01 Сентябр, 2024, 27 Сафар, 1446
01 Сентябр, 2024, 27 Сафар, 1446
1-ФАТВО
Рўза уч турли бўлади – фарз, вожиб, нафл. Фарз саналувчи рўза икки хил – муайян фарз, яъни, Рамазон ойи рўзаси билан каффорат учун тутиладиган рўза ва Рамазон ойида узрли тутилмаган рўза қазоси. Вожиб ҳам икки хил – муайян назр ва қачон ҳамда қанчалиги тайин этилмаган назр. Қолган рўзалар нафл ҳисобланади.
Рўзанинг вақти тонг ёришган пайтдан бошлаб, қуёш ботгунига қадардир. Саҳарлик қилаётганида тонг ёришгани ёки ёришмаганида шак қилиб қолса, дарҳол еб-ичишни тўхтатади. Борди-ю, еб-ичишда давом этаверса, лекин тонг ёришгандан кейин ҳам еб-ичишдан тўхтамагани аниқ бўлмаса, рўзаси дуруст. Агар аниқланса, бир кунига бир кун қазосини тутади. Каффорат лозим эмас.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир», «Табйин».
Изоҳ:
Бу масала тақвим, соат кенг жорий бўлмаган даврларга тўғри келади. Аммо бизнинг асримизда шак қилишга ўрин йўқ. Қўлида тақвими, соати бўла туриб, аниқ белгилаб қўйилган вақтидан кейин ҳам еб-ичаверса, албатта, рўзаси ҳисобга ўтмайди. Рўза каффорати бир кунига 60 кун рўза тутиш ёки 60 нафар мискинга таом беришдан иборатдир.
2-ФАТВО
Агар икки киши тонг отганига, яна икки одам тонг отмаганига гувоҳлик берганларидан кейин еб-ичишни тўхтатмаган бўлса, сўнгра олдингиларнинг гапи рост чиқса, ҳам қазо, ҳам каффоратни адо этади. Агар тонг отди, деб бир гувоҳ, тонг отмади, деб яна бир гувоҳ айтганидан кейин еб-ичса ва олдинги гувоҳнинг гапи рост чиқиб қолса, бир кун рўза қазоси вожиб бўлади. Каффорат вожиб бўлмайди. Зеро, тонг отганига битта гувоҳнинг гапи тўлиқ ҳужжат бўла олмайди.
«Оламгирия», «Қозихон».
3-ФАТВО
Қуёш ботди, деб икки киши, ботгани йўқ, деб яна икки одам гувоҳлик берганидан кейин оғзини очиб юборган рўзадорга қуёш ботмай туриб ифторлик қилгани маълум бўлиб қолса, қазо вожиб бўлади, каффорат эмас.
«Оламгирия», «Қозихон».
4-ФАТВО
Рўзанинг фарз бўлиш шартлари – Ислом динида бўлиш, ақл, балоғат, соғлиқ, ўз юртида туриш, сафарга чиқмаганлик, ният, ҳайз ва нифосдан пок бўлишдир. Ният аслида дил билан бўлади. Лекин тил билан ҳам айтиш суннатдир.
«Оламгирия», «Кофий»,
«Ниҳоя», «ан-Наҳрул-фоиқ».
5-ФАТВО
Рамазон кечасида туриб, саҳарлик қилишнинг ўзи рўза нияти ўрнига ўтади. Зеро, дилига рўза тутишни келтириш ниятга ўтар эди. Саҳарлик қилган одамнинг дилига ўз-ўзидан рўза тутиш нияти келган бўлади. Бизнинг мазҳабимизда, Рамазон тугагунча ҳар куни ният янгилаб турилади. Ниятнинг вақти қуёш ботгандан бошлаб, эртаси куни қиём пайтигачадир.
«Оламгирия», «Хулоса», «Қозихон».
Изоҳ:
Шунинг учун ифторлик дуосини ўқиётганда эртанги рўза ниятини ҳам қилиб қўйиш айни эҳтиёткорликдир. Зеро, саҳарликка тура олмаса, ўша нияти кифоя қилади.
6-ФАТВО
Рамазон рўзасини нафл нияти ёки умуман рўза нияти билан тутиш ҳам мумкин. Муайян назр, нафл рўза ниятининг ҳукми ҳам худди шундай. Лекин сафарда ва беморликда тутилган рўза учун қайси рўзага ният қилаётганини аниқлаб, тайин қилиб қўйиши шарт.
«Мухтасар», «Оламгирия», «ал-Жомеъус-сағир».
7-ФАТВО
Қазо рўзаси, каффорат учун тутиладиган рўза, тайин этилмаган назр рўзаси учун тонг отмасдан олдин, тунда ният қилиш шарт.
«Мухтасар», «Ниқоя», «ас-Сирожул-ваҳҳож».
8-ФАТВО
Рамазон ойи ҳилолини (биринчи куни чиққан янги ойни) якка ўзи кўрган одам, гарчи бошқалар буни инкор этсалар ҳам, эртаси кундан рўза тутиши вожиб. Агар тутмаса, бир кун қазосини тутиб беради. Ҳайит ҳилолини якка кўрган киши ҳам, гувоҳлиги ўтмагани учун эртаси куни ҳам рўза тутади. Агар тутмаса, қазосини тутиб беради.
«Мухтасар», «Қозихон», «Ихтиёр».
Изоҳ:
Рўза ҳилоли учун ҳам, ҳайит ҳилоли учун ҳам камида икки эркак ёки бир эркак билан икки аёл кишининг гувоҳлиги зарур. Бизнинг асримизда ҳилолни кўриб, рўза тутиш ва ҳилолни кўриб, ҳайитни белгилаш масаласида бутун ислом оламининг уламолари иттифоқда эмаслар. Зеро, кейинги вақтларда пайдо бўлган замонавий астрономик жиҳозлар, қуёш, ой ҳисобларини тақвимлар билан юритишнинг кенг жорий бўлгани кўпчилик уламоларда замонавий тақвимларга мойиллик пайдо қилган. Масалан, Саудия мамлакатида «руъяти ҳилол»га оид ҳадиси шарифга қаттиқ амал қилиниши натижасида ҳар йили Рамазон ойининг биринчи куни, тақвимда қандай ёзилганидан қатъи назар, янги ой ҳилолини кўрган гувоҳлар сўзига биноан эълон қилинади. Натижада, бизнинг минтақамизга ўхшаган кўплаб тақвимга биноан ойни белгиловчи мусулмонлар диёрларида баъзан Саудия билан бир хил эмас, балки бошқа-бошқа кунларда рўзани бошлаш ёки ҳайитни эълон қилиш ҳоллари давом этмоқда. Ваҳоланки, ҳар бир мамлакат ўзининг иқлимига қараб ҳилол кўринишини белгилаб, ўзининг ҳисоб-китоби бўйича рўза ва ҳайит кунларини белгилаши жоиз экани «Бадоеус-саное» китобида келтирилган.
9-ФАТВО
Рамазон ҳилолини кўриб, 29 кун рўза тутган бир шаҳар аҳлига бир гуруҳ кишилар келиб, фалон шаҳар аҳолиси ҳилолни сизлардан бир кун олдин кўришибди, шунга кўра, бугун рўзанинг 30-куни, деб айтсалар, уларнинг гапига амал қилинмайди. Зеро, ҳилолни уларнинг ўзлари кўрган эмас, балки бошқаларнинг кўрганини нақл қилдилар.
«Қозихон», «Оламгирия».
10-ФАТВО
Рамазон ҳилолини кўрмасдан рўзани бошлаб, 28-куни шаввол ҳилолини кўриб қолган кишилар, шаъбон ойи ҳилолини кўриб, 30 кун ҳисоблаган бўлсалар, бир кун қазо тутадилар. Борди-ю, 29-куни шаввол ҳилолини кўриб қолсалар, қазо лозим эмас. Аммо шаъбон ҳилолини кўрмасдан, уни 30 кун ҳисоблаб, рўзани бошлаган бўлсалар, икки кун қазо тутадилар.
«Хулоса», «Оламгирия».
11-ФАТВО
Ҳилолни кўрган ҳолда Рамазон ойидан 29 кун тутиб, ҳайит эълон қилган шаҳар аҳли ичида касаллиги сабабли рўза тутмаган киши бўлса, у ҳам 29 кун қазо тутади. Борди-ю, у шаҳар аҳлининг 29 кун тутганидан хабарсиз бўлса, 30 кун қазо тутаверади.
«Оламгирия», «Муҳит».
Изоҳ:
Рамазон ойи тақвим бўйича 30 кун бўлса-да, шаъбон ойи охирида Рамазон ҳилоли кўриниб қолса, рўза бир кун кейин бошланади. Шу сабабли Рамазон баъзан 29 кун бўлади. Шундай узр сабабли тутилмаган бир куннинг қазоси тутилмайди. Шунингдек, Рамазоннинг охирида шаввол ҳилоли олдинроқ кўриниб қолса ҳам, рўза тўхтатилади, тутилмай қолган кун қазоси тутилмайди.
12-ФАТВО
Рўзадорлиги эсида йўқ киши бирор овқат еб қўйса ё ичимлик, ёки дори ичиб қўйса, ёхуд жинсий алоқа қилиб қўйса, рўзаси очилмайди. Аммо шу ишлардан бирортасини қасддан қилса, рўзаси очилади. Кейин у ҳар бир куннинг қазоси билан бирга каффорат сифатида муттасил равишда 60 кун рўза тутиб беради ёки 60 нафар оч киши (мискин) қорнини тўйғазади. Рўзадор аёлини жинсий алоқага мажбурлаган бўлса, ўзи 60 кун каффорат, аёли бир кун қазо рўзасини тутади. Аёли розилик берган бўлса, у ҳам 60 кун каффорат рўзасини тутади.
«Оламгирия», «Ҳидоя».
13-ФАТВО
Ғизо учун ейиладиган ёки дори сифатида истеъмол қилинадиган нарсаларни ғизо ва дори нияти билан қасддан истеъмол қилса, ҳам қазо, ҳам каффорат вожиб бўлади. Аммо мазкур нарсаларни бошқа ният, мақсадда истеъмол қилса, кунига – кун қазо рўзасини тутади. Лекин каффорат лозим эмас. Ҳайвон гўшти ёки ёғини хомича еса ҳам, рўза очилади.
«Оламгирия», «Хизонатул-муфтин».
14-ФАТВО
Дарахт барглари ичида ток барги каби янги униб чиққан пайтида ёки ҳар доим ейиладиганлари бор. Ўшалардан еб қўйса, ҳам қазо, ҳам каффорат вожиб бўлади. Агар одатда ейилмайдиган дарахт ёки гиёҳ баргларидан еса, рўзаси очилади. Лекин рўза қазосини тутади, каффорат лозим эмас.
«Ал-Баҳрур-роиқ», «Оламгирия», «Табйин».
17-ФАТВО
Ҳаж ибодати ақли расо, балоғат ёшидаги соғлом мусулмон киши зиммасига, агар йўлга қодир бўлса, умрида бир марта адо этиш фарздир. Бориб келишга ҳар томонлама қодирлиги юзага чиқиши билан ўша йили бориши вожиб бўлади. Имом Муҳаммад (р.ҳ.) наздида, ўша йили бориши шарт эмас. Умрининг охиригача борса, кифоя. Лекин вақтида, тезроқ боргани яхши. Бошқа фақиҳлар наздида, қодир бўлган йили бормасдан, орқага сурса, гуноҳкор бўлади. Хусусан, соғлиғи давом этишидан умиди оз киши кечиктирмагани авло. Кечиктириб қилган ҳажи ҳам ҳисобга ўтади. Аллоҳ асрасин, қодир бўлган йиллари бормасдан, кечиктириб юрганда вафот этса, дунёдан гуноҳкор ҳолда кетган бўлади.
Ҳажнинг фарз бўлиш шартларидан бири – улов билан озиқ-овқатга қодирликдир. Шунингдек, бориб келгунига қадар оила аъзолари учун етадиган нафақага ҳам қодир эканидир. Нафақа ўртача миқдорда бўлиши назарда тутилган. Қўлидаги маблағи ҳажга етарли, лекин оила қуриш нияти ҳам бўлса, уйланишни кейинга қўйиб, ҳажга бориши лозим.
«Оламгирия», «Табйин», «Мухтасар», «Хизона».
18-ФАТВО
Яшаётган уйимни сотиб, ўрнига арзонроқ уй сотиб олсам, ортган пули ҳаж сафари харажатига етар экан, деган ўйга бориб, уйини сотиши шарт эмас. Шунингдек, ҳовлисидаги ортиқча уйларни сотиб, пулига ҳажга бориши лозим бўлмайди. Агар ўз ихтиёри билан сотиб ҳажга борса, бу ҳам авлодир.
«Оламгирия», «Қозихон», «Изоҳ».
19-ФАТВО
Соғлиқ ҳам ҳажнинг фарз бўлиши учун шарт қилинган. Сурункали касалга чалинган, кўзи ожиз, фалаж, икки оёғи кесилган каби кишиларга ҳаж вожиб эмас. Уларни бошқа одамлар ҳаж қилдириб қўйишлари ҳам вожиб ҳисобланмайди, оғир касал бўлса, бадал ҳажига васият қилиши ҳам лозим эмас. Шунингдек, катта ёшли нотавон кишилар, беморларга ҳам ҳаж лозим бўлмайди. Бу Имом Абу Ҳанифа, Абу Юсуф, Имом Муҳаммаддан (р.ҳ.) қилинган ривоят. Охирги икки имомдан яна мазкур узрли кишиларга ҳам ҳаж қилиш вожиб, деган нақл бор. Агар ўша ожизлик давом этиб турса, улар бировларга ҳаж қилдирсалар жоиз, борди-ю, ожизлик кетиб, қудрат ҳосил бўлса, ўзлари қайтадан ҳаж қилишлари вожиб.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир».
20-ФАТВО
Йўлга қодир, соғлом одам ҳажга бормай юрганида тўсатдан сурункали касал ёки фалажга айланиб қолса, харажатини тўлаб, бадал ҳажи қилдириши лозим. Агар узрли, нотавон бемор кишилар қийинчиликка қарамай, ўзлари ҳажни адо этсалар, ҳажлари ҳисобга ўтади. Соғайганларидан кейин қайтадан ҳаж қилишлари лозим эмас.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир».
21-ФАТВО
Юрти билан Макка шаҳри ўртасидаги узоқлик сафар масофаси (90–100 км)га тенг ёки ортиқ бўлса, аёл киши учун ҳажга бирга бориб келадиган маҳрам бўлиши шарт қилинган. Маҳрам деб, эри ёки ўрталарида никоҳ раво бўлмайдиган эркак қариндошларидан бири тушунилади. Унинг қариндошлиги насаб ё эмикдошлик, ёки қудачилик жиҳатидан бўлиши мумкин. Мусулмон бўлиши шарт эмас. Оқил, болиғ, ишончли бўлса, кифоя. Никоҳнинг фарқига бормайдиган мажусий маҳрамликка ярамайди.
«Оламгирия», «Хулоса», «Қозихон», «Муҳит».
22-ФАТВО
Маҳрам бўлиб ҳажга ҳамроҳ сифатида бориб келувчи кишининг овқат ва йўл харажатлари аёлнинг зиммасидадир. Аёл кишида йўлга қодирлик ва маҳрам мавжуд бўлса, фарз саналувчи ҳажга эрининг рухсатисиз ҳам бориши жоиз. Аммо нафл саналувчи ҳаж сафарига эрининг рухсатисиз бориши жоиз эмас. Аёлга маҳрам топилмагани учун эрга тегиб, уни олиб кетиши вожиб эмас.
«Оламгирия», «Қозихон».
23-ФАТВО
Аёл кишига қўйилган шартлардан яна бири – иддада ўтирганлардан бўлмаслигидир. Иддаси эри ўлгани ёки талоқ қилингани сабабли бўлишининг фарқи йўқ. Агар ҳаж сафари асносида эри ўлиб ёки талоқ билан идда ўтиришга тўғри келиб қолса, етган жойидаги шаҳардан иддаси тугагунча чиқмаслиги лозим.
«Оламгирия», «Қозихон».
24-ФАТВО
Ҳажни адо этиш учун ҳам учта шарт мавжуд. Улар – эҳром, макон ва замон. Ҳажнинг рукн (фарз)лари – Арафотда бўлиш, «зиёрат тавофи» (Каъба тавофи) ва эҳромга ният билан кириш. Вожиблари – Муздалифада туриш, Сафо билан Марва орасида (етти бор) юриш, шайтонга тош отиш, садр (қайтиш) тавофи ва соч олдириш ёки қисқартириш. Суннатлари – қудум тавофи, унда ёки фарз тавофида «рамл» (керилиб юриш), икки кўк мил (яшил белги) орасида шитоб юриш, Минода тунаш (наҳр кунлари), Минодан Арафотга қуёш чиққандан кейин жўнаш, Муздалифадан Минога тонг отмасдан бурун жўнаш, Муздалифада тунаш, тош отиладиган учта жамаротда белгиланган тартибда тош отиш ҳам суннат амаллардандир.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир»,
«Мухтасар», «ал-Баҳрур-роиқ».
25-ФАТВО
Ҳажнинг одоблари – ҳажга отланган одам аввало, қарзларини адо этсин. Ҳажга бориш хусусида ақлли, доно кишиларга маслаҳат солсин. Истихора қилса, янада яхши. Сўнгра тавба-тазарру билан ниятни холис қилсин. Бировнинг омонати бўлса, эгасига топширсин. Рози-ризолик сўрасин. Намоз ва рўзаларининг қазоси бўлса, адо этсин. Хато ва камчиликлари учун надомат чекиб, қайта такрорламасликка азму қарор қилсин. Фахрланиш, риёкорлик, мақтанишдан сақлансин. Фақат ҳалолдан йиққан пулига ҳажга боришга ҳаракат қилсин. Шубҳали ё ҳаром йўл билан топилган маблағга ҳаж қилгани учун гуноҳкор бўлса-да, ҳажнинг фарзи зиммасидан соқитдир, деган сўз ҳам манбаларда келган. Ҳажда тижорат билан ҳам шуғулланса, савоби камайиб қолмайди. Лекин савдони аралаштирмагани авло.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир», «Қозихон».
26-ФАТВО
Модомики ҳажда эҳромли экан, беҳуда, фаҳш сўзлардан, фисқу фужур ишлардан, жанжалу низолардан, ов қилишдан, хушбўй нарсалар сепиш, тирноқ олиш, юзини ёпиш, бош кийим кийиш, бошни шампун билан ювиш, соч олдириш ёки қисқартириш, тикилган кийим, салла кийиш кабилардан сақланиш вожибдир. Чўмилиш, салқин жойда дам олиш, белига ҳамён боғлаш каби ишлар жоиз.
«Мухтасарул-Виқоя».
27-ФАТВО
Ота-онадан бири розилик бермаса ҳам, ҳажга бориш макруҳдир. Аммо улар фарзанднинг хизматига муҳтож бўлишмаса, ҳажга боришнинг зарари йўқ. Ота-она йўқлигида бобо ва момолар уларнинг ҳукмидадирлар. Шунингдек, нафақасига муҳтож хотини, болалари, қариндошлари унинг ҳажга боришини ёқтирмасалар ҳам, бориб-келгунича моддий томондан қийналиб қолмасликларига ақли етса, ҳажга равона бўлиши жоиз. Ота соқоли чиқмаган ўғлини ҳажга юборишга рози бўлмаслиги мумкин. Аммо фарз бўлган ҳажнинг адоси ота итоатидан авло. Отага бўйсуниш нафл бўлган ҳаждан авлодир.
«Оламгирия», «Муҳит».
28-ФАТВО
Каъбани тавоф қилиб турганида ёки Сафо билан Марва ўртасида юриб саъй қилаётганида намозга иқомат (такбир) айтилиб қолса, дарҳол тавоф ва саъйни тўхтатиб, намозга келади. Жаноза ўқиш учун ҳам саъйни тўхтатиб келади. Жанозадан кейин қолган саъйни давом эттиради.
«Оламгирия», «Фатҳул-Қадир».
29-ФАТВО
Сафо билан Марва ўртасида саъй қилиш, яъни, етти бор юриб чиқиш тавофдан кейин ижро этилади. Агар олдин саъй қилган бўлса, тавофдан кейин такрорлайди. Сафодан Марвагача юриши бир марта, Марвадан Сафогача юриши иккинчи мартага ўтади. Саъйни Марвадан бошласа, Сафогача юриб боргани бир мартага ўтмайди. Эҳромдан чиққач, ҳатто бир неча ойдан сўнг саъй қилса ҳам, бўлади.
«Оламгирия», «Муҳит», «Захира».
30-ФАТВО
Сафо билан Марва ўртасида саъй қилишда таҳоратcиз ёки жунуб ҳолатида бўлса ҳам, саъйи дуруст ҳисобланаверади. Аслида, Каъбада қилинмайдиган ҳаж амаллари (маносиклари) учун таҳорат шарт эмас. Масалан, саъй, Арафотда, Муздалифада туриш, шайтонга тош отиш кабилар Каъбадан ташқаридаги амал бўлгани учун таҳоратли бўлиш шарт қилинмаган.
«Оламгирия», «Шарҳут-Таҳовий».
31-ФАТВО
Каъба тавофини тугатгач, Иброҳим (а.с.) мақоми олдига келиб, икки ракат намоз ўқийди. Агар у жойда одам кўплигидан ўқиш қийин бўлса, масжиднинг хоҳлаган ерига бориб ўқиши мумкин. Бу икки ракат намоз, бизнинг мазҳабимизда, вожиб. Шунинг учун уни масжиднинг ташқарисида бўлса ҳам, қолдирмай ўқиш керак. Биринчи ракатига «Қул ё айюҳал кофирун» сурасини, иккинчи ракатига Ихлос сурасини зам сура сифатида ўқийди. Намоздан сўнг мақом ортига келиб, ҳожатларини сўраб, Аллоҳга илтижо қилади.
«Оламгирия», «Заҳирия», «Қозихон».
32-ФАТВО
Қора тошни ўпишда икки қўл кафтларини унга қўйиб ўпади. Ўпишда ўқиладиган махсус дуони ўқийди. Агар тошни ўпишда бировга озор бериб қўядиган бўлса, қўллари билан тошни силаб, қўлларини ўпади. Бунинг ҳам иложи бўлмаса, ҳассага ўхшаш калтак учини узоқдан тошга теккизиб, шу жойини ўпади. Тош олдида издиҳом катта эканидан яқинлашишнинг иложи бўлмаса, узоқдан икки қўлининг кафтларини тош томон чўзиб, такбир, таҳлил, ҳамд ва салавот айтади.
«Оламгирия», «Муҳит», «Фатҳул-Қадир».
33-ФАТВО
Маккалик ҳожиларнинг ҳаж учун Мийқоти Каъбанинг ҳарамидир. Умра учун эса ҳарамдан ташқарида эҳромга кирилади. «Танъим» деган жой улар учун афзалдир. Бошқа мамлакатлардан Маккага келувчилар хоҳ ибодат учун бўлсин, хоҳ бошқа иш учун бўлсин, эҳромсиз киришлари жоиз эмас. Агар эҳромсиз кирса, зиммасига ҳаж ёки умра тушади.
«Оламгирия», «Муҳит», «Ҳидоя».
34-ФАТВО
Эҳромга кириш нияти билан «талбия» («Лаббайкаллоҳумма лаббайк...») айтиши керак. «Талбия» ўрнига тасбеҳ, ҳамд, таҳлил, тамжид каби калималарни ўқиса, жоиз. «Талбия»ни арабчасига яхши айтолмаса ҳам, ўтаверади. Агар бошқа тилда айтса ҳам, жоиз. Лекин арабчаси афзал. Ният, эҳром ва талбия бирга бўлиши шарт.
«Оламгирия», «Муҳит», «Қозихон».
35-ФАТВО
Мийқотдан узоқроқ бошқа жойдан ўтишга тўғри келиб қолса, унинг қаршисидаги ердан бошлаб эҳромга кириш жоиздир. Денгиз орқали Маккага борувчи ҳожилар ҳам Мийқот баробарига келганларида эҳромга киришлари лозим. Агар икки Мийқот оралиғидан ўтишга тўғри келса, Маккадан узоқроғи баробарига келганда эҳромга киргани авлодир.
«Оламгирия», «Муҳит», «ас-Сирожул-ваҳҳож».
36-ФАТВО
Мийқотлардан фақат эҳром билан ўтилади. Мийқотга яқинлашмасдан олдин эҳромга кириш жоиз. Фақат тақиқланган ишларни қилмаслик шарт бўлади. Агар бу қўлидан келмайдиган бўлса, Мийқотга яқинлашганда эҳромга киргани авло.
«Оламгирия», «Жавҳара».
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
“Халқимизнинг улуғвор қудрати жўш урган Ҳозирги замонда Ўзбекистонда янги бир уйғониш – Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилмоқда, десак, айни ҳақиқат бўлади. Чунки бугунги Ўзбекистон – кечаги Ўзбекистон эмас. Бугунги халқимиз ҳам кечаги халқ эмас.”
Ш.М. МИРЗИЁЕВ
Бугун шу азиз Ватаннинг ҳар бир фарзандининг юраги ҳапқириб турибди. Негаки, биз энг улуғ, энг азиз айём – Мустақиллик байрамини, Ўзбекистон Республикаси истиқлолини қўлга киритганининг 33 йиллик шодиёналарини катта тантана қилаяпмиз.
Ана шу қутлуғ айём арафасида дориломон кунларга етказгани учун яна ва яна шукр қилиш мақсадида диний-маърифий соҳадаги олдинги ҳолат ва бугунги ўзгаришларни таққослашга ҳаракат қилдик. Зеро, ҳақиқат қиёсда билиниши кундайин равшан.
Бугунги кунга келиб бундай яхши ишлар, катта ўзгаришлар, янгиликлар, хайрли тадбирлар, фазилатли амаллар сони диний соҳанинг ўзида 33 мингдан ошиқ. Лекин бу йил Мустақиллигимизни 33 йиллигини нишонлаётганимиз учун диний соҳадаги мазкур 33 мингдан ортиқ ишлардан фақат 33 тасинигина зикр қилмоқчимиз.
Зеро, Жаноб Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Одамлардан бўлган яхшиликка миннатдорчилик изҳор қила олмаган одам, Худога ҳам шукр қилмайди», деб марҳамат қилганлар.
1) 33 йил Олдин: Бир йилда 274 млн. собиқ Иттифоқ халқларидан 24 одам, Ўзбекистон дан эса 6 киши ҳаж сафарига борган.
1) Ҳозир: Бу йилнинг ўзида Ўзбекистондан 15.000 дан ортиқ киши муборак ҳаж сафарига бориб, ўн минглаб юртдошларимиз ҳеч қандай квотасиз беш юлдузли барча қулайликларга эга меҳмонхоналарда туриб, умра ибодатларини адо этдилар.
2) Олдин: Муқаддас динимизнинг асосий китоби бўлмиш Қуръони карим китоби саноқли оилалардагина бўлган.
2) Ҳозир: Ҳохловчилар нафақат Қуръони карим китобини ўзини, балки Қуръони каримнинг тафсирлари, таржималари, шарҳлари, изоҳлари, маъноларини ҳам хоҳлаган тилида, хоҳлаган пайтида, хоҳлаган миқдорида олишлари мумкин.
3) Олдин: Ўзбекистон ССР ҳудудида 84 та масжид бўлган.
3) Ҳозир: Ўзбекистон Республикасининг ҳудудида барча тегишли давлат идораларидан рўйхатдан ўтган 2100 дан зиёд расмий фаолият юритаётган жоме масжидлар халқимизга эмин-эркин хизмат қилмокда.
4) Олдин: 2-3 та вилоят учун, кўплаб шаҳар ва туманлар учун 1 та масжид бўлган.
4) Ҳозир: Республикамизда 2100 дан ортик расмий фаолият юритаётган, барча тегишли давлат идораларидан рўйхатдан ўтган жоме масжидлар халқимизга хизмат қилмоқда.
5) Олдин: Муқаддас Ислом динимизнинг энг катта рукнларидан бўлган йилда икки мартагина ўқиладиган Ҳайит намозларини ҳам далаларда, кўздан йироқ жойларда, яширинча ва саноқли одамларгина ўқиган.
5) Ҳозир: Жаннатмакон юртимиздаги ҳар бир 2100 дан масжидларида ҳам барча керакли шарт-шароитлар яратилган, энг замонавий техника жиҳозлари билан жиҳозланган, ибодат учун ҳамма керакли нарсалар билан таъминланган кўркам, ёруғ, муҳташам иншоотларда минглаб-минглаб мусулмонлар ибодатларини кўнглиларидек, тинч-омон, ҳеч қандай хавф-хатарсиз, бемалол, хуш кайфиятлар ва хурсандчиликлар ила адо этмоқдалар.
6) Олдин: СССР даврида ҳар қандай диний адабиётларни нашри ҳам, ўзи ҳам ман этилган. Фақатгина Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари идорасига ҳар чоракда чиқадиган 1 та журнал ва 1 та газетага ижозат берилган.
6) Ҳозир: Ўзбекистон Республикаси ҳудудида чоп этилаётган кундаги даврий матбуот нашрларида муқаддас Ислом динимиздаги деярли барча масалаларни тўлиқ ёритишдан ташқари, биргина Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг “Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёти томонидан диний адабиётларнинг барча турлари: Қуръони каримнинг тафсирлари, таржималари, шарҳлари, ҳадис китобларининг ҳар хил шакллари, фиқҳ, ақоид масалаларига оид китоблар, савол-жавоб китоблари, аёлларга хос ва фарзандлар тарбияси масалаларига оид китоблар, Қуръони каримни ўқишни ўрганиш китоблари, Ислом тарихига оид китоблар, юртимиздан чиққан буюк алломаларнинг китоблари, диний ва дунёвий илмлари билан дунёга танилган ва таралган буюк аждодларимизни китоблари чоп этилмоқда. Бундан ташқари, нашриётда Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг ойлик диний-маърифий, илмий-адабий «Ҳидоят» ва «Мўминалар» журналлари, «Ислом нури» газетаси ҳам омма эътиборига ҳавола этилмоқда. Имом Бухорий халқаро маркази томонидан эса «Имом ал-Бухорий сабоқлари» журнали чоп этилмоқда. Шу билан бирга барча мўмин-мусулмонлар учун зарур бўлган ҳафталик, ойлик, чорак ва йиллик тақвимлар юз минглаб ададда нашр этилиб, халқимизга тарқатилмоқда.
7) Олдин: Ўзбекистон ССРнинг Конституциясининг 2-булим 6-боб 50-моддасидаги виждон эркинлиги ҳақида сўз борган ҳаётда эса амал қилинмас, балки фақатгина қоғозда ёритилган холос.
7) Ҳозир: Жаннатмакон юртимизни, муқаддас Ватанимиз Конституциясининг 2-бўлим V боб 18-модда, 2-бўлим VII боб 31-модда, 3- бўлим XIII боб 57-модда, 3-бўлим XIII боб 61-моддалари ҳамда «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида»ги Қонунчилик палатаси томонидан 2021 йил 4 майда қабул қилинган, Сенат томонидан 2021 йил 26 июнда маъқулланган, 2021 йил 5 июлда қабул қилинган янги таҳрирдаги ЎРҚ-699-сонли Қонунлар билан ҳам диний эътиқод ва виждон эркинлиги кафолатланган.
8) Олдин: Янги туғилган чақалоқларни биринчи сония, дақиқалариданоқ онасидан ажратиб, ҳақиқий, меҳрли она сутидан маҳрум қилиб пастеризация қилинган, келиб чиқши ноаниқ бўлган сутлар билан эмизилган.
8) Ҳозир: Муқаддас Қуръони карим оятларида талаб этилганидек, муборак Ҳадиси шарифларда тавсия этилганидек, муқаддас Ислом динимизда кўрсатилганидек, ота-боболаримиз, она-момоларимиз қилганларидек биринчи сония, дақиқалариданоқ бу ёруғ дунёга келган янги чақалоқларни онасини меҳр-муҳаббатига тўлган бағрига бериб, ҳақиқий, меҳрли она сутидан тўла-тўкис баҳраманд бўлиши учун, бепоён меҳрли онаси нафаси билан ҳамнафас бўлиб, меҳрибон заҳматкаш отаси тарбияси билан улғайиши учун Президентимизнинг алоҳида махсус Фармонлари, Вазирлар Маҳкамасини бир неча қарорлари чиқиб, жойларда мазкур қонунларни ижро этиш учун сидқидилдан амалга оширилмоқда.
9) Олдин: Нафақат диний, балки миллий қадриятларимиз ҳам топталган.
9) Ҳозир: Ота-бобокалонларимиз ва она-момоларимиздан мерос бўлиб келаётган, нафақат миллий қадриятларимиз, балки муқаддас динимиз қадриятлари ҳам Қуръони карим оятларида талаб этилганидек, ҳадиси шарифларда тавсия этилганидек, муқаддас пок Ислом динимизда кўрсатилганидай бўлиши учун Президентимизнинг алоҳида махсус Фармонлари, Вазирлар Маҳкамасини бир неча қарорлари чиқиб, жойларда мазкур қонунлар ижро этилмокда.
10) Олдин: Шаҳар, қишлоқларда кўчалардаги ҳамда барча давлат ташкилот, корхона ва идоралардаги ёритилган ёзувларда худосизликка, динсизликка қаратилган иборалар битилган.
10) Ҳозир: Республикамизнинг ҳамма катта-кичик шаҳарларида ҳам, чека-чека қишлоқларидаги кўчаларида ҳам ҳамда барча давлат ташкилот, корхона ва идораларида ҳам муқаддас Ислом динимизнинг ҳикматли сўзлари, Қуръони карим оятларининг мазмунлари, Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ибратли ҳадиси шарифлари, буюк алломаларимизнинг доно сўзлари энг кўркам, энг ҳурматли, энг обрўли жойларда энг замонавий услублар ва мосламалар орқали халқимизни миллий ва диний қадриятларга ундамоқда.
11) Олдин: Мактаб, корхона, идораларда рўза тутмаслик учун баъзи одамларга мажбурлаб сув, чой ичказишган.
11) Ҳозир: Давлатимиз раҳбари – Президентимизнинг алоҳида махсус қарорларида таъкидлангандек, муборак Рамазон ойининг моҳиятида мужассам бўлган инсонийлик, маънавий поклик, шукроналик фазилатларини эъзозлаш, мамлакатимизда муқаддас динимизни тиклаш, виждон эркинлигини таъминлаш, ушбу қутлуғ ойда амалга ошириб келинадиган хайрия тадбирлари, эҳтиёжманд кишиларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, зиёратгоҳларни ободонлаштириш, оила ва маҳаллаларда меҳр-оқибат муҳитини мустаҳкамлаш бўйича олиб бориладиган ишларни янада кучайтиришга алоҳида эътибор қаратиш учун, ҳамда эл-юртимиз учун асрлар давомида эзгулик, саховат, меҳр-шафқат, қаноат ва шукроналик рамзи бўлиб келаётган муборак Рамазон ойининг маънавий-руҳий ҳаётимиздаги алоҳида ўрни ва аҳамиятини инобатга олган ҳолда, жамиятимизда меҳр-оқибат, ўзаро аҳиллик ва ҳамжиҳатлик муҳитини янада мустаҳкамлаш, халқимизга хос олижаноб фазилатларни, миллий-диний қадриятларимизни асраб-авайлаш ва улуғлаш мақсадида юртимиз бўйлаб давлатимизни барча ташкилот, корхона, идораларида Рамазон ойи муносабати билан Қуръони карим оятларидаги ҳукмларни, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг хадиси шарифларини ва муқаддас Ислом динимизни талабларини амалга ошириб, беҳисоб-беҳисоб хайрли, савобли ишлар қилинмоқда. Шу билан бирга Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан мазкур қарорда Рамазон ойини жойларда миллий анъана ва қадриятлар, урф-одатларимизга уйғун ва ҳамоҳанг тарзда ўтказиш билан боғлик чора-тадбирларни амалга ошириш ҳамда Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси, Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги ва бошқа оммавий ахборот воситаларига Рамазон ойини ўтказиш билан боғлиқ тадбирларни кенг ёритиш топшириқлари берилмоқда.
12) Олдин: Диний илмларни ўрганиш учун 274 млн. халқи бўлган СССРда Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари идорасига қарашли фақат 1 та Тошкент ислом институти ва 1 та Бухоро шаҳридаги мадраса бўлган.
12) Ҳозир: Республикамизда 13 та диний таълим муассасалари фаолият олиб боради. Шундан 3 таси олий таълим муассасаси бўлиб, улар Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти, Мир Араб олий мадрасаси ва Ҳадис илми мактаби, 10 та ўрта махсус ислом таълим муассасаси бўлиб, шу жумладан, 2 таси аёл-қизлар учун ихтисослашган. "Муҳаддислар султони" бўлган, "Дунё имоми" бўлмиш Имом Бухорий ҳазратлари номи билан Тошкент ислом институти ҳамда Самарқанд вилоятида жойлашган Ўзбекистон Республикаси Президент ташаббуси билан ташкил этилган Марказий Осиёда ягона ҳисобланган Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази фаолият юритмоқда. Олий диний таълим муассасаларида 820 нафар талаба таҳсил олиб, уларга 110 нафар педагог-ўқитувчи дарс бериб келмоқда, улар орасида фан докторлари, фан номзодлари, фалсафа докторлари (PhD), магистр илмий даражасига эга педагоглар мавжуд. Ўрта махсус ислом таълим муассасаларида эса жами 1511 талабага 253 нафар педагог-ўқитувчилар таълим бермоқда. Улардан 10 нафари фан номзоди, 42 нафари магистрлик илмий даражасига эга. Диний таълим муассасалари ва илмий мактаблар қошида жами 21 та жойда фуқаролар учун "Қуръони карим ва тажвид" ўқув курслари ташкил этилган бўлиб, бугунги кунга қадар 27 мингдан зиёд фуқаролар мазкур ўқув курсларида таҳсил олдилар.
13) Олдин: Масжидлар қолиб ҳамма буюк алломаларимизнинг, машҳур уламоларимизнинг, улуғ азиз-авлиёларимизнинг ҳоки поклари жойлашган азиз ва табаррук жойлар вайрон бўлиб, хор бўлиб, ташландиқларга айланиб қолган.
13) Ҳозир: Буюк аждодларимиз ўзининг ноёб асарлари билан бутун дунёга Ислом зиёсини сочган, беқиёс ижодлари билан инсониятга машъал бўлган, бемисл илмий-маърифий кашфиётлари билан жаҳон аҳлини ҳайратга солган, илмий-ижодий хизматлари билан дунёни лол қолдирган, бебаҳо мерослари билан башарият дунёқараши ва маънавиятига беқиёс таъсир кўрсатган, ўз салоҳиятлари билан буюк илмий мактаблар яратиб, ўз диёрларини жаҳонга тараннум этган, муқаддас ва илохий китоб бўлмиш Қуръони каримдан кейинги иккинчи муқаддас манба, башарият томонидан битилган китобларнинг энг улуғи ҳисобланадиган китоб муаллифи, ақл-заковати ва матонати билан ислом оламида «Мусулмонларнинг эътиқодини тузатувчи» деган улуғ шарафга сазовор бўлган. Шу билан бирга энг нуфузли ва мукаммал ҳуқуқий манба муаллифи бўлган, ўлмас мерослари билан «Дин ва миллатнинг ҳужжати» деган юксак унвонга сазовор бўлган. Булар қаторида улар беназир илм-маърифатлари билан дунё тараққиётини ривожлантиришга улкан таъсир кўрсатган, теран билимлари ва илмий салоҳиятлари билан Ислом олами учун «Маънавий етуклик тимсоли» бўлган. Айни вақтда башариятнинг бугунги тараққиёт саҳифаларида ҳам ўчмас из қолдирган улуғ алломаларимизни, буюк мутафаккирларимизни, муфассиру муҳаддисларимизни, фақиҳу фуқаҳоларимизни, олиму уламоларимизни, пиру устозларимизни, азизу авлиёларимизни нафақат номлари тикланиб танилди, нафақат ётган қабрлари обод бўлди, балки ётган жойлари улуғ қадамжоларга айланиб, Ўзбекистон диёрининг мўъжизалари бўлган мазкур табаррук жой ва муқаддас зиёратгоҳларга Ер куррасининг ҳар қандай жойидан келган ҳар қандай ўта юқори мартабали меҳмонлардан тортиб оддий сайёҳгача бўлган ҳар қандай инсон лол бўлиб, тасаннолар айтмоқда. Бундай табаррук ва улуғ зотларнинг асарларидан эса Ўзбекистонда яшаётган ҳар бир фуқаро энди бемалол баҳраманд бўлиши мумкин.
14) Олдин: Диний ходимлар, хусусан имом-хатиблар, домлалар, отинойилар доим таъқиб остида бўлганлар.
14) Ҳозир: Олий маълумотларга, юқори савияга, бой тажрибага, ҳам диний, ҳам дунёвий илмларга, замонавий пухта билимларга эга бўлган муҳтарам ва ҳурматли динимиз пешволари, малакали имом-домлаларимиз ва отинойиларимиз Қуръони карим оятларида талаб этилганидек, Ҳадиси шарифларда тавсия этилганидек, муқаддас Ислом динимизни кўрсатмаларини ҳамда Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан тақдим этилаётган фатво, буйруқ, топшириқ ва кўрсатмаларини бемалол, очиқ-ойдин ҳар жума барча жоме масжидларда ўтказиладиган жума намозларидан Олдинги маърузаларда батафсил ва атрофлича изоҳлаб, мусулмонларимизга кенг тушунчалар бермоқда. Шунингдек, маҳаллаларда ўтказиладиган турли йиғинларда ҳам, халқимизни ҳамма тадбирларида ҳам, фуқароларимизни барча шаръий маросимларида ҳамда барча давлат ташкилот, корхона ва идораларидаги йиғилиш ва мажлисларида ҳам Қуръони карим оятларида талаб этилганидек, Ҳадиси шарифларда тавсия этилганидек, муқаддас Ислом динимизни кўрсатмаларини бутун оммага етказиб тушунтириб, миллий ва диний қадриятларимизни кенг тарғиб этмоқдалар.
15) Олдин: Уйда Қуръон китоби бўлишини ҳар бир қалбида мусулмон инсон орзу-ҳавас қилган.
15) Ҳозир: Қуръони карим китобининг ўзини, Қуръони каримнинг тафсирларини, Қуръони каримнинг таржималарини, Қуръони каримнинг шарҳларини, Қуръони каримнинг изоҳларини, Қуръони каримнинг маъноларини хоҳлаган тилда, хоҳлаган пайтда, хоҳлаган миқдорда олиш мумкин. Бундан ташқари Ўзбекистон мусулмонлари идораси Республика Кўрлар жамияти билан ҳамкорликда чиқарган кўзи ожизлар учун махсус тайёрланган Брайл ёзувидаги Қуръони карим китоби ҳам мавжуд. Ўзбекистон мазкур хайрли амалиётни амалга оширган жаҳоннинг учинчи мамлакати бўлди.
16) Олдин: Дунё халқлари нафақат Ўзбекистон ССРдаги мусулмонларни, балки Ўзбекистон деган жой борлигини ҳам билмаган.
16) Ҳозир: Халқаро алоқалар кенгайиб, мамлакатимиз ҳақида йирик конференяилар ташкил этилмоқда. Жумладан, АҚШнинг пойтахти Вашингтонда АҚШнинг собиқ президенти Ричард Никсон маркази томонидан ташкил этилган «Давлат ва дин, конфессиялараро бағрикенглик: Ўзбекистон мисолида» мавзусида конференция;
Буюк Британиянинг пойтахти Лондон шаҳрида «Уч дин форуми» халқаро ташкилоти томонидан ташкил этилган «Конфессиялараро тотувликка эришишда Ўзбекистон тажрибаси» мавзуидаги семинар;
АҚШнинг пойтахти Вашингтонда АҚШнинг Олий Ислом Кенгаши ва Америка-яҳудий комитети томонидан ташкил этилган «Ҳозирги Марказий Осиёда ислом» мавзуидаги халкаро конференцияда Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий хазратлари иштирок этдилар;
АҚШнинг Олий Ислом Кенгаши раиси Мираҳмадий бошчилигидаги делегация Ўзбекистонга ташриф буюриб, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий хазратлари билан учрашди;
Миср Араб Республикасининг пойтахти Коҳирада бўлиб ўтган Ислом Олами Кенгашининг халқаро конференциясида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий ҳазратлари иштирок этиб, «Асрлар оша диний уламоларнинг илм-фан ривожига қўшган хиссаси» мавзуида маъруза қилдилар;
Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган диний ва руҳоний лидерларнинг тинчлик масалалари бўйича минг йиллик саммитида Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий ҳазратлари иштирок этдилар;
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) нинг Таълим, илм-фан ва маданият буйича ташкилоти (UNESCO)нинг «Жаҳон динлари: тинчлик маданияти йўлида» халқаро конференцияси Тошкент шаҳрида бўлиб ўтди;
Бу рўйхатни давом эттирсак, бир неча томли китоб бўлади.
17) Олдин: Кундаги оддий ҳаётда «Бисмиллоҳир раҳмонир раҳим», «Худога шукур!», «Алҳамдулилло мусулмонман!», «Илоҳим», «Худо ҳохласа», «Худо насиб қилса», «Худо раҳмат қилсин!», «Жойлари жаннатда бўлсин!», «Охиратлари обод бўлсин!» деган ибораларни сўзлаб қўйса, «динга ташвиқот қилди» деб, «қора рўйхат»га киритилган.
17) Ҳозир: Халқимизни кундаги маросим-тадбирларидаги қизиқарли маърузалари ва чиройли амру-маъруфлари билан кифояланиб, чегараланиб қолмасдан, давлатимиз томонидан диний идорамизнинг раҳбарларига, машҳур ва таниқли уламоларимизга, муҳтарам ва ҳурматли динимиз пешволарига, жойлардаги имом-хатибларимизга ота-боболари буюк имомлар ва алломаю замонлар, табаррук зотлар ва улуғ инсонлар бўлган, неча йиллар давомида ўз миллий ва диний қадриятларидан бебаҳра қолиб кетган чанқоқ халқимизга муқаддас Ислом динимизни тўлиқ ва батафсил ёритиб бериш учун, дину-диёнатимизни соф ва мукаммал билдириш учун ҳамма даврий матбуот нашрларида ҳам, барча давлат телеканалларида ҳам, ҳамма радиоэшиттирувларда ҳам, вилоят, шаҳар, туманлардаги маҳаллий телекўрсатувларида ҳам жуда катта аҳамият берилиб, чегарасиз вақт ажратилиб, алоҳида эътибор қаратилиб, ҳар кун, ҳар хафта, ҳар ой чексиз-чегарасиз ва улкан имкониятлар берилмокда. Ўзбекистон Республикаси бўйлаб Қуръони каримни тўлиқ ёд қилганлар ичида эркаклар орасида алоҳида, хотин-кизлар орасида алоҳида қорилар мусобақалари ўтказилмоқда. Ҳар йили Ўзбекистон Республикаси бўйлаб имом-хатиблар ичида туман, шаҳар, вилоят ва республика босқичларидан иборат «Йил имоми» кўрик танловлари қизғин ўтказилиб, ғолиблари муносиб тарзда тақдирланмоқдалар.
18) Олдин: Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак замонларидан бошлаб, Ер курасининг ҳар бир маконида, ҳар бир замонида, ҳар бир мўмин-мусулмон ҳеч бўлмаса бир мартагина бўлса ҳам кўришни орзу-ҳавас қилган “Усмон Мусҳафи” неча-неча йиллар бегона юртларда қолиб кетиб, бировларнинг қўлларида турган.
18) Ҳозир: Мўмин-мусулмонларни хоҳиш-истакларини инобатга олиб, мусулмон дунёсининг энг муқаддас ёдгорликларидан бири бўлган “Усмон Мусҳафи”ни Ўзбекистон давлатимиз томонидан жаннатмакон юртимизни ҳар бир одами, муқаддас Ватанимизни ҳар бир фуқароси, доно халқимизни ҳар бир мўмин-мусулмон фарзанди хоҳлаган пайтида хоҳлаганича кўриб, бемалол истеъфода қилиши учун Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг ихтиёрига топширилди. Нафақат юртимиз фуқаролари, балки Ўзбекистонга ташриф буюрган ҳар инсон ушбу буюк ва ноёб тарихий ёдгорликни бемалол кўриши мумкин.
19) Олдин: Ҳайит намозларига борганларни яширинча расмга олиб, газета, журналлар орқали ва ишхонасидаги деворий газеталари орқали уларни ҳақорат қилиб, шарманда қилиб, хорлаб, инсоний обрўларини поймол қилишган.
19) Ҳозир: Тарихдаги аждодларимиз доимо интилган, ўтмишдаги бобо-калонларимиз орзу-ҳавас қилиб кутган, бундай кунларни кўра олмасдан юракларидаги армонлар билан, дилларидаги ғамлар билан, ҳаёлларидаги умидлар билан, қалбларидаги ўкинчлар билан тун-саҳарларда Худодан сўраб, кечаларию-кундузлари Парвардигорга илтижо этиб, кўзларида ёшлар билан Яратганга дуолар қилиб, ожизона Аллоҳ таолога муножотлар қилиб ўтиб кетган ота-оналаримиз интилиб кутган кунлар келди – икки ҳайит айёмлари дам олиш кунларига айланди. Бундай кунларни кўра олмасдан ўтган боболаримизни-момоларимизни, оталаримизни-оналаримизни яхши ниятларини амалга ошириш учун, ушалмаган орзуларини рўёбга чиқариш учун муҳтарам Юртбошимиз энг биринчилар қаторида чиқарган махсус Фармонлари билан қонунийлаштириб, Ўзбекистон диёридаги халқимизга икки ҳайитни дам олиш кунлари қилиб, ҳар бир мўмин-мусулмонга икки қанот қилиб бердилар.
20) Олдин: Давлат ишчи ва хизматчилари нафақат турли маърака-маросимларга боришдан қўрққан, балки ўз ота-онасининг жаноза ва таъзия маросимларида ҳам қатнаша олмаган. «Худога шукур!» ёки «Бисмиллоҳир раҳмонир раҳим» деган ибораларни айтишдан ҳам, хатто юзига фотиҳа тортишдан ҳам қўрққан. Жазоси – партия сафидан ўчирилиш ёки эгаллаб турган лавозимидан бўшатилиш бўлган. Ўз фарзандларига суннат тўйи қилиб, хатна қилишдан ҳам, келин-куёвларга никоҳ ўқитишдан ҳам қўрққан.
20) Ҳозир: Халқимизни барча тадбирларида, турли шаръий маърака-маросимларида давлатимизни барча ташкилот, корхона ва идораларидаги раҳбариятидан тортиб ҳамкасблари ва меҳнат жамоалари ҳам фаол иштирок этмоқдалар. Бевосита ва билвосита раҳбарларининг иштирокларида давлатимизни барча ташкилот, корхона ва идоралари томонларидан халқимизни тўй-ҳашам кунларидаги хурсандчиликларига ҳам хурсанд бўлиб, ҳар хил иссиқ-совуқ кунларидаги ташвишларида ҳам шерик бўлиб, қийин кунларидаги дардларига ҳам ҳамдард бўлиб, оғир пайтларидаги мусибатларини баҳам кўриб, ночор ҳолатларидаги ғамларини бирга енгиб, керакли даражада ҳар хил маънавий ва беҳисоб даражада турли хил моддий ёрдамлар кўрсатилмоқда. Маҳаллалар хонадонларидаги ва тўйхоналардаги халқимиз ўтказаётган турли йиғинларида ҳам, ҳар бир фуқароларимизни барча шаръий маросимларида ҳам диний уламоларимиз, жоме масжидларимизнинг муҳтарам ва ҳурматли имом-хатиблари ўзларининг сермазмун маърузаларида энг замонавий ахборот воситалари орқали муқаддас Ислом динимизни кўрсатмаларини батафсил ва атрофлича ёритиб, Қуръони карим оятларини маъноларини шарҳлаб, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларини мазмун-моҳиятларини изоҳлаб, шариатимизда талаб этилганидек, мусулмонларимизга кенг тушунчалар бериб, миллий ва диний қадриятларимизни бутун оммага етказиб тушунтириб, кенг баралла тарғиб этмоқда.
21) Олдин: Диндорларни, айниқса, имом ва отинойиларни давлат ташкилот, корхона, идораларнинг раҳбарлари ҳам, ходимлари ҳам назарига илмасдан, менсимасдан, камситиб, давлат эътиборидан четга чиқариб, халқдан ҳам қоралаб ажратиш учун турли хил найранг услублар қўлланилган.
21) Ҳозир: Юртимиздаги ҳар бир масжидлардаги ўтказиладиган маърузаларидан ташқари, ҳар бир фуқароларимизни барча шаръий маросимларидаги амр-маъруфларидан ташқари, давлатимизни барча ташкилот, корхона ва идораларидаги йиғилиш ва мажлисларида ҳам энг юқори, энг ҳурматли ва энг эътиборли жойларда ўтириб, юқори лавозимдаги масъул шахслар ҳузурларида, энг катта минбарлардан туриб, дин пешволаримиз, муҳтарам ва ҳурматли имом-хатибларимиз Қуръони карим оятларини ҳукм-аҳкомларини шарҳлаб, ҳадиси шарифларни мазмун-моҳиятларини ёритиб, муқаддас Ислом динимизни кўрсатмаларига мувофиқ батафсил ва атрофлича изоҳлаб, халқимизга кенг тушунчалар бериб, бутун оммага етказиб тушунтириб, миллий ва диний қадриятларимизни кенг тарғиб этмоқдалар.
22) Олдин: Оммавий ахборот воситаларида ҳатто Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари идораси тасарруфида хизмат қилган диний ходимларга ҳеч қачон имкон берилмаган.
22) Ҳозир: Ўзбекистон Республикаси ҳудудида чоп этилаётган кундаги ҳамма даврий матбуот нашрларида ҳам, Ўзбекистон Республикасидаги барча телеканаллари орқали ҳам, Ўзбекистон Республикасидаги ҳамма радиоэшиттирувлари орқали ҳам, Ўзбекистон Республикасининг вилоят, шаҳар, туманларидаги маҳаллий телекўрсатувлари орқали ҳам муҳтарам ва ҳурматли имом-хатибларимиз муқаддас Ислом динимиздаги барча масалаларни тўлиқ ва батафсил ҳамда эмин-эркин ёритишдан ташқари, Республикамиздаги давлат нашриётларидан, теле ва овоз ёзиш студияларидан, интернет тармоқларидан ҳамда Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг “Шамсуддинхон Бобохонов” нашриётидан сермаҳсул фойдаланиб, ўзларининг китобларини, рисолаларини, видео ва овоз ёзилган дискларини халқимиз манфаати учун тарқатмоқдалар.
23) Олдин: Халқимизга Ислом динининг асосий манбасини ўрганиш учун биронта расмий даргоҳ йўқ эди.
23) Ҳозир: Олий ва ўрта-махсус диний таълим муассасалари ҳамда ихтисослашган илмий мактабларда халқимизга “Қуръон ва тажвид” курслари фаолият юритмоқда.
24) Олдин: Ислом дини манбаларини тадқиқ этадиган ҳеч қандай жой йўқ эди.
24) Ҳозир: Самарқанд вилоятида Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Сурхондарё вилоятида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази, мамлакатимиз ҳудудларида ихтисослашган ҳадис илми, калом илми, тасаввуф илми, ақоид илми ва фиқҳ илми мактаблари ташкил этилди.
25) Олдин: Бутун дунё таниган ва тан олган улуғ алломаларнинг табаррук қадамжолари мутлақо қаровсиз ҳолатда эди.
25) Ҳозир: Буюк мутафаккирларимизнинг ҳоки поклари қўним топган жойлар обод масканларга айлантирилди. Жумладан, Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Баҳоуддин Нақшбанд, Имом Мотуридий, Имом Бурҳониддин Марғилоний, Етти пир зиёратгоҳлари гўзал гўшаларга айлантирилди.
26) Олдин: Улуғ алломалар, буюк мутафаккирлар ва беназир уламоларнинг нодир асарлари ўз она тилимизга таржима қилинмаган эди.
26) Ҳозир: Дунё бешигини тебратган улуғ алломалар, мислсиз буюк мутафаккирлар ҳамда бетакрор ва беназир уламоларнинг кўплаб нодир асарлари ўз она тилимизга таржима қилиниб, халқимизга туҳфа этилмоқда.
27) Олдин: Имом-хатиблар, уламолар ва диний соҳа ходимлари хорижий давлатлардаги нуфузли тадбирларда иштирок этмас эди.
27) Ҳозир: Муҳтарам ва ҳурматли имом-хатибларимиз, кўплаб уламоларимиз ва диний соҳа ходимлари хорижий давлатлардаги анжуманлар, семинарлар ва йиғинларда мунтазам ва фаол иштирок этмоқдалар. Шунингдек, хорижий давлатларнинг диний идоралари билан ҳамкорлик алоқалари мустаҳкамланмоқда.
28) Олдин: Диний соҳада хизмат қилаётган ходимлар ва диний-маърифий лойиҳаларни ижтимоий ва моддий жиҳатдан қўллаб-қувватлайдиган муассасалар йўқ эди.
28) Ҳозир: Ўзбекистон тараққиётининг янги даврида диний соҳада хизмат қилаётган ходимлар ва диний-маърифий лойиҳаларни ижтимоий ва моддий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш учун “Вақф” хайрия жамоат фонди фаолияти йўлга қўйилди.
29) Олдин: Мамлакатимизнинг Ислом дини маданиятида тутган ўрнини кенг кўламда намоён этадиган мажмуа ташкил этиш инсон хаёлига ҳам келмаган эди.
29) Ҳозир: Юртимизнинг Ислом дини маданиятида тутган ўрнини ва буюк алломаларимизнинг жаҳон тамаддунига қўшган ҳиссасини бутун дунёга намоён этиш, диёримизда муборак динимизнинг ҳақиқий мақомини тарғиб қилиш мақсадида, Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан Ислом цивилизацияси маркази ташкил этилди.
30) Олдин: Миллий ва диний қадриятларимизга “эскилик сарқитлари” деб қаралган.
30) Ҳозир: Оммавий ахборот воситаларида ҳам, турли катта-кичик ташкилотларда ҳам халқимизнинг барча миллий-диний қадриятлари эъзозланмоқда.
31) Олдин: Оммавий ахборот воситаларининг биронтасида ҳам биронта диний нарса берилмаган.
31) Ҳозир: Ўзбекистон Республикасининг оммавий ахборот воситаларининг барча-барча турларида Қуръони карим оятларини ҳукм-аҳкомларини шарҳлаб, муборак ҳадиси шарифларни мазмун-моҳиятларини ёритиб, муқаддас Ислом динимизнинг кўрсатмаларига мувофиқ батафсил ва атрофлича изоҳлаб, халқимизга кенг тушунчалар бериб, бутун оммага етказиб тушунтириб, миллий ва диний қадриятларимиз кенг тарғиб этилмоқда.
32) Олдин: Диний соҳа ходимлари учун бирорта ҳам давлат мукофоти таъсис этилмаган эди.
32) Ҳозир: 2022 йил 12 августда Ўзбекистон Республикасининг
«Имом Бухорий» орденини таъсис этиш тўғрисида»ги қонуни имзоланди.
33) Олдин: Диний соҳа ходимлари давлат мукофоти билан мутлақо тақдирланмаган.
33) Ҳозир: 2024 йил 24 августдаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг ўттиз уч йиллиги муносабати билан фан, таълим, соғлиқни сақлаш, адабиёт, маданият, санъат соҳалари ва оммавий ахборот воситалари ходимларидан бир гуруҳини мукофотлаш тўғрисида"ги Фармони билан имом-хатиблар «Имом Бухорий» ордени билан тақдирланди.
Бундай мисолларни яна кўплаб келтириш мумкин. Бироқ фикримизни мухтасар қилган ҳолда Аллоҳдан бундай хайрли ишлар янада кўпайишини, юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо, халқимизга сиҳат-саломатлик, оилаларимизга бахт-саодат, тўкин-сочин дастурхонлар насиб қилишини сўраб қоламиз.
Иброҳимжон домла ИНОМОВ
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 