17 Сентябр, 2025, 25 Рабиъул аввал, 1447
17 Сентябр, 2025, 25 Рабиъул аввал, 1447
Кун тарихи
Ватанимиз тарихидаги 29 октябрь санаси билан боғлиқ айрим воқеалар баёни.
1197 йил (бундан 823 йил олдин) – буюк фақиҳ, имом Бурҳониддин Марғиноний иккинчи марта ҳаж сафарига отланганда Самарқандни тарк этишга улгурмай оғир хасталикдан вафот этди. Тарихчи Абу Тоҳирхожа Самарқандийнинг “Самария” асарида ёзилишича, бу ҳодиса ҳижрий 593 йил зулҳижжа ойининг ўн тўртинчи куни сешанбада (милодий 1197 йил 29 октябрда) содир бўлди. Уни мусулмон оламининг энг табаррук қабристонларидан бири – Чокардиза қабристонига дафн этганлар.
Мавлоно Бурҳониддиннинг қабри тўғрисида Абу Тоҳирхожа Самарқандий жумладан шундай дейди: “Мавлоно Бурҳониддин ал-Марғинонийнинг мозори... Чокардиза қабристонида, катта кўчанинг кунботарида, ҳовузга ўхшаган чуқурнинг ёнидадирким, шу катта йўл ўша ҳовуз орқали шарқий-шимолга қараб ўтади. Мавлоно Бурҳониддиннинг қабри ўша катта йўлнинг жануб тарафида, пишиқ ғиштдан қилинган баланд суфададир”.
Маълумот ўрнида қайд этиш жоизки, Бурҳониддин Марғинонийнинг “Китоб ал-Ҳидоя” (қисқача номи “Ҳидоя” – “Тўғри йўл”) асари нафақат Мовароуннаҳрда, балки бутун ислом шарқида бир неча тилларга таржима этилиб маълум ва машҳур бўлиб кетган. Бу китоб фиқҳ илми бўйича энг аниқ, изчил, мукаммал асардир. Ундан асрлар давомида ислом ҳуқуқшунослиги бўйича нуфузли ҳуқуқий манба – асосий қўлланма сифатида фойдаланилган.
Ўзбекистон Миллий энциклопедиясида ёзилишича, аллома нафақат уламолар, балки оддий халқ орасида ҳам “ҳидоят йўлининг сарбони” дея катта ҳурмат-эътибор топган. Бурҳониддин валмилла (ислом динининг далили, исботи) деган шарафли номга сазовор бўлган. Ҳозир ҳам жаҳондаги кўп олий ўқув юртларида мусулмон ҳуқуқшунослиги фанлари Бурҳониддин Марғинонийнинг фиқҳ таълимоти асосида ўрганилади.
Ўзбекистонда 1997 йилда милодий сана бўйича улуғ аллома вафотининг 800 йиллиги, 2000 йилда ҳижрий сана бўйича таваллудининг 910 йиллиги кенг нишонланди. Шу муносабат билан Марғилон шаҳри марказида Бурҳониддин Марғиноний ёдгорлик мажмуи бунёд этилиб, шу ерда унинг рамзий мақбараси ўрнатилди.
1842 йил (бундан 178 йил олдин) – Бухорога сафар қилган Хива хони Оллоқулихон Хивага қайтиб келди. Бу вақтда 19 октябрдан бери Данилевский бошчилигидаги рус дипломатик миссияси Хивада хоннинг қайтишини кутаётган эди. Эртаси куни бироз бетоб бўлишига қарамасдан хон рус элчиларини қабул қилди. Кейинги музокаралар эса фақат 10 ноябрда бўлиб ўтди. Орадан 2 ҳафта ўтгач, Оллоқулихон дунёдан ўтди.
1942 йил (бундан 78 йил олдин) – Иккинчи жаҳон уруши даврида Шимоли-ғарбий фронт, кейинчалик учинчи Болтиқбўйи фронтида ҳарбийлар учун ўзбек тилида “Ватан учун” номли газета чиқа бошлади. Унда ҳукуматнинг расмий хабарлари, фронтдаги жанглар, Ўзбекистондаги воқеалар, хорижда содир бўлаётган турли янгиликлар, хуллас, ўз ўқувчиларини хилма-хил ахборотлар билан таништириш орқали ҳарбийларда жанговарлик, ватанпарварлик, қаҳрамонлик ҳис-туйғуларини юксалтиришга ҳаракат қилинган.
1997 йил (бундан 23 йил олдин) – Тошкентда Нидерландия Қироллиги консулхонасининг очилиш маросими бўлиб ўтди. Ғарбий Европада, Шимолий денгиз соҳилида жойлашган мазкур давлат Ўзбекистон Республикаси суверенитетини 1991 йил 31 декабрда тан олган, икки давлат ўртасидаги дипломатик муносабатлар 1992 йил 10 июлда ўрнатилган.
2000 йил (бундан 20 йил олдин) – Ўзбекистон Республикасининг боксни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш жамғармаси тузилди. Маълумот ўрнида қайд этиш жоизки, Ўзбекистонда замонавий бокс XX асрнинг 20-йилларидан оммалашди. Тарихимиздаги илк бокс мусобақаси 1922 йил Тошкентдаги “Фортуна” спорт жамиятида ўтказилган. Ўзбекистон Республикаси Бокс федерацияси 1993 йилдан Халқаро боксчилар ассоциацияси – AIBA аъзоси.
2019 йил (бундан 1 йил олдин) – Ўзбекистон Республикасининг “Илм-фан ва илмий фаолият тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди. Ушбу Қонуннинг мақсади илм-фан ва илмий фаолият соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат.
Алишер ЭГАМБЕРДИЕВ
тайёрлади
ЎзА
Туркий давлатлар ташкилоти (ТДТ) туркий тилли мамлакатларнинг тарихий, маданий ва маънавий яқинлиги асосида ташкил этилган нуфузли халқаро тузилма ҳисобланади. Ушбу ташкилотга 2009 йилда Нахчивонда асос солиниб, туркий давлатлар ўртасида сиёсий, иқтисодий, маданий ва гуманитар ҳамкорликни мустаҳкамлаш, биродарлик ришталарини янада кучайтириш мақсадида фаолият юритиб келмоқда. Кенгаш нафақат давлат раҳбарлари даражасидаги мулоқот майдони, балки халқлар ўртасидаги дўстлик, ўзаро ишонч ва ҳамжиҳатликни юксалтиришнинг самарали воситасига айланган. Шу жиҳатдан, Туркий давлатлар кенгаши бугун жаҳон сиёсий майдонида ўз ўрни ва таъсири тобора ортиб бораётган, халқларни умумий мақсад ва интилишлар атрофида бирлаштираётган муҳим тузилма сифатида намоён бўлмоқда. Унга Туркия, Озарбайжон, Қирғизистон ва Қозоғистон ва Ўзбекистон аъзо. Венгрия ва Туркманистон эса кузатувчи мақомига эга.
Ташкилот йиғилишларида “Туркийзабон давлатлар оқсоқоллари кенгаши” шўъбасида мамлакатларнинг дин бўйича етакчилари ҳам иштирок этиб келади. Ташкилотнинг 2022 йил апрел ойида Истанбул шаҳрида бўлиб ўтган навбатдаги йиғилишида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Туркий давлатлар диний идоралари раҳбарлари йиғилишда иштирок этиб, ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш учун Туркий давлатлар диний идоралари аро Фатво ҳайъатини ташкил этишни таклиф қилганди. Орадан бир ярим йил ўтиб, 2023 йил 25 ноябрь куни Тошкентда ўтказилган Туркий давлатлар муфтийлари кенгашининг IV йиғилишида Фатво ҳайъати тузилди.
Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари ташкилотнинг анжуманларида энг долзарб мавзуларда чиқишлар қилиб, муҳим таклифлар тақдим этиб келади ва улар иштирокчилар томонидан тўлиқ қўллаб-қувватланмоқда. Хусусан, қардош халқлар тинч-тотувлигини таъминлаш, бутун жаҳонда тинчлик-осойишталикни қарор топтиришга барча бирдек саъй-ҳаракат қилиши зарурлиги, дин пешволари кўпроқ тинчликни тарғиб қилиши, кенг халқ оммасини огоҳ ва ҳушёр бўлиб яшашга даъват этиши, глобал иқлим ўзгариши, сув танқислиги каби офатлар инсониятни танг аҳволга солаётганига эътибор қаратиб, Туркий давлатлар муфтийларининг атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва экологик муаммоларни бартараф этишга қаратилган мурожаатини эълон қилиш ҳамда диний рамзлар, муқаддас китоблар ва Ислом шиорларини обрўсизлантириш билан боғлиқ хатти-ҳаракатларнинг олдини олиш ҳақидаги Туркий давлатлар муфтийлари баёнотини қабул қилиш таклифлари шулар жумласидан.
Жорий йилнинг 10-13 сентябрь кунлари Бишкек шаҳрида Туркий давлатлар муфтийлари кенгашининг навбатдаги, VI йиғилиши бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари уммат ҳамжиҳатлиги билан ҳар соҳада ривожланиш бўлиши, уммат орасида ихтилоф, тафриқа, низолар келиб чиққанда эса турли хил кўнгилсизликлар келиб чиқиши, якка ҳолда буюк мақсадларни амалга ошириш мушкул экани, ҳамкорлик ва ҳамжиҳатликда ҳаракат қилиш орқали ҳар қандай мақсад ва ташаббуслар рўёбга чиқиши осон кечишини таъкидлаб, маъруза қилдилар.
Дарҳақиқат, Ислом дини кишиларни тинчликни асраш ва барқарорликни таъминлаш йўлида имон, инсоф, адолат, ҳамжиҳатлик ва бирдамлик билан ҳаракат қилишга, фитна ва ўзаро адоватга барҳам беришга чақиради. “Албатта, Аллоҳ адолатга, эзгу ишларга ва қариндошга яхшилик қилишга буюрар ҳамда бузуқчилик, ёвуз ишлар ва зулмдан қайтарур” (Наҳл сураси, 90-оят).
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам биз умматларни бирдам, ҳамжиҳат, иноқ бўлишга буюрганлар. Ўзларининг видолашув ҳажларида қилган хутбаларида биз умматларни бир-биримизга душман бўлишдан, қурол кўтаришдан қайтариб, дўсту биродар бўлиб яшашни васият қилганлар.
Йиғилишда яна бир эътиборли ҳолат шу бўлдики, Туркий давлатлар муфтийлари Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратларининг муҳтарам Президентимиз фармонларига кўра “Олий даражали Имом Бухорий” ордени билан мукофотланганини эътироф этиб, самимий қутладилар.
Тадбир давомида (11 сентябрь куни) Қирғиз Республикаси Президенти Садир Жапаров Туркий давлатлар муфтийларини қабул қилди. Олий даражадаги мулоқотда муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийларининг самимий салом ва эзгу тилакларини қардош халқ Президентига етказдилар.
Ўз навбатида Қирғиз Республикаси Президенти Садир Жапаров жаноби олийлари Муфтий ҳазратларидан Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийларига самимий салом ва энг яхши тилакларини етказиб қўйишини сўради.
Юртимиз уламолари бугунги мураккаб даврда дунё минбарларида туриб, бутун жаҳонда тинчликни асраб-авайлаш, халқларнинг фаровон ва тотувликда ҳаёт кечириши борасида ўзларининг долзарб чиқишлари билан дунё ҳамжиҳатини огоҳликка чақириб келмоқда. Муфтий ҳазратларининг ҳам Бишкек шаҳрида бўлиб ўтган Туркий давлатлар муфтийлари кенгашида сўзлаган нутқи дунё уламоларини уммат ҳамжиҳатлиги йўлида бирлашишга тўлақонли чақириғи бўлди.
Йиғилиш сўнгида уламолар дуои хайр қилиш учун Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратларига мурожаат қилдилар. Ҳазратнинг дунё мусулмонларига тинчлик-офият сўраб, туркий халқлар бирдамлиги янада мустаҳкам бўлиши ҳақидаги хайрли дуолари билан тадбирни ниҳоялаб бергани Ўзбекистон мусулмонлари уламолари, диний идораси, хоссатан, муфтий ҳазратнинг мавқеларига далолат десак, муболаға бўлмайди.
Зайниддин домла Эшонқулов,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 