Мамлакатимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотларни кенг тарғиб этиш, тинчлик ва осойишталикни қадрлаш, Ислом дини таълимотларини тарқатиш ва турли таҳдидлардан ҳимоя қилиш, халқимиз, айниқса, ўсиб келаётган ёш авлодни тўғри тарбия қилишда фаоллик кўрсатган ижодкорларни қўллаб-қувватлаш ва муносиб рағбатлантириш мақсадида «Сарҳисоб» танлови ҳар йили анъанавий тарзда ўтказиб келинмоқда.
Ушбу анъанага мувофиқ бугун, 30 декабрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида танловнинг Республика босқичи бўлиб ўтди. Танлов Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги, Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Тошкент ислом университети ҳамкорлигида ташкил этилди.
Бу йилги танлов ҳар йилгидан ўзгача тарзда ташкил этилди, яъни унинг ҳудудий босқичлари ҳам ўтказилди. 2017 йилнинг 1 январидан 2017 йилнинг
1 октябргача газета ва журналларда босилган, радио орқали эфирга узатилган, телевидениеда кўрсатилган ва Интернет тармоғида эълон қилинган материаллар танловда иштирок этди. Ҳудудий босқич ғолиблари республика босқичида қатнашиш ҳуқуқини қўлга киритди.
Танловнинг республика босқичи «Жаҳолатга қарши – маърифат» шиори остида ўтказилди. Республика босқичи ғолиблари ҳудудий босқичда ғолиб чиққан иштирокчилар орасидан сараланди.
Ғолибларни тақдирлаш маросимида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари нутқ сўзладилар. Муфтий ҳазратлари, бугунги кунда юртимиздаги шиддат билан амалга оширилаётган ислоҳотларни ва динимиз равнақи йўлида қилинаётган ишларни ижодкор ходимлар кечаю кундуз, тиним билмай кенг халқ оммасига намойиш этишда жонбозлик кўрсатаётганини алоҳида қайд этдилар. Мўмин-мусулмонлар манфаати, дин ғами ва Ватан тақдирини юрагидан ўтказиб ишлайдиган ижод аҳлининг даъваткор сўзи, ибратли фаолиятига таҳсинлар айтдилар. Ижод аҳли Аллоҳ таолонинг «(Эй Муҳаммад,) Раббингиз йўли (дини)га ҳикмат ва чиройли насиҳат билан даъват қилинг! Улар билан энг гўзал услубда мунозара қилинг!..» (Наҳл, 125) деган хитобига амал қилган ҳолда ислом маърифатини тарқатишда янада собитқадам бўлиб, берилган имкониятлардан тўла фойдаланиш даври келганини алоҳида таъкидладилар. Танлов ғолибларига тақдим этилган совғалар рамзий экани, энг олий мукофот эса Яратган Парвардигорнинг ҳузурида бўлишини қайд этиб ўтдилар.
Шундан сўнг, телевидение, радио, матбуот ва Интернет йўналишларида энг яхши деб топилган ижодий ишларнинг муаллифлари ҳамда ушбу йўналишда алоҳида намуна кўрсатган тарғиботчилар қуйидаги йўналишлар бўйича махсус диплом ва қимматбаҳо мукофотлар билан тақдирландилар.
Дин ишлари бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов сўзга чиқиб, ғолибларни қутлар экан, танловнинг бугунги кундаги аҳамияти, ижод аҳлининг самарали меҳнати ва уларни рағбатлантиришнинг фойдали жиҳатлари ҳақида гапирди. Шунингдек, Ўзбекистон Матбуот ва ахборот агентлиги директори Лазиз Тангриев сўзга чиқиб, ҳар бир мавзуни ўзининг профессонал мутахассислари ёритиши ҳақида гапириб, бу борада диний соҳа ходимлари, уламолар ва имом-хатиблар жуда фаол иштирок этаётганига алоҳида урғу берди. Шунингдек, у Президентимиз раислигида 29 декабрь куни миллий кино санъатини ривожлантириш бўйича амалга оширилаётган ишлар таҳлили ва бу борада мавжуд муаммоларни ҳал этишга бағишланган йиғилиш бўлиб ўтганини билдириб, Президентимиз буюк боболаримиз Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий ва Имом Насафий ҳаёти ҳақида ҳам фильмлар олиш кераклигини айтганига алоҳида тўхталди.
“Сарҳисоб – 2017” ғолиблари билан танишинг:
Матбуот йўналиши бўйича:
1-ўрин Одилхон Исмоилов (Тошкент шаҳар «Шайх Зайниддин» масжиди имом-хатиби);
2-ўрин Муҳтарама Улуғова (“Мовароуннаҳр” нашриёти муҳаррири);
3-ўрин Жаҳонгир Жўраев (Дин ишлари бўйича қўмита ходими).
Телевидение йўналиши бўйича:
1-ўрин Ҳайитов Шуҳрат (“Ўзбекистон” телеканали “Маданий-маърифий ва бадиий дам олиш дастурлар” бош муҳарририятининг бош муҳаррири);
2-ўрин Уйғун Ғофуров (Тошкент ислом институти ректори);
3-ўрин Илҳом Маърупов (“Мовароуннаҳр” нашриёти муҳаррири);
Интернет йўналиши бўйича:
1-ўрин Раҳматулла Сайфуддинов (Тошкент шаҳридаги “Мирза Юсуф” жоме масжиди имом-хатиби);
2-ўрин Олимхон Юсупов (Самарқанд вилояти “Махдуми Аъзам” жоме масжиди имом-хатиби);
3-ўрин Зоиржон Содиқов (Тошкент шаҳар вакиллиги ходими).
Радио йўналиши бўйича:
1-ўрин Шамсиддин Бауатдинов (Қорақалпоғистон Республикаси мусулмонлари қозиёти қозиси);
2-ўрин Хайрулло Турматов (Тошкент вилояти бош имом-хатиби);
3-ўрин Фарҳод Абдуллаев («Зиё» медиа маркази вакили).
Йилнинг энг фаол тарғиботчиси:
1-ўрин Раҳимберди Раҳмонов (диний идора Масжидлар бўлими мудири);
2-ўрин Нозима Ибрагимова (“Хадичаи Кубро” билим юрти мудираси);
3-ўрин Дамин Жумақулов (“Мовароуннаҳр” нашриёти муҳаррири).
{gallery}//2017/SARHISOB2018{/gallery}
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
УЛУҒ ҲИСОБ-КИТОБ БЎЛИШИ БАЁНИ
- 55حِسَابُ النَّاسِ بَعْدَ الْبَعْثِ حَقٌّ فَكُونُوا بِالتَّحَرُّزِ عَنْ وَبَالِ
Маънолар таржимаси: Қайта тирилишдан кейин инсонларнинг ҳисоб беришлари ҳақдир, шундай экан (эй инсонлар) ёмон оқибатдан (қиёматда ёмон ҳисобга йўлиқишдан) сақланишда бўлинглар.
Назмий баёни:
Қиёматда ҳисоб бўлмоғи аниқ,
Ёмон оқибатдан сақлан, халойиқ.
Луғатлар изоҳи:
حِسَابُ – мубтадо.
النَّاسِ – музофун илайҳ.
بَعْدَ – зарфи замон.
الْبَعْثِ – музофун илайҳ. Луғатда “юбориш”, “жонлантириш”, “уйғотиш” каби маъноларни англатади.
حَقٌّ – хабар. Воқеликнинг берилган ҳукмга мувоқ бўлиши ҳақ дейилади.
كُونُوا– ноқис феъл, охиридаги واو исми.
بِ – “мажозий зарфият” маъносида келган.
تَّحَرُّز – “сақланиш”, “ўзини асраш” ва “эҳтиёт бўлиш” маъноларини англатади. Жор мажрур كُونُوا нинг хабари эканига кўра насб ўрнида турибди.
وَبَالِ – “зарар”, “ҳалокат” маъноларида бўлиб, ёмон оқибатга олиб борувчи нарсаларга нисбабтан ишлатилади. Жор мажрур تَّحَرُّز га мутааллиқ.
Матн шарҳи:
Байт мазмунидан, эй инсонлар, келажакда ҳисоб-китоб бўлиши ҳақдир, шунинг учун ўткинчи нарсаларга алданиб қолманглар, зиммаларингиздаги Аллоҳ таолонинг ҳақларини ҳам, инсонларнинг ҳақларини ҳам адо этинглар, агар ҳозир адо этмасангиз, улуғ ҳисоб-китоб кунида бадалини тўлайсизлар, деган маъно тушунилади.
Сўфи Оллоҳёр бобомиз қайта тирилгандан кейинги ҳисоб-китобни қуйидаги содда ва равон сўзлари билан баён қилган:
Удур ҳоким нечукким ҳукм қилди,
Тирил дегач ҳама олам тирилди.
* * *
Йиғар маҳшар ерида барча жонни,
Сўрар бандасидин яхши-ёмонни.
Яъни ўша кунда инсонлар ҳисоб-китоб жойидан яхши ва ёмон қилган амалларининг самараларини кўриш учун гуруҳ-гуруҳ бўлиб қўзғаладилар. Тупроқ зарраси вазнидаги яхши амални қилган бўлса, уни ўзининг амаллари ёзилган саҳифада борлигини кўради ва ўшанга лойиқ мукофотни олади. Ибн Аббос розияллоҳу анҳу зарра ҳақида: “Кафтингизни ерга қўйиб кўтарганда унга ёпишган ҳар бир тупроқ заррадир,” – деган.
Яъни ўша кунда қилинган барча яхшию ёмон амаллар соҳибидан асло ажрамайди. Ҳаммага амаллари ёзилган китоб очиқ ҳолатда кўрсатилади. Бу китобда яхши ишлар ҳам, ёмон ишлар ҳам, очиқ-ойдин кўриниб туради, бирортаси ҳам пинҳон қолмайди. Китоб соҳибига, амалларинг ёзилган китобни ўқи! Бугунги кунда қилган амалларингга ўзинг гувоҳлик берасан! Бошқа гувоҳ ё бошқа ҳисобчига муҳтож бўлмайсан, – дейилади.
Қилинган яхши ишларнинг мукофотлари кўпайтириб берилади, ёмон ишларга эса кўпайтирилмасдан жазо берилади:
Ушбу ўн баравар ошириб мукофотлаш ҳам аслида кўп мукофот беришнинг энг ози ҳисобланади. Чунки гоҳида етти юз бараварига бериладиган ёки ундан ҳам кўпига бериладиган мукофот берилади. Ёмон амал қилганларга эса қилган ёмонликларидан ошиқча жазо берилмайди, қилган ёмонлигига белгиланган жазонинг ўзигина берилади. Яхши амалларнинг мукофотини кўпайтириб бериш, Аллоҳ таолонинг фазлу марҳамати бўлса, ёмон иш қилганларни қилмишларига яраша жазолаши У зотнинг адолати ҳисобланади.
Шунингдек, кофир жинларнинг ҳам азобга гирифтор этилишини уламолар бир овоздан таъкидлаганлар. Жин сурасида қуйидагича хабар берилган:
“Аммо (йўлдан) озганларга эса, бас, улар жаҳаннамга ўтин бўлувчи кимсалардир”[4].
Яъни тўғри йўлдан озиб, иймон келтирмаган кофир жинлар, кофир инсонлар каби жаҳаннамга “ўтин” бўладилар.
Аммо мўмин жинларнинг жаннатга киришлари тўғрисида ихтилоф бўлиб, бу ҳақида Бадриддин Шиблий Ҳанафий[5] ўзининг машҳур “Окомул маржон фи аҳкамил жан”[6] китобида тўрт хил сўзни келтирган.
МЎМИН ЖИНЛАРНИНГ ЖАННАТГА КИРИШЛАРИ ҲАҚИДАГИ ҚАРАШЛАР
“Уламолар мўмин жинларнинг жаннатга киришлари ҳақида тўрт хил қарашни айтганлар:
1. Жумҳур уламолар мўмин жинларни жаннатга киради, деб ҳисоблайдилар. Ушбу қарашни Ибн Ҳазм “Милал” китобида Абу Яъло, Абу Юсуф ва бошқа кўпчиликлардан ривоят қилган;
2. Жинлар жаннатга кирмайдилар, балки унинг атрофида бўладилар. Инсонлар уларни кўрадилар, улар эса инсонларни кўрмайдилар. Ушбу қараш Молик, Шофиъий, Аҳмад, Абу Юсуф ва Муҳаммадлардан ривоят қилинган;
3. Жинлар Аърофда[7] бўладилар;
4. Бу ҳақида ҳеч қандай гап айтмаслик”[8].
ЖИНЛАР ВА ШАЙТОНЛАР ОРАСИДАГИ ФАРҚЛАР
Жинлар ва шайтонлар орасидаги фарқлар ҳақида “Ақидатул муъмин” китобида қуйидагилар ёзилган: “ Жинлар икки турли бўлади:
1. Шайтонлар. Буларда ҳеч қандай яхшилик бўлмайди;
2. Жинлар. Булар орасида солиҳлари ҳам, ёмонлари ҳам бўлади.
Жинларнинг ҳолати инсонларга ўхшаш бўлиб, улар орасида хушфеъллари ҳам, бадфеъллари ҳам, мўминлари ҳам, кофирлари ҳам бўлади.
Шайтонлар аслида жинларнинг вакиллари ҳисобланади. Зеро, иблиснинг жинлардан бўлгани Қуръони каримда хабар берилган:
Шайтон илоҳий раҳматдан қувилиб, барча яхшиликлардан кесилгач, мазкур ишлар унинг зурриётларига ҳам мерос бўлиб ўтган. Шунинг учун шайтонларда асло яхшилик бўлмайди, улар фақат ёмонликни биладилар ва доим ёмонликка чақирадилар. Буларнинг ҳолатига илон анча яқин мисол бўла олади. Яъни илондан фақат илон туғилади, илон насли борки, барчаси доим заҳар солиш пайида бўлади. Худди шу сингари, шайтонлардан ҳам фақат шайтонлар туғилади, шайтон насли борки, доим одам болаларини йўлдан уриш пайида бўлади.
Шунингдек, аслида шайтон бўлмаган жин ва инсонлар ҳам ифлос ишларни қилишлари ва туғёнга кетишлари сабабли шайтонга айланиб борадилар. Шайтонга айланганларининг ашаддийлари “Марид” дейилади, янада бундан ҳам ортиқ туғёнга кетганлари “Ифрийт” деб номланади.
Шайтонларнинг васваса қилишлари ҳақида Қуръони каримда шундай хабар берилган:
“Шунингдек, ҳар бир пайғамбарга инсу жиннинг шайтонларини душман қилиб қўйдик. Улар алдаш мақсадида сохта хушсуханлик билан бир-бирларига васваса қиладилар”[10].
Ушбу оят шайтонларнинг инсонлардан ҳам, жинлардан ҳам бўлишига далолат қилади. Жинларнинг турли бўлиши ҳақида эса уларнинг тилидан ҳикоя тарзда шундай хабар берилган:
“Ва албатта, биздан солиҳлар ҳам ва бошқалар ҳам бор. Турли гуруҳлар бўлган эдик”[11].
Ушбу оятда эса жинларнинг ораларида солиҳлари ҳам бўлиши баён қилинган”[12].
Кейинги мавзулар:
Номаи аъмол берилиши ҳақидаги эътиқодимиз.
[1] Залзала сураси, 7, 8-оятлар.
[2] Исро сураси, 13, 14-оятлар.
[3] Анъом сураси, 160-оят.
[4] Жин сураси, 15-оят.
[5] Бадриддин Шиблий Ҳанафий ҳижрий 712 йилда Дамашқда туғилган. Ҳанафий мазҳабидаги улуғ муҳаддис олимлардан бири бўлган бу зотнинг “Фусул фи аҳвали Расул”, “Кашфул ибҳам бишарҳил аҳкам”, “Нашрул аълам фи аҳкамис салам” ва “Окомул маржан фи аҳкамил жан” каби кўплаб асарлари бўлган. Ҳижрий 796 йилда вафот этган.
[6] “Окомул маржон фи аҳкамил жан” китоби жинларга тааллуқли ҳукмларни баён қилувчи энг мўътабар асарлардан бири ҳисобланади. Унда жинларнинг мавжудлиги, уларнинг синфлари, саҳоба жинлар, мўмин жинларнинг жаннатга киришлари ҳақидаги қарашлар каби ранг-баранг мавзулардаги маълумотлар жамланган. Бадриддин Шиблийдан кейинги олимлар жинлар тўғрисидаги маълумотларни баён этишда, асосан, ушбу китобдан фойдаланишган. “Фатҳул Борий шарҳу Саҳиҳил Бухорий”дек мўътабар китобда ҳам агарчи номи баён қилинмаган бўлса-да, ушбу китобдан иқтибос келтирилган.
[7] “Аъроф – жаннат билан дўзахни ажратиб турадиган девор, арасот. Бу жой жаннатга ҳам, дўзахга ҳам кирмаган, яъни вақти соати келиб, Аллоҳ таоло уларни жаннатга киритгунга қадар маълум муддат турадиган кишиларнинг жойидир”. Қаранг: Шайх Абдулазиз Мансур. Қуръони карим маъноларининг таржима ва тафсири. – Тошкент: “Тошкент ислом университети” нашриёт-матбаа бирлашмаси, 2006. – Б. 151.
[8] Бадриддин Шиблий Ҳанафий. Окомул маржон фи аҳкамил жан. – Қоҳира: “Дорул ҳарам литтурос”, 2009. – Б 155.
[9] Каҳф сураси, 50-оят.
[10] Анъом сураси, 112-оят.
[11] Жин сураси, 11-оят.
[12] Абу Бакр Жобир Жазоирий. Ақидатул муъмин. – Мадинаи мунаввара: “Мактабатул улум вал ҳикам”, 2009. – Б. 122.