Али ибн Аби Толиб розияллоҳу анҳу айтадилар: “Кишининг саодати ҳисобланадиган беш нарса бор . Улар:

1. Мувофиқ умр йўлдош,
2. Ақилли, солиҳ фарзандлар,
3. Худони танийдиган, тақволи,виждонли дўстлар,
4. Яхши қўшни
5. Ризқини ўз юртида ишлаб топишидир”[1]

Зикр қилинган беш ҳислатнинг барчасининг ўртасида бир-бири билан узвий боғлиқлик мавжуд. Ўгитда айтилганидек, қайси кишида мана шу беш нарсанинг ҳаммаси мужассам бўлса демак, у дунёдаги энг бахтли инсон ҳисобланади. Зеро, турмуш ўртоғи билан табиатлари бир-бирига мос келмайдиган бўлишини дунёда ҳеч ким истамайди. Агар шундай бўлиб чиққан тақдирда ҳам мослашишга ҳаракат қиладилар. Бунинг уддасидан чиқолмаган оила ё сабр қилади ёки бахтни ҳис қилмай яшашга ҳам рози бўлади ёхуд ажрашиб кетади. Ўгитда айтилганидек, эр-хотиннинг бир-бирига мувофиқ бўлиши, халқимиз таъбири билан айтганда юлдузи юлдузига тўғри келиши айни саодатнинг биридир.

Шунингдек фарзандлар одоб-ахлоқли, иймон-эътиқодли, солиҳ бўлсалар, уларнинг ҳар бири ютуғи билан ота-она фахр осмонида парвоз этади, шундай фарзандларни ато қилган Яратганга беҳисоб шукроналик ҳисси ва саодат билан яшайдилар. Аммо фарзандлар ноқобил чиқса, ҳар қадамда улар туфайли кўнгилсизликлар, маломатлар юз бераверса, ахлоқсизлик билан оқпадар бўлиб қолсалар, ота-она учун дунё қоронғу бўлиб кетади. Кишининг оиласидан кўнгли тўқ, лекин дўстлари иймону виждондан йироқ бўлса (аслида бу каби кимсалар ҳақиқий дўстлик нималигани билмайди), оиласидаги фаровонлик ҳам татимайди. Ҳаётда дўстларининг касрига қолиб юзи қора бўлганлар оз эмас. Оддий мисол бугунги кунда мактабнинг юқори синф ўқувчилари орасида тамаки маҳсулотларини истеъмол қилаётганлар кўзга ташланиб қолаяпти. Эътибор берсангиз, улар ёлғиз эмас, баъзан синфи(гуруҳи)нинг талайгина аъзолари бўлиб чиқади. Барчасини шу иллатга мубтало бўлаётганида улар орасидаги “дўстлар”нинг чорлови катта роль ўйнаётганига шубҳа йўқ. Демак битта “яхши дўст”нинг “шарофати” билан чекишни, кейинчалик маст қилувчи ичмликлар ичишни “ўзлаштиради” ва у туфайли давом этадиган кўп кўнгилхираликлар ҳатто жиноятгача бўлган масофани бирга босиб ўтадилар. Минг афсус, баъзилари дўстликни фақат шулардан иборат деб, ўйлашади.

Бунинг акси ўлароқ дўстлар Аллоҳдан тақво қиладиган, ҳалол, инсофли, диёнатли бўлса нақадар бахт. Дўстларнинг шарофати билан катта ютуқ ва обрўга эга бўлаётганлар ҳам жуд кўп. Халқимиз орасида “Сен дўстингни кимлигини айт, мен сени кимлигингни айтаман” қабилидаги ҳикматлар, кишининг атрофидагилардан таъсирланиши ҳақидаги хулосалардир.

Дўстларингиз рисоладагидек бўлсада, улар билан ҳар куни, ҳар соат бирга бўлавермайсиз. Ҳар вақт сиз билан ёнма-ён умр ўтказадиган яна бир тоифа инсонлар борки, уларни қўшнилар деб атаймиз. Динимиз кўплаб оятларда очиқ-равшан қўшниларга фақатгина яхшиликни раво кўриш ҳақида кўрсатма беради ҳамда улар томонидан азиятлар бўлса, сабр қилишга буюради.

Ҳадиси шарифларда ҳам бу ҳақида алоҳида тавсиялар бор. Ибн Умар розияллоҳу анҳу  ва Оиша онамиздан  ривоят қилинади, Расулуллоҳ ﷺ дедилар: “Жаброил доимо менга қўшнига яхшилик қилишга буюраверганидан охир оқибат уни меросхўр қилиб қўяди, деб ўйлаб қолдим” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Агар қўшнилар шариат чизгисини тасвирлагандай солиҳ, яхши қўшнилар бўлса, ҳар кунингиз, ҳар соатингиз осуда ўтади. Зеро, қўшнинг тинч-сен тинч, деб бежиз эътироф этилмаган.

Яна бир саодат белгиси бу - Аллоҳ киши ризқини ўз юртида қилиб қўйишидир. Бу айтилган саодат турини ҳақиқий мазасини ватандан, оиласидан йироқларда меҳнат қилаётган одамлар жуда яхши хис қиладилар. Касбингиз ўз юртингизда бўлиши, эрталаб ишга оилангиз қучоғидан чиқиб, кечга яна аҳлингизга қайтиб келиш нақадар бахтдир. Буни тўлиқ англаш учун жуда катта ақл, фаҳм шарт эмас, барча бирдай биладиган ҳақиқатдир.

Аллоҳ барчамизни соадати мукаммал бўлган инсонлардан айласин!

Ёқуб Бухарбаев

Тошкент ислом институти ўқитувчиси,

Тошкент вилояти Чаноқ масжиди имом хатиби

[1] تفسير حقي - (10 / 75) قال على رضى الله عنه من سعادة الرجل خمسة ان تكون زوجته موافقة واولاده ابرارا واخوانه اتقيا وجيرانه صالحين ورزقه فى بلده