Sayt test holatida ishlamoqda!
05 Iyul, 2025   |   10 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:12
Quyosh
04:56
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:03
Xufton
21:39
Bismillah
05 Iyul, 2025, 10 Muharram, 1447

Nurul izoh: NIKOH VA TALOQQA OID HUKMLAR

15.09.2020   9652   10 min.
Nurul izoh: NIKOH VA TALOQQA OID HUKMLAR

Uylanishning shar'iy hukmi

Shariatda uylanishning hukmi, kishining jismoniy quvvati, oila mas'uliyatini uddalashi, uylanmasa, zinoga ketish xavfiga ko'ra, besh xil bo'ladi:

  1. Uylanishi farz. Bu hukm uylanishga, oilani boqishga layoqatli va xotinga zulm qilmaydigan kishilar uchundir. Uylanmasa, zinoga kitishi aniq. Ular uylanmasalar, katta gunohkor bo'ladilar.
  2. Uylanish vojib bo'lgan kishi. Uylanmasa zinoga ketish xavfi bor, uylansa, xotinni boqa oladi, unga zulm qilmaydi. Bunday kishilar uylanmasalar, gunohkor bo'ladilar.
  3. Uylanishi sunnat. Uylanmasa ham, o'zini zinodan saqlay oladi. Uylansa, xotinini boqishga va unga zulm qilmaslikka qodir. Bunday kishilar uylansalar savob bo'ladi.
  4. Uylanishi harom. Uylansa, xotinni boqa olmaydi, unga zulm qilishi aniq, jinsiy aloqaga qodir emas. Bunday kishilarning uylanishi harom. Jinsiy aloqaga qodir bo'lib, uylanishpga mablag'i yo'q kishilarga Payg'ambarimiz, sollallohu alayhi va sallam, mablag' topgunga qadar ro'za tutishni tavsiya etganlar.
  5. Uylanipsh makruh. Bu hukm uylansa, xotinini boqa olmasligi yoki jinsiy aloqaga yaramasligi ehtimoli ko'proq bo'lgan kishi uchundir.

Nikoh marosimi

Hanafiy mazhabimizda birovni birovga majburan nikoh qilish mumkin emas. Shunga ko'ra, nikoh vaqtida qiz yo ayoldan: «Siz mana bu falonchiga turmushga chiqishga rozimisiz», erkakdan: «Mana bu falonchining o'zingizga jufti halol bo'lishga rozimisiz» kabi iboralar bilan eng kamida ikki erkak yoki bir erkak ikki ayol guvohligida so'raladi.

Nikohlanuvchilar bir-birlarining rozilik so'zlarini, guvohlar har ikki tomonning rozi ekanini bildiruvchi so'zlarini eshitishlari lozim.

Nikoh sahih bo'lishi uchun har ikki tomonning nikohga roziligi, guvohlar bo'lishi, ayol erkakka shar'an nikoh qilinishi mumkin bo'lishi, ya'ni, unga mahram bo'lmasligi shart. Nikohdan oldin mahrning hammasi yoki bir qismi berilishi lozim.

Mahr shaxsan ayolning o'ziga berilishi lozim bo'lgan ma'lum mablag'dir. Mahrning miqdori ayol yashab turgan joy, u erdagi urf-odatlar, jamiyatning iqtisodiy ahvoliga qarab belgilanadi. Mahr kelinning haqqi bo'lib, undan zo'rlab olishga kuyovning ham, otasining ham, haqlari yo'q. Ammo kelin o'z ixtiyori bilan otasiga yoki kuyovga qisman yoki hammasini berishi mumkin.

Uylanish mumkin bo'lmagan ayollar

Uylanish mumkin bo'lmagan ayollar ikki qismga bo'linadi. Birinchisi, uylanish aslo mumkin bo'lmagan ayollar. Ikkinchisi, vaqtincha uylanish mumkin bo'lmagan ayollar.

Birinchi qismga uch xil: 1) tug'ishganlik sababli; 2) uylanish sababli; 3) emish sababli uylanish mumkin bo'lmagan ayollar kiradi.

Niso surasining 23-oyatida shunday deyiladi: «Sizlar uchun onalaringiz, opa-singallaringiz, ammalaringiz, xolalaringiz, aka-ukalaringizning qizlari, opa-singallaringazningqizlariga... uylanishlaringiz harom qilindi» (mazmuni).

Emizish (razo') sababli uylanish mumkin bo'lmagan ayollar:

  1. Bolani emizgan ayol va u ayolning asli – onasi, onasining onasi, ular ayolga ona tomonidan bo'lsalar ham, ota tomonidan bo'lsalar ham baribir.
  2. Kishining o'zidan bo'lgan qizi emizgan qizga, xotini emizgan razo'iy (bir kishining ayoli birovning farzandini go'dakligida emizsa, emizgan ayol emgan bolaga nisbatan ona kabidir) qiziga, ular qanchalik pastga cho'zilib ketsalar ham, uylanish harom.
  3. Kishini emizgan ayol va uning qizlariga, ular qanchalik pastga qarab cho'zilib ketsalar ham, uylanishi mumkin emas.
  4. Kishining xotinini emizgan razo'iy onasi (tuqqan emas) va u onaning onasiga uylanishi mumkin emas.

Imomi A'zam mazhabida razo' sobit bo'lish vaqti va emgan sutining miqdori belgilanmagan. Bir marta emsa ham razo' sobit bo'ladi. Ammo emgan bola tug'ilganidan boshlab, to ikki yarim yoshga kirgunicha, ya'ni o'ttiz oy muddat ichida bir marta emsa ham razo' sobit bo'lib, emizgan ayol emgan bolaga ona hukmida bo'ladi.

Vaqtincha uylanish mumkin bo'lmagan ayollar

  1. Bir kishi bir vaqtda opa-singilni yoki ayol bilan ammasini yoki ayol bilan xolasini nikohida olib turishi mumkin emas.

Ammo opasi vafot etsa, uning singlisiga uylanishi mumkin.

  1. Uch taloq qilgan xotini bo'lsa, u boshqa er bilan doim birga yashashni niyat qilib, turmush qilishi hamda u bilan saxih er-xotinlik davrida jinsiy aloqa qilgan bo'lishi lozim. Ikkinchi eri o'lsa yoki taloq qilsa, iddasi chiqqanidan so'nggina birinchi eri bilan yana qayta turmush qurishi mumkin.
  2. Birovning nikohidagi ayol va iddasi tugamagan yoki eri vafot etgan ayol.

Taloq qilingan yoki eri vafot etgan ayollar erlaridan homila bor-yo'qligi aniq bo'lgunicha ma'lum muddat boshqa turmush qurmay turishlari shart.

  1. Mushrika ayol (butparast) to musulmon bo'lmagunicha. Ahli kitob bo'lgan yahudiy, nasroniy ayollarga uylanishi mumkin. Ammo musulmon ayollarning boshqa dindagi odamlarga turmushga chiqishlari mumkin emas.

Taloqturlari

Dinimizda taloq qilish erning haqqi. Lekin erga qachon xohlasa, istaganiday taloq qilaverish ixtiyori berilmagan. Taloq chorasiz qolgandagina ishlatilishi kerak. Qachon, qanday ishlatilsa, shariatga muvofiq bo'lishi ham bildirilgan. Shuning uchun fuqaholar taloqni ikki turga bo'lganlar.

1) Sunniy – shariat ko'rsatmalariga muvofiq taloq;

2) Bid'iy – shariat ko'rsatmalariga xilof taloq.

Bid'iy taloq qilgan kishi gunohkor bo'ladi. Sunniy taloq ikki narsa: taloq qilingan vaqtga va taloqning adadiga bog'liq bo'ladi.

Vaqtga bog'liq bo'lgani, taloq qilingan vaqtda ayol hayzdan pok bo'lishi hamda shu poklikda er ayolga yaqinlik qilmagan bo'lishi lozim.

Adadga bog'liq bo'lgan taloq esa, ayolning pok holida, unga yaqinlik qilmasdan bir taloq qilmoqdir. Chunki bir taloq raj'iy, ya'ni idda tugamay, nikohsiz qaytadan yarashish mumkin bo'lgan taloqdir. Bir taloq qilganidan so'ng, taxminan uch oyga yaqin vaqt ichida er taloq qilgan ayoli bilan, uning roziligidan qat'i nazar, nikohsiz yarashish xuquqiga ega. Mazkur muddat o'ylash, har tomonni mulohaza qilish uchun berilgan. Pushaymon bo'lsalar, darhol yarashishlari mumkin.

Agar taloq qiluvchi yuqoridagi ko'rsatmalarga amal qilmay, ayolini hayz holatida yoki taloq adadini bittadan oshirib, ikki, uch yo undan ko'p taloq qilsa, unday taloqlar «bid'iy», sunnatga xilof bo'lib, taloq qiluvchi gunohkor bo'ladi. Bunda albatta taloq tushadi.

Er-xotin janjallashib turishganida er «ket», «yo'qol», «bo'shsan» kabi lafzarni taloq niyati bilan aytsa, taloq tushadi. Er hazil qilib, o'ynab «taloq», desa ham taloq tushadi.

Hanafiy mazhabida mast kishining hamda birov tomonidan taloq qilishga majbur qilingan kishining ham talog'i taloq hisoblanadi.

Agar er birovga xotinini taloq qilishni vasiyat qilsa yo o'zidan noib qilsa, u holda vasiyat qilingan va noib qilingan kishi er nomidan taloq qilishi mumkin.

Salohiddin Muhiddinning

«Islomda oila, nikoh va taloq masalalari»

kitobi asosida tayyorlandi.

 

 

KYeYINGI MAVZU:

IMOMI A_''ZAM NO'_''MON IBN SOBIT

Boshqa maqolalar

“Safarga ketdilar...”

04.07.2025   3900   2 min.
“Safarga ketdilar...”

Ayoli vafot etganidan keyin eri juda mayus bo‘lib qoldi. Bir kuni uning yaqin do‘sti uni koyidi:

– Haliyam uylanmadingmi?

– Yo‘q, – dedi u.

– Nega, nahotki boshqa ayollar ichida senga yoqadigani bo‘lmasa?

– Rahmatli ayolimga o‘xshagani topilmasa kerak...

– Qo‘ysang-chi, ayollarning bari bir-biriga o‘xshaydi-ku!..

– Men zohirini aytmayapman. Ichki olamini, botinini aytyapman.

Yigit hayron bo‘lib qarab turgan do‘stiga hayotida bo‘lgan birgina voqeani gapirib berdi:

“Bir kuni ayolim jahlimni chiqardi. Qattiq urishdim va uni ota uyiga haydadim. Jimgina ketdi. Oradan bir necha kun o‘tgach, qilgan ishimdan pushaymon bo‘ldim. Aslida ayb o‘zimdan o‘tganini angladim. Ming andisha bilan qaynotamnikiga bordim. Eshik oldida biroz turib qoldim. So‘ng eshikni taqillatdim. Ayolim ochdi va meni hayratda qoldirib, xuddi oramizda hech gap o‘tmaganday, baland ovozda:

– Assalomu alaykum dadajonisi, safaringiz yaxshi o‘tdimi? – deya tabassum bilan ko‘zini qisib qo‘ydi. Unga bir nimalar demoqchi bo‘lgan edim, u meni qattiq bag‘riga bosib, bunday dedi:

– Gapirmang, ota-onamga sizni “safarga ketdilar”, dedim...

Ana shunday fahmli, oqila edi ayolim. Shuning uchun ham unga hech birini o‘xshatolmay, uylanolmay yuribman, do‘stim”.

Ha, azizlar! Alloh taolo erkakni ayol uchun, ayolni erkak uchun ne’mat qilib bergan. To‘g‘ri, ba’zilar bir-birlarining kamchiliklaridan shikoyat qilib qolishadi. Ammo hech kim benuqson emas. Mukammal ayolni ham, erkakni ham axtarmang bu dunyoda. Hikoyada kelganidek, ba’zida er uchun bir jufti halol butun dunyodagi ayollardan afzal bo‘lishi mumkin. Shunday ekan, ahli ayolimizni qadrlaylik. Zero, u ham kimningdir farzandi, bolalarimizning onasi. Eng muhimi, Allohning bizga bergan omonatidir.

Akbarshoh RASULOV