ранги оқариб, бутун вужудини титроқ тутарди.
Ҳар йили ражаб ойида умра, зулқаъда ойида эса ҳаж ибодатини адо этарди. Ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи Қуръони карим маъноларини ва қироат илмини чуқур ва пухта билса-да, ўз фикри билан тафсир қилишдан ниҳоятда эҳтиёт бўларди ва “Мен учун тупроққа қоришиб кетишим, Қуръонни ўзимча тафсир қилишимдан кўра яхшироқдир”, дерди.
Саид ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи ҳадисларни ёзиб саҳифаларга тўплаган. Абдуллоҳ ибн Зубайр, Анас ибн Молик, Саид ибн Худрий розияллоҳу анҳум каби саҳобалар билан учрашиб, улардан ҳадислар ривоят қилган.
Саид ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳидан «Бас, Мени ёд этингиз, (Мен ҳам) сизларни ёд этурман…» (Бақара сураси, 152-оят) оятининг тафсирини сўрашганда “Ибодат, итоат билан «Мени ёд этингиз...» шунда «(Мен ҳам) сизларни ёд этурман…» яъни, гуноҳларингизни мағфират этаман, деб тафсир қилган.
Саид ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳидан зикр нима деб сўрашганда: “Киши бирор амални бажаришда Аллоҳга итоат, Унинг розилигини топиш ниятида бўлар экан, ушбу амали зикр ҳисобланади. Агар Аллҳ таолога итоат этмаса, гарчи тунларини Қуръон тиловати ва зикр билан ўтказсада зикр қилувчилардан бўлмайди”, деб жавоб берган.
Саид ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи золим Ҳажжож томонидан ҳижрий 95 йили (милодий 714) қатл этилган. Бир қанча саҳобаларнинг қонини тўккан бу золим: “Саид ибн Жубайрнинг ўлимичалик ҳеч кимнинг ўлими менга оғир келмади”, деган. Ибн Жубайрнинг вафотини эшитган Имом Аҳмад роҳматуллоҳи алайҳи: “Ер юзи Саид ибн Жубайрнинг илмига муҳтож”, деб чуқур қайғуга ботган.
Саид ибн Жубайр роҳматуллоҳи алайҳи ҳикматларидан
"Жаннатга биринчи бўлиб кирадиганлар қийинчилик ва хурсандчилика ҳам Аллоҳга ҳамд айтадиган кишилардир".
"Аллоҳ таолога таваккул қилиш иймоннинг ҳуснидир".
Даврон НУРМУҲАММАД
Хотира
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Қуръони Карим ходими, устоз Яҳё қори Турдиев 1930 йил 21 декабрда Шарқий Туркистоннинг Қашқар вилояти Янгисор шаҳрида зиёли оилада таваллуд топган. У 1943 йил Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди.
1962-1968 йиллар давомида Мир Араб мадрасасида таҳсил олди.
1978-1984 йилларда Ўртачирчиқ туманидаги Тўйтепа жомеъ масжидида имом-хатиблик қилди.
1988 йилдан Тошкент (ҳозирги Зангиота) туманидаги Кўктерак масжидига имомлик қилди.
1995-2011 йиллар шу тумандаги «Ҳасанбой ота» жомеъ масжидида имом хатиб, кейинчалик шу масжидда имом ноиби бўлиб эл хизматида фаолият юритди.
Қуръондан илк сабоқларни ота-онасидан олди. 13 ёшида Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди. Шунингдек, устозлари Абдуҳалил ва Абдунодир домлалардан ҳам таълим олган.
1954 йил Яҳё қорини олим бўлишини истаган отаси 1600 км узоқликда жойлашган Рўзиҳожи мадрасасига олиб борди. У ерда Ҳиндистонда таълим олган шайх Шоҳимардон исмли етук олимдан илм олди,
1960 йилда мадрасани тамомлаб, домла Шоҳимардоннинг ёнида мударрис бўлиб ишлади. Бироқ шу йилнинг ўзида устозининг маслаҳати билан собиқ Иттифоққа йўл олиб, Андижонда қўним топди.
1962 йилда Мир Араб мадрасасига ўқишга кирди.
1968 йил мадрасани тугаллагач, Тошкент вилоятидаги Бектемир қишлоғига кўчиб келди. Бу ерда ўн йилдан ортиқ комбинатда ишлади. Шу орада Қашқарда устозлик қилган минглаб қориларни чиқарган Абдулазиз қори Маҳмудов билан яна устоз-шогирдлик муносабатларини йўлга қўйди.
1976 йилда шайх Зиёвуддин ибн Эшон Бобохон билан танишди. У кишининг таклифи билан 1977 йили Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний назоратига ишга кирди. Шу тариқа имомлик фаолияти бошланди.
Фарзандим қори бўлсин деган ота-оналар учун устоз Яҳё қоридан тавсия:
— Илм аҳлига ҳавас қилган, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналарга айтадиган биринчи тавсиям луқмасини ҳалол қилсин. Ҳаромга яқинлашмасин, ҳалол нарсани ҳам меъёрида истеъмол қилсин. Шунингдек, фарзандини ҳам ҳалол луқма билан вояга етказсин, тарбияласин. Домлаларимиз кўча-куйда таом истеъмол қилганимизни билиб қолсалар, қаттиқ ранжиб, бизни койиб: «Сен кеча Қуръондан бир бетни юз маротаба ўқиб ёдлаган бўлсанг, бугун икки юз маротаба ўқисанг ҳам ёдлай олмайсан. Шубҳали овқат емагин. Зеҳнинг заифлашиб қолади», дер эдилар.
Шунингдек, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналар тақволи, ўқимишли бўлсин. Ота-оналар олимларни ҳурмат қилсин, уларни яхши кўриб, олимларга мухлис бўлсин. Фарзандини ёшлигидан бошлаб одоб-ахлоқли қилиб тарбияласин. Болам қори бўлсин деган ниятда бўлган ота-она ўзаро бир-бири билан жанжаллашмасин, уйда сокинлик ҳукм сурсин. Фарзанд келажакда етук олим бўлиши учун жуда кўп машаққат, саъй-ҳаракат талаб этилади. Аввало, ота-онанинг, сўнгра талаби илмнинг ҳамда устознинг биргаликдаги интилиш ва ҳаракати бўлиши лозим. Шуларнинг бари бириккандагина фарзанд олим, қори бўлади. Ота-она масъулиятсизлик қилса ёки талаба илм олишдан бошқа нарсаларга чалғиса оқсаш кузатилади, мақсадга эришилмайди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир нарсага ҳам бир монеълик бўладику, лекин илмнинг монеълари кўп бўлади», деган мазмундаги ҳадислари илм олишда собитқадам, бардавом бўлишга ундайди.