Ислом дини инсонни ўз ҳаётида жамиятдаги барча кишилар билан яхши муносабатда, муомалада ва гўзал одоб-ахлоқда бўлиб яшашга чорлайди. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом бизларни доимо чиройли гумонда бўлишимиз зарурлиги ҳақида қайғуриб шундай деб огоҳлантирганлар: “Бадгумонликдан сақланинглар, зеро ёмон гумон сўзларнинг энг ёлғонидир”.
Ҳазрат Умар розияллоҳу анҳунинг ўғли Абдуллоҳ айтади: «Мен Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва салламни Байтуллоҳни тавоф қилаётганларини ва қуйидаги ҳадисни айтганларини кўрдим». Ул зот шундай дедилар: «Эй Байтуллоҳ! Сен қандай ҳам яхшисан! Ҳидинг бунчалар ҳам хушбўй! Сен қандай ҳам улуғсан! Сенинг ҳурматинг қанча ҳам буюк! Муҳаммаднинг жони Унинг измида бўлган Зотга қасамки, Аллоҳ ҳузурида мўминнинг қони ва молу-дунёси Сенинг ҳурматингдан ҳам улуғроқдир. Мўмин ҳақида фақат яхши гумонда бўлинади» (Имом Молик ривояти).
Дарҳақиқат мўмин-мусулмон киши ҳар доим ўзгаларга озор бермаслик ва зулм қилиб қўймаслик учун тилини, қўлини ва қалбини ёмон гумонда бўлишдан тияди. Ёмон гумон, ғийбат, бўҳтон, чақимчилик, динда ғулувга кетишлик жамият аъзолари ўртасидаги инсонлар ороми ва фароғатига зарар берадиган ижтимоий иллат ва гуноҳ саналади.
Улуғ зоҳид Фузайл ибн Иёз айтади: «Ким ғийбатдан омонда бўлишни истаса, гумон эшикларини маҳкам беркитсин. Ким гумондан узоқда бўлса, дўсти айбини ахтаришдан омонда бўлади. Ким бировнинг хатосини топишдан холи бўлса, у ғийбатдан четда бўлади».
Имом Суфён Саврий деди: «Биродаринг ҳақида ёмон гумонда бўлишинг уни заҳарлаб ўлдиришинг билан тенгдир».
Муслим АТАЕВ,
Фатво бўлими ходими
ЎМИ Матбуот хизмати
1. Диний ибодатларни бажариш
1.1. Намозларни ўз вақтида ўқиш. Ибодатлар ичида энг афзали – вақтида ўқилган фарз намози саналади.
1.2. Рўза тутиш. Қазо ва нафл рўзаларни тутиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиш кунидаги рўза қийинчиликсиз топиладиган ғанимат (ўлжа)дир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).
1.3. Қуръон ўқиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Умматимнинг энг афзал ибодати Қуръонга қараб тиловат қилишдир”, деганлар. Қуръонни ёддан ўқишдан кўра, унга қараб ўқиш афзалдир. Чунки Қуръонга қараш ҳам ибодатдир.
1.4. Таҳажжуд намозларини ўқиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фарз намоздан кейинги энг афзал намоз тунги намоздир”, деганлар (Имом Муслим ривояти).
1.5. Дуо ва зикрни кўпайтириш. “...Аллоҳни кўп зикр қилинг. Шоядки, зафар топсангиз” (Жума сураси, 10-оят).
2. Оилага яхшилик қилиш
2.1. Ота-онага яхшилик қилиш. Ўз вақтида ўқилган фарз намоздан кейин энг афзал амал бу – ота-она хизматида бўлиш саналади. Зеро, “Роббингиз, Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишни амр этди” (Исро сураси, 23‑оят).
2.2. Фарзанд ва аҳли аёлга хурсандчилик улашиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизларнинг яхшиларингиз ўз аҳлига яхши муомала қилганингиздир. Мен ўз аҳлига яхши муомала қилувчироғингизман”, деганлар (Имом Термизий ривояти).
3. Илм олиш, китоб ўқиш
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Илм талаб қилиш ҳар бир мусулмон зиммасига фарздир”, деганлар.
4. Тафаккурга вақт ажратиш
Ҳасан раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Бир соат тафаккур қилиш бир кечани бедор ўтказишдан яхшидир”.
5. Муҳтожларга ёрдам бериш
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бир мўминнинг битта дунёвий ташвишини аритса, Аллоҳ таоло унинг Қиёмат кунидаги ташвишларидан бирини аритади. Ким қийналган кишига енгиллик келтирса, Аллоҳ таоло унга дунёю Охиратда енгиллик беради” (Имом Муслим ривояти).
6. Силаи раҳм қилиш
Дам олиш кунлари қавм-қариндошлар ҳолидан ҳеч бўлмаса телефон орқали бўлсада хабар олиш учун қулай фурсат. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимни ризқи кенг, умри узоқ бўлиш хурсанд этса, силаи раҳм қилсин (қариндошлик ришталарини мустаҳкамласин)” (Имом Бухорий, имом Термизий ривояти).
7. Спорт билан шуғулланиш
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кучли мўмин Аллоҳ ҳузурида кучсиз мўминдан яхшироқ ва маҳбуброқдир”, деганлар.
8. Дўст ва яқинлар ҳолидан хабар олиш
Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу айтадилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни: “Қайсики мусулмон бошқа бир мусулмонни эрталаб зиёрат қилса, то кеч киргунича унга етмиш минг фаришта салавот айтади. Агар кеч кирганида зиёрат қилса, то тонг отгунича етмиш минг фаришта унга салавот айтади. Унга жаннатда бир боғ бўлади”, деб айтганларини эшитдим (Имом Термизий ривояти).
Дам олиш кунларингиз хайрли ва баракали ўтсин!
Даврон НУРМУҲАММАД