Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo'lsin.
Payg'ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo'lsin.
Yer yuzida hech qanday din, hech qanday tuzum tozalikka Islom dini kabi ahamiyat bermagan. Hatto Qur'oni Karimda ham insonlar pok bo'lishga chaqirilgan ko'plab oyatlar mavjud. Masalan, bir kunda farz namozlarini o'qish uchun kamida 3–4 marotaba tahorat olinadi, Quron tilovat qilish uchun ham albatta tahoratlik bo'lish shart. Shuning uchun ham Islom dini poklik dini demakdir. Og'izlarning tozaligi, ularni toza saqlash ham Islomda ibodat darajasiga ko'tarilgan.
Tish salomatligi, uni parvarishlash haqida ko'pchiligimiz eshitganmiz, ammo bu borada beriladigan tavsiyalarga har doim ham amal qilavermaymiz va natijada tishlarning emirilishi, milk qonashi va shunga o'xshash boshqa yondosh kasalliklarga duch kelamiz. Ho'sh, inson tishlarini sog'lom saqlash uchun nima qilishi kerak?
So'nggi bor tish shifokori huzuriga qachon borganingizni eslay olasizmi? Javobingiz «yo'q» bo'lsa, unda, albatta, bunga befarq bo'lmang. Chunki kasal tishlar juda ko'p xastaliklarga sababchi bo'lishi mumkin. Tish insonning tashqi ko'rinishida ko'zga tashlanib turadigan kichik bir qism bo'lsa-da, juda katta vazifani bajaradi.
Organizm uchun eng katta xavf
Og'iz bo'shlig'ida uch yuzdan ziyod mikroorganizm mavjud. Organizmimiz uchun kerakli bakteriyalarni ishlab chiqarishga mas'ul bu mikroorganizmlar inson hayoti uchun xavfli emas. Lekin tishlar kariyes natijasida emirilsa yoki milk bilan bog'liq biror muammo yuzaga kelsa, hammasi o'zgaradi. Shunda patogen bakteriyalar soni keskin oshib ketadi va bu zararkunandalar og'izdagi o'zi makon qilgan joyni tashlab, organizm bo'ylab safarga chiqadi. Juda xavfli bu «sayohat»dan ko'zlangan birinchi manzil oshqozon bo'ladi.
Og'iz bo'shlig'idan oshqozonga borib qolgan kasallik chaqiruvchi mikroorganizmlar gastrit, oshqozon yarasi, xoletsistit kabi oshqozon-ichak muammolarini keltirib chiqarishi mumkin. Aynan shuning uchun ham tajribali gastroenterolog sizni, albatta, stomatolog huzuriga yuboradi. Ba'zan uzoq vaqt oshqozonda aziyat bergan og'riqning sababi o'tkazib yuborilgan kariyes bo'lishi mumkin. Tish va milklar muolaja qilinmaguncha oshqozondagi muammolar ham bartaraf bo'lmaydi.
Masalaning yana bir jihati ovqat hazm qilish tizimidagi muammolar ham tishlar salomatligida o'z aksini topadi. Masalan, gastritda pastki «to'rtlik» va aql tishi zararlansa, ichak kasalliklarida pastki beshlik, xoletsistit va jigar bilan muammolarda old tishlar zararlanadi. Shuning uchun kariyes uzoq yillardan beri aynan shu tishlarga «mehr» qo'ygan kishilarga gastroenterolog ko'rigidan o'tish ortiqchalik qilmaydi. Shu bilan birga, tishda tez tosh hosil bo'ladigan hamda tishlarini noto'g'ri bosadigan kishilar ham oshqozonlarini tekshirtirganlari ma'qul. Ularning ovqatni kerakli darajada chaynamasliklari ovqat hazm bo'lish jarayoniga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
Kasal tishlar nafaqat oshqozon, balki tomoq, yurak, qon-tomir va boshqa sohalar faoliyatini ham ishdan chiqarishi mumkin.
Birinchi navbatda tozalik!
Tishlaringiz doimo sog'lom bo'lishini istasangiz, ularning tozaligiga bee'tibor qaramang. Bu borada tish pastasini to'g'ri tanlash ham juda muhim. To'g'ri tanlangan tish pastasi nafaqat tishlar salomatligini ta'minlash, balki milklar yallig'lanishining oldini olishga ham katta yordam beradi.
Tishni tozalayotganda milkka zarar etkazib qo'yishdan ehtiyot bo'ling. Cho'tkaning harakati tishni tamoman tozalash imkonini berishi lozim. Tishning lab, lunj, til va tanglay yuzalari vertikal yo'nalishda, chaynov yuzalari esa aylanma harakatda bilan tozalanadi. Shundan so'ng og'iz chayiladi. Bolalarni 2–3 yasharligidan tishlarni parvarishlashga o'rgatib borish kerak. Shunda ular 7 yoshda o'zlari mustaqil bu ishni amalga oshiradigan bo'lishadi. Shuningdek, tishni o'tkir narsalar bilan tozalash mumkin emas. Bu buyumlar tish emaliga zarar etkazishi mumkin.
Misvok haqida bilasizmi?
Tish va og'iz bo'shlig'i salomatligi haqida aytilganda bu borada misvokning ahamiyatining nechog'lik ekani hech birimizga sir emas. Ammo undan muntazam foydalanishda ko'pchilik sustkashlik qiladi. Misvokning mo''jizakor narsaki, hatto zamonaviy olimlar ham buni tan olishmoqda. Misvokning tarkibi, uning foydali xususiyatlari borasida ko'plab tadqiqotlar olib borildi. Hulosalarga ko'ra, misvok odatiy tish cho'tkasidan ko'ra samaraliroq ekan. U bir vaqtning o'zida ham tish cho'tka, ham pastaning vazifasini bajara oladi. Arok daraxti shoxchalaridan olinadigan misvok, haqiqatan ham, shifobaxsh, foydali vosita. Misvok haqida Rasululloh sollalohu alayhi vasallamdan yuzdan ortiq hadis vorid bo'lgan. U zot Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda: «Agar ummatimga mashaqqat qilib qo'yishim bo'lmaganida, ularni har namoz oldidan misvoklanishga buyurgan bo'lar edim», deganlar (Buxoriy va Muslim rivoyati).
Sahoba Hofiz ibn Hojar hamda Ibn Qayyum misvokning o'ttizdan ortiq foydali xususiyatlarini sanab o'tishgan. Bular quyidagilar: Payg'ambarimiz sollalohu alayhi vasallam aslo tark etmagan sunnatlari – misvok Allohning roziligiga erishtiradi, og'izdagi badbo'y hidlarni ketkazadi, tishlarning chirishi va darz ketishining oldini oladi, milklarni mustahkamlab, ularning qonashi va yiringlashini yo'qotadi, balg'amni ko'chirib, ovozni, talaffuzni yaxshilaydi, yurak, me'da, ko'z asablarini mustahkamlab, ko'zni ravshan qiladi, uyquni qochirib, yuzni go'zallashtiradi, farishtalarni mamnun, shaytonni mahzun qiladi, xotirani kuchaytirib, zehnni ochadi, hasanotlarni ko'paytiradi va hokazo.
FOYDALI TAVSIYaLAR
Kislota va qanddan saqlaning
Gazli ichimlik, so'rma qandlar va hatto yangi siqilgan sharbatlar ham tish uchun zararli. Bunday sharbatlarda emalni emiruvchi meva kislotasi kontsentratsiyalangan ko'rinishda bo'ladi. Karamel, iris va obaki og'izda uzoq vaqt turganida esa patogen makrofloralar ko'payishi uchun qulay sharoit yuzaga keladi. Shokoladning tarkibidagi kakao bakteriyalar ko'payishining oldini olgani sababli tishga xavfi kamroq.
Tishlar uchun xavfli deb hisoblanadigan choy va qahva esa aslida foydali hisoblanadi: qora choy tish emalini mustahkamlasa, qovurilgan donlardan tayyorlangan tabiiy qahva antibakterial ta'sirga ega.
To'g'ri ovqatlaning
Tishlar mustahkam bo'lishi uchun organizmga kal'tsiy va ftor zarur. Kal'tsiy D vitamini yordamida o'zlashtiriladi. Ovqatlanish tartibingizga D vitaminiga boy buzoq, parranda go'shti, tuxum, sariyog', dengiz balig'i, kal'tsiy manbai bo'lmish qatiq, pishloq, ismaloq, brokkoli, tarkibida ftor moddasi ko'p qora choy, qora non, baliqni kiriting.
Tishlarga tushadigan bosimni kamaytiring
Tish bilan yong'oq chaqish, turli tiqin va qopqoqlarni ochish, ip uzish kabilarni unuting. Bundan tashqari tishlarni qattiq siqish, ayniqsa, g'ichirlatish odati ham unga zarar etkazib qo'yadi. Ba'zilarning uyquda tishini qattiq g'ichirlatish odati bor. Tishlarini zararlab qo'ymaslik uchun ularga uyqudan oldin tishga kiyiladigan maxsus vositalardan foydalanish tavsiya etiladi.
Ozuqaga boy mahsulotlar iste'mol qiling
Tish uchun foydali va ozuqaga boy mahsulotlar quyidagilar:
Suyak sho'rva. Suyaklar 8–72 soat past olovda qaynatiladi. Qaynash asnosida suyakdagi ko'pgina foydali mineral moddalar ajralib chiqadi. Tayyor sho'rva sovuq joyda saqlanadi va kuniga taxminan 1 stakandan (200–250 ml) ichiladi. Bu miqdor oshirib yuborilsa ham zarar qilmaydi.
Fermentlangan baliq jigari yog'i. Bu modda baliq yog'idan o'zining foydali xususiyatlari bilan ajralib turadi. Fermentlangan baliq jigari yog'i tabiiy A va D vitaminlari, Omega-3 va boshqa foydali moddalarga boy. 1 choy qoshiq fermentlangan baliq jigari yog'ida tabiiy D vitamini boshqa mahsulotlarga nisbatan bir necha barobar ko'p uchraydi.
Yaylovda boqilgan hayvon suti va sut mahsulotlari. Bunday sut xom holatda ichiladi. Sut isitilsa, undagi juda ko'p foydali moddalar nobud bo'ladi va uning tishni mustahkamlovchi xususiyatlari keskin kamayadi. Hom sutni tanlashning ham o'ziga yarasha qoidalari bor. Yaylovda boqilmaydigan qoramollarning sutini xom holda ichish kasallik paydo qilishi mumkinligini unutmaslik kerak. Tabiiy holda, ya'ni doim yaylovda o't-o'lan bilan oziqlanadigan hayvonning suti shifobaxsh xususiyatga ega.
Doktor V. Praysning xulosasiga ko'ra, «taomlanish tarzi tishlarning buzilishida ham, tuzalishida ham asosiy omil hisoblanadi. Har bir eyilgan taom tishlardan minerallar «o'g'irlashi» yoki tish-suyaklarini kerakli vitamin va minerallar bilan ta'minlashi mumkin».
Shuning uchun imkon qadar vitaminga boy mahsulotlar iste'mol qiling va har kuni tishlarni tozalab yurishni unutmang. Ana shunda siz tishlaringizni katta xavfdan saqlab qolasiz.
Nozima Umarali qizi
«Hilol» jurnalining 1(22) sonidan
2025 yilgi Haj safarida ishtirok etgan yurtdoshlarimiz “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” tashabbusi doirasida faol ish olib bormoqdalar. Ushbu tashabbus doirasidagi navbatdagi namunaviy-amaliy tadbir Farg‘ona viloyati Dang‘ara tumanida bo‘lib o‘tdi.
Tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi Farg‘ona viloyati vakili, viloyat bosh imom-xatibi Ubaydulloh domla Abdullayev ishtirok etib, tadbirga boshchilik qildi. “Sayyid Ahmadxon hoji” jome masjidida o‘tkazilgan yig‘ilishda tajribali imom-xatiblardan iborat Ishchi guruh tuzilib, ustuvor vazifalar belgilab olindi.
Ishchi guruh uch yo‘nalishda faoliyat olib bordi. Jumladan:
– Hajdan qaytgan ziyoratchilar ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarga jalb etildi;
– 65 ta oilaga borilib, ma’naviy suhbat va amaliy yordamlar ko‘rsatildi;
– 9 ta xonadondagi ruhiy-ma’naviy qiyinchiliklar o‘rganilib, maslahatlar berildi.
– Oilaviy kelishmovchilik sababli notinch bo‘lib turgan oilalarga suhbat va nasihatlar o‘tkazildi. Natijada 2 ta arazlashgan oila yarashtirilib, 1 ta ajrimning oldi olindi;
– Sudlanganlar, jazo muddatini o‘tayotganlar hamda ularning oilalari bilan muloqot qilindi.
– Nogiron va ehtiyojmandlar holidan xabar olinib, moddiy-ma’naviy ko‘mak ko‘rsatildi.
Tumanning Taptiqsaroy mahallasida yong‘in oqibatida zarar ko‘rgan xonadonni qayta ta’mirlash ishlari homiylar va hojilar ko‘magida boshlab yuborildi. Bosh imom-xatib Ubaydulloh domla ushbu xonadonga tashrif buyurib, muloqot qildi hamda tavsiyalar berdi.
Bundan tashqari, “Doimobod” mahallasidan bo‘lgan, nogironligi bor fuqaroning uyiga ham tashrif uyushtirilib, tugallanmagan uy qurilishi uchun zarur qurilish materiallari yetkazildi.
Peshin namozidan so‘ng Ishchi guruh tarkibidagi iqtidorli imom-xatiblar jamoatga ma’ruza qilib, tinchlik, osoyishtalik va xalq farovonligi uchun duo qildilar.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Farg‘ona viloyati vakilligi
Matbuot xizmati