Жойлашуви. Аргентина Жанубий Америкада жойлашган бўлиб, ғарбда Чили, шимолда Боливия ва Парагвай, шимоли-шарқда Бразилия ҳамда Уругвай билан чегарадош. Мамлакат шарқ томондан Атлантика океанига туташган. Ҳудудининг катталигига кўра дунёда саккизинчи, Жанубий Америкада Бразилиядан кейин иккинчи, аҳолиси сони бўйича учинчи ўринда туради.
Тарихи. Қадим замонларда Аргентина ҳудудида кўп сонли ҳинду қабилалари истиқомат қилган. XVI асрнинг биринчи ярмида унинг ҳудуди испанлар томонидан босиб олина бошланди. Испанлар бу мамлакатни Ла-Плата (испанча кумуш) деб атаганлар. Мустамлакачиларга қарши ҳинду қабилалари бир неча марта исён кўтарди. 1816 йилда вилоят вакилларининг Тукуман шаҳридаги йиғилишида Ла-Плата Бирлашган вилоятлари мустақил деб эълон қилинди. 1826 йилда Аргентина Федератив Республикаси тузилди.
Иқтисоди. Аргентина ривожланиш даражаси ўртача, индустриал-аграр давлатдир. Қишлоқ хўжалигида асосан буғдой экилади. Балиқчилик ҳам катта аҳамият касб этади. Мамлакат гўшт етиштириш ва экспорт қилиш ҳамда асал ва асал маҳсулотларини ишлаб чиқариш соҳасида дунёда олдинги ўринлардан бирида туради. Шунингдек, электрон ва электротехника буюмлар ишлаб чиқарилади. Ёғочни қайта ишлаш ва қоғоз ишлаб чиқариш тармоғи ҳам ривожланган.
Таълим ва маданият. Мамлакатда 6 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларнинг мажбурий таълими жорий этилган. Шунингдек, далат таълим муассасаларидан ташқари хусусий мактаблар ҳам фаолият юритади. Буэнос-Айрес, Кордова, Ла-Плата, Санта-фе ва бошқа шаҳарларда йирик университетлар бор. Давлат пойтахтида Миллий кутубхона, табиий фанлар, Антарктика, тарих ва рассомлик ва бошқа музейлар мавжуд.
Дини. Мамлакатнинг 85 фоизидан ортиғи оқ танлилар ирқига мансуб. Ҳиндулар аҳолининг 1,5 фоизини ташкил этади, қолган қисми эса асосан метислар, мулат ва осиёликлардир. Мамлакатдаги диндорларнинг аксарияти – насронийлардир. Бироқ, Аргентина Жанубий Америкадаги мусулмонлар истиқомат қиладиган энг йирик давлатлардан бири ҳисобланади. “Пю тадқиқод маркази” (Рew Research Centre)нинг 2010 йилги маълумотига кўра, Аргентина мусулмонларининг сони тахминан жами аҳолининг 2-3 фоизи (900,000-1,000,000 атрофида)ни ташкил этади. Улардан 60 фоизи сунний, 30 фоизи шиа ва 10 фоизи алавий (Шиа йўналиши).
“Глобализация ва эътиқод қарашлари” (Views on globalisation and faith) ташкилотининг маълумотларига кўра, мусулмонлар 2-3 фоиз, насронийлар 67 фоиз, яҳудийлар 1 фоиз, буддистлар 1 фоиз, динсизлар 15 фоиз, бошқа диндагилар 7 фоиз ва рўйхатга олинмаганлар 9 фоизни ташкил этади.
Аргентина Испанлар томонидан мустамлака қилинган пайтда мавританиялик, марокашлик ҳамда турк мусулмонларнинг кўчиб келиши натижасида мамлакатда Ислом динига эътиқод қилувчиларнинг сони кўпайиб борди. 1870 йиллар атрофида Сурия, Ливан ва Фаластиндан келган мусулмонларнинг ҳисобига Ислом динига эътиқод қилувчилар сони янада ортди. Аргентиналик аксарият мусулмонлар Буэнос-Айрес ва унга яқин шаҳарчаларда (Вилла, Конституцион, Флорес, Скалабризи Ортиз ва Кордова сингари шаҳарлар) истиқомат қилади. Аргентина ҳукуматида диний эътиқод эркинлиги таъминланган. Ҳар йили бир неча турда испан тилида Ислом динига оид китоблар нашр этилади. Йил сайин мамлакатдан Ҳаж сафарига борувчиларнинг сони ортиб бормоқда.
Аргентина пойтахти Буэнос-Айрес марказидаги Алберти кўчасида жойлашган масжид мамлакатдаги энг йирик масжид ҳисобланади. У маҳаллий аргентиналик мусулмонлар томонидан 1989 йилда барпо қилинган илк масжидлардан биридир. Шунингдек, бошқа шаҳар ва туманларда ҳам бир қанча масжидлар мавжуд, улардан энг кўзга кўрингани уч чегарадош давлат тимсоли, яъни Аргентина, Бразилия ва Парагвайни акс эттирувчи “Уч чегара” масжидидир.
Пойтахтдаги “Шиъите ал-тавҳид” масжиди 1983 йили Аргентинадаги Эрон элчихонаси ҳамкорлигида барпо этилган. “Ал-Аҳмад” масжиди эса 1986 йили Саудия Арабистони ва Ливия томонидан қурилган. Масжидлар ҳузурида хусусий мактаблар ва олийгоҳлар ҳам фаолият юритади.
1996 йил Саудия қироли Фаҳд бин Абдулазиз Саъуд ташаббуси билан “Қирол Фаҳд Ислом маданият маркази” очилган. Марказ масжид, кутубхона, ўттизтадан синфхонаси бор иккита ўрта таълим мактаби (бири йигитларга, иккинчиси қизлар учун) ва истироҳат боғини ўз ичига олади. Марказ ҳузуридаги масжид Саудия Арабистонининг Вақф ва диний ишлар вазирлиги томонидан бошқарилади. Масжидда 1,5 минг намозхон ибодат қила олади. Бундан ташқари, мамлакатда шу каби тўққизта Ислом марказлари фаолият юритади.
Лотин Америкасининг Ислом Ташкилоти (Islamic Organization of Latin America) (IOLA)нинг бошқарув органи ҳам Аргентинада жойлашган.
Даврон НУРМУҲАММАД
Хотира
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Қуръони Карим ходими, устоз Яҳё қори Турдиев 1930 йил 21 декабрда Шарқий Туркистоннинг Қашқар вилояти Янгисор шаҳрида зиёли оилада таваллуд топган. У 1943 йил Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди.
1962-1968 йиллар давомида Мир Араб мадрасасида таҳсил олди.
1978-1984 йилларда Ўртачирчиқ туманидаги Тўйтепа жомеъ масжидида имом-хатиблик қилди.
1988 йилдан Тошкент (ҳозирги Зангиота) туманидаги Кўктерак масжидига имомлик қилди.
1995-2011 йиллар шу тумандаги «Ҳасанбой ота» жомеъ масжидида имом хатиб, кейинчалик шу масжидда имом ноиби бўлиб эл хизматида фаолият юритди.
Қуръондан илк сабоқларни ота-онасидан олди. 13 ёшида Қуръони Каримни тўлиқ ёд олди. Шунингдек, устозлари Абдуҳалил ва Абдунодир домлалардан ҳам таълим олган.
1954 йил Яҳё қорини олим бўлишини истаган отаси 1600 км узоқликда жойлашган Рўзиҳожи мадрасасига олиб борди. У ерда Ҳиндистонда таълим олган шайх Шоҳимардон исмли етук олимдан илм олди,
1960 йилда мадрасани тамомлаб, домла Шоҳимардоннинг ёнида мударрис бўлиб ишлади. Бироқ шу йилнинг ўзида устозининг маслаҳати билан собиқ Иттифоққа йўл олиб, Андижонда қўним топди.
1962 йилда Мир Араб мадрасасига ўқишга кирди.
1968 йил мадрасани тугаллагач, Тошкент вилоятидаги Бектемир қишлоғига кўчиб келди. Бу ерда ўн йилдан ортиқ комбинатда ишлади. Шу орада Қашқарда устозлик қилган минглаб қориларни чиқарган Абдулазиз қори Маҳмудов билан яна устоз-шогирдлик муносабатларини йўлга қўйди.
1976 йилда шайх Зиёвуддин ибн Эшон Бобохон билан танишди. У кишининг таклифи билан 1977 йили Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний назоратига ишга кирди. Шу тариқа имомлик фаолияти бошланди.
Фарзандим қори бўлсин деган ота-оналар учун устоз Яҳё қоридан тавсия:
— Илм аҳлига ҳавас қилган, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналарга айтадиган биринчи тавсиям луқмасини ҳалол қилсин. Ҳаромга яқинлашмасин, ҳалол нарсани ҳам меъёрида истеъмол қилсин. Шунингдек, фарзандини ҳам ҳалол луқма билан вояга етказсин, тарбияласин. Домлаларимиз кўча-куйда таом истеъмол қилганимизни билиб қолсалар, қаттиқ ранжиб, бизни койиб: «Сен кеча Қуръондан бир бетни юз маротаба ўқиб ёдлаган бўлсанг, бугун икки юз маротаба ўқисанг ҳам ёдлай олмайсан. Шубҳали овқат емагин. Зеҳнинг заифлашиб қолади», дер эдилар.
Шунингдек, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналар тақволи, ўқимишли бўлсин. Ота-оналар олимларни ҳурмат қилсин, уларни яхши кўриб, олимларга мухлис бўлсин. Фарзандини ёшлигидан бошлаб одоб-ахлоқли қилиб тарбияласин. Болам қори бўлсин деган ниятда бўлган ота-она ўзаро бир-бири билан жанжаллашмасин, уйда сокинлик ҳукм сурсин. Фарзанд келажакда етук олим бўлиши учун жуда кўп машаққат, саъй-ҳаракат талаб этилади. Аввало, ота-онанинг, сўнгра талаби илмнинг ҳамда устознинг биргаликдаги интилиш ва ҳаракати бўлиши лозим. Шуларнинг бари бириккандагина фарзанд олим, қори бўлади. Ота-она масъулиятсизлик қилса ёки талаба илм олишдан бошқа нарсаларга чалғиса оқсаш кузатилади, мақсадга эришилмайди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир нарсага ҳам бир монеълик бўладику, лекин илмнинг монеълари кўп бўлади», деган мазмундаги ҳадислари илм олишда собитқадам, бардавом бўлишга ундайди.