Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
19 Сентябр, 2024   |   16 Рабиъул аввал, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
04:49
Қуёш
06:08
Пешин
12:22
Аср
16:37
Шом
18:28
Хуфтон
19:42
Bismillah
19 Сентябр, 2024, 16 Рабиъул аввал, 1446

Шаъни улуғ ибодатлар

6.01.2018   6227   5 min.
Шаъни улуғ ибодатлар

(Аллоҳдан) сабр ва намоз ила ёрдам сўранглар. Дарҳақиқат, у (намоз) оғирдир. Фақат хушуъ қилувчиларга (оғир) эмас” (Бақара, 45).

“Сабр” луғатда ўзини тийиш, тутиш маъноларини билдиради.

Аллоҳ таоло гуноҳлардан тийилишни, сабр қилишни буюрди. Чунки гуноҳлардан тийилган, сабр қилган киши тоат-ибодатга ҳам сабр қилган бўлади. Бу хусусда энг тўғри сўз шудир, дейдилар  Имом Қуртубий (раҳматуллоҳи алайҳ). Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “...Албатта, сабр қилувчиларга мукофотлари беҳисоб берилур” (Зумар, 10).

Имом Қуртубий тафсирида келтирилишича, ояти каримада ибодатлардан намоз зикр қилинишининг боиси намоз шаънининг улуғлигига ишорадир. Пайғамбаримизни (алайҳиссалом) бирор нарса ташвишга солса, намозга суя­нардилар (яъни, намоз билан хотиржам тортардилар) (Имом Аҳмад ривояти). Ривоят қилинишича, Абдуллоҳ ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) сафарга кетаётганларида укаси Қусамнинг (бошқа бир ривоятда – қизининг) ўлими ҳақида хабар келади. Ибн Аббос дарров истиржоъ калимасини (“Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун”) айтади, сўнг четга ўтиб, намоз ўқийди, ортидан “(Аллоҳдан) сабр ва намоз ила ёрдам сўрангизлар”, оятини тиловат қилади. Бундан маълум бўладики, оятдаги “салот”дан мурод шариатдаги намоздир. Аммо баъзи муфассирлар “салот”нинг луғатдаги маъносини назарда тутишиб, бу оятда мурод дуо эканини ҳам айтишган.

Мужоҳид (раҳимаҳуллоҳ) эса оятдаги “сабр”дан мурод рўзадир, деганлар. Чунки рамазон сабр ойи дейилади. Зеро, рўза шаҳватлардан тўсади ва зуҳдни орттиради. Намоз эса ёмон ва бузуқ ишлардан қайтаради, киши қалбига хушуъ солади.

Имом Фахриддин Розий ҳам оятдаги “сабр”дан мурод рўза, дейдилар. Чунки рўзадор одам очлик ва чанқоқликка сабрли бўлади. Нафсини, меъдасини ва фаржини шаҳватдан тийган кимсадан дунё ғами, дилхиралиги узоқлашади. Бунга намоз ҳам қўшилгач, қалб маърифатуллоҳ нури билан мунаввар бўлади. Рўза намоздан олдин зикр қилиняпти. Чунки рўза кишидан нолойиқ нарсаларни кетказади. Намоз эса кишида керакли нарсаларни ҳосил қилади.

Озорларга сабр қилиш, тоат-ибодатда бўлиш билан нафснинг орзу-ҳаваслари жиловланади, қайсарлиги йўқолади, бу пайғамбарлар ва солиҳ зотларнинг хулқларидандир.

Сабр жуда улуғ фазилат, унинг охири ҳилмдир. Киши сабрни ўз фазилатига айлантириши билан хулқи ҳам ўз-ўзидан ҳалимлашиб-мулойимлашиб боради.

Шаъбий (раҳимаҳуллоҳ) айтишича, Ҳазрат Али (каррамаллоҳу важҳаҳу): “Сабр имон учун танадаги бош каби зарурдир”, деганлар.

Дарҳақиқат, у (намоз) оғирдир. Муфассирлар оятдаги “ҳо” (“у”) кўрсатгич олмошидан мурод намозми ёки сабрми, деган масалада турли фикрлар айтишган. Баъзилари “ҳо”дан мурод намоздир, дейишган. Зеро, намоз ўқиш нафсга рўза тутишдан кўра оғирроқ келади. Чунки рўзада фақатгина нафсоний шаҳватлардан (кундузи) тийилиш буюрилган. Яъни, рўзадорга ейиш-ичиш ва жинсий муносабат тақиқланган, холос. Гуноҳ бўлмаган мавзуда гаплашиш, юриш-туриш каби хоҳишлардан рўзадор қайтарилмаган. Намоз ўқиётган кишига эса, намоз амалларидан бошқа нарса қилиш мумкин эмас. Намозда барча аъзолар бутун орзу ва шаҳватлардан тўсилади. Шундай бўлгач, намоз нафсга оғир туюлади.

Айрим муфассирлар фикрига кўра, оятдаги “ҳо”дан мурод ҳам намоз, ҳам сабрдир.

“Хошиъун” сўзи “тавозели”, “камтарин” каби маъноларни билдирувчи “хошиъ” сўзининг кўплигидир. Хушуъ нафсий ҳолатдир. Аъзолардаги сокинлик ва тавозе нафсда пайдо бўлади. Қатода (раҳимаҳуллоҳ) айтади: “Хушуъ қалбда бўлади. Намозда қўрқиш ва назарни ўнгу сўлдан тўсиш хушуъдир”.

Иброҳим Нахаъий Аъмашга (раҳимаҳуллоҳи алайҳимо): “Билгин, хушуъ қаттиқ, қуруқ нарсалар ейиш, қалин ва дағал кийим­лар кийиш, бошини эгиб юриш эмас. Хушуъ шарафли кишини ҳам, оддий одамни ҳам ҳақда тенг кўришдир. Аллоҳ сенга буюрган барча фарзларда итоат қилишингдир”, деган.

Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу) бошини қуйи солиб кетаётган ёш йигитга: “Эй фалончи, бошингни кўтар, чунки хушуъ қалбдагидан бошқа нарса эмас”, деганлар.

Али ибн Абу Толиб (розияллоҳу анҳу) айтади: “Хушуъ қалбда, мусулмонларга юмшоқ муомала қилиш, намозда ўнгу сўлга қарамасликдир”.

Имом Фахриддин Розий айтади: “Оятдан мурод шу – намоз хушуъ қилмаган кимсаларга жуда оғир келади. Чунки намоз ўқиганида бирор савобга, уни тарк қилганида эса, қандайдир жазога лойиқ бўлишига ишонмагани учун унга бу иш машаққат бўлиб туюлади. Аммо қалби хушуъга тўла итоатлиларга эса, намоз ўқишнинг фойдалари кўп экани, ўқимаслик катта зарар эканига мустаҳкам ишончлари боис бу ибодат ҳеч оғир келмайди. Зеро, у намоз ўқиш билан катта ажр-савоб, улуғ неъматларга эга бўлишига ишонади”.

 

Имом Қуртубий ва Имом Фахриддин­ Розий тафсирлари асосида

Нўъмон Абдулмажид

тайёрлади.

Қуръони карим
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Қиз бола қила оладиган энг муносиб иш нима?

19.09.2024   129   4 min.
Қиз бола қила оладиган энг муносиб иш нима?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Қиз бола бажара оладиган энг яхши иш – оддий (қилиш осон), доимий (қиз бола бутун умр, узлуксиз, ҳар куни қила оладиган), яхши таъсир кўрсатадиган, кўплаб савоб келтирадиган ишдир.

Биз бу сифатларни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўзларидан, у зотнинг уйларидаги ҳолатлардан ўргандик.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ учун энг суюкли амал  – оз бўлса ҳам, бардавом амалдир», дер эдилар». Имом Муслим ривоят қилган.

Кичик бўлса ҳам, бардавом, мунтазам, доим қилинган ишлар кўп бўлса ҳам, бардавом бўлмаган ишдан яхши экан. Демак, савоб олиш учун, Аллоҳ бизни яхши кўриши учун фақат катта, кўп ишларни қилишга мажбур эмас эканмиз. Роббимизга биз қиладиган ишнинг катта-кичиклиги эмас, бардавом қилиниши суюкли экан. Кичик бир яхши амални ҳам доим, ҳар куни, канда қилмай бажарсак, Роббимизга суюкли бўлаверар экан.

Саҳоба ва тобеъинлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш, ўрнак олиш учун у зотнинг кундалик ишларини, феълларини билишга жуда қизиқишар эди.

Буюк тобеъинлардан Масруқ ибн Аждаъ роҳимаҳуллоҳдан ривоят қилинади:

«Оиша розияллоҳу анҳодан «Расулуллоҳ қандай амални яхши кўрар эдилар?» деб сўрасам, «Доимий амални», дедилар.

Бошқа ривоятда Оиша розияллоҳу анҳо: «Расулуллоҳга энг суюкли амал – давомли бажариладиган амал эди», деганлар. Имом Бухорий ривоят қилган.

Яна бир тобеъин – Алқама ибн Қайс ҳам Нахаъийдан шунга ўхшаш ривоят келтирган:

«Мўминларнинг онаси Оишадан «Расулуллоҳнинг амаллари қандай эди?» деб сўраган эдим, «Расулуллоҳнинг амаллари дийма эди», дедилар».

Араблар «дийма» деб чақмоқсиз, момақалдироқсиз, узоқ ва сокин ёғадиган ёмғирни айтишади.

Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар бир ишни мукаммал бажарар эдилар. Бетоб бўлиб ёки чарчаб ухлаб қолиб, тунги намозларини ўқий олмай қолсалар, кундузи ўн икки ракъат қилиб ўқиб қўяр эдилар». Имом Муслим ривояти.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қайси ишга кўл урмасинлар, уни мукаммал бажарар эдилар, уни пухта, эътибор билан адо этар эдилар, энг асосийси – ўша ишда бардавом бўлар эдилар. Оиша онамиз бунга ҳаётий мисол келтириб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар куни кечаси нафл намоз ўқиганларини, бирор марта қолдирмаганларини айтяптилар. Мабодо беморлик ёки чарчоқ туфайли ўқий олмай қолсалар, худди сиз билан биз фарз намознинг қазосини ўқигандек, кундузи ўн икки ракъат қилиб ўқиб қўяр эканлар. Бир амални давомий қилиш, уни бирор марта ҳам қолдирмасликка уринишнинг энг ёрқин мисоли мана шудир.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларининг ҳолатини доим назорат қилардилар, бир ишни бардавом қилган одамни мақтар эдилар, бирор ишни бир муддат қилиб, кейин ташлаб қўядиган кишини койир эдилар.

Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Аллоҳнинг Расули соллаллоҳу алайҳи васаллам менга «Тунги намозни баъзан ўқиб, кейин ташлаб қўядиган Фалончи каби бўлмагин!» деганлар». Имом Бухорий ривояти.

Энди сизга бир савол:

Ҳаётингизда давомли, узлуксиз қиладиган бирор ишингиз, яхши амалингиз борми?

Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг

“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ таржимаси.

Мақолалар