Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
28 Декабр, 2024   |   27 Жумадул сони, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:23
Қуёш
07:48
Пешин
12:30
Аср
15:20
Шом
17:04
Хуфтон
18:24
Bismillah
28 Декабр, 2024, 27 Жумадул сони, 1446

Маккаи мукарраманинг XII асрга тегишли ҳужжатлари — Ўзбекистонда

8.05.2018   2946   3 min.
Маккаи мукарраманинг XII асрга тегишли ҳужжатлари — Ўзбекистонда

Ана шу маълумотни аниқлаштириш ва унга тегишли ҳужжатлар тафсилотини билиш учун Ўзбекистон Республикаси Марказий давлат архивида бўлдик. Катта илмий ходим, диншунос, исломшунос Дилшод Ваҳобов билан суҳбатлашдик. 

— Макканинг XII асрга тегишли ҳужжатлари бу ерда сақланаётгани ростми? 

— Мазкур ҳужжатнинг икки қисми 1300 ҳижрий йилда Татаристоннинг Қозон босмахонасида босмадан чиққани ҳақида маълумот бор, – дейди Д.Ваҳобов. – Яна бир қисми қўлда чизилган. У XII асрга тегишли бўлиб, Маккани тасвири акс эттирилган. Унда ҳожиларнинг бориши керак бўлган зиёрат жойлари, дам олиш хоналари ва қанақа амалларни бажаришлари кўрсатилган. Бу чизма чизилган қоғоз сифати жуда юқори бўлиб, ўша даврларда ҳажга борувчиларга қўлланма бўлган. 

 
6fa327cb-4a37-4569-b70a-6fb22219d5f5.jpg 

— Ҳужжатнинг босмахонадан чиққан қисмида нима изоҳланган? 

— Улар 1280 ҳижрий йилга таллуқли бўлиб, унда Ҳакимхўжа Эшонхўжа ўғли ва Муҳиддинхон Худойберди ўғлига тегишли муҳрлар қўйилган. Бу уларнинг ўша даврда ҳажга бориб, ҳожи бўлиб келганини тасдиқловчи ҳужжатлар ҳисобланади. Улардан бирига ўнта яна бирига саккизта муҳр қўйилган. Бу номи юқорида келтирилган шахснинг ҳажга келиб, зиёратнинг барча амалларни бажаргани ҳақида араб тилида ёзилиб, муҳрлар билан тасдиқланган. Энг биринчи муҳр Макка имом хатиби Саидмуҳаммад Солиҳга тегишли экани белгилаб қўйилган. Кейин муаззин ва маъсуллар ўз белгисини қўйган. 

— Бу ҳужжатлар шу вақтга қадар қандай тартибда сақлаб келинган? 

— Бухоро хонлиги даврида ҳажга бориб келгани ҳақидаги ҳужжатлар ҳожиларнинг ўзида сақланган. Чор Россияси Туркистонга кириб олгандан кейин, юртимизнинг бой тарихи талон-торож қилиниб, барча ҳужжатлар йиғилиб, олиб кетилган. 

Улар араб ва форс ёзувида битилган бу ҳужжатларни ўқий олмаган. Уларда муҳим маълумотлар акс эттирилган деган фикрда узоқ ушлаб туришган. Шарқшунос мутахассислар бу ҳужжатларни у қадар муҳим, сиёсий аҳамиятга эга эмаслигини ўрганиб чиққандан кейин Ўзбекистонга қайтариб юборилган. 1976 йилда Ўзбекистонга бир қатор архив ҳужжатлари қаторида бу маълумотлар ҳам қайтиб келган. 

Қайд этиш кераки, архивда халқимиз ўтмишига тегишли араб, форс ва лотин алифбосида ёзилган ҳужжатлар шу қадар кўпки, улар рўйхатга олинган бўлса-да, олимлар ёки шарқшунослар томонидан ҳануз тўлиқ ўрганиб чиқилмаган. Архив сирлари қачон тўлиқ очилиши эса номаълум. Бунинг учун малакали кадрлар етишмаётгани кундай равшан. 
 

 

Сайёра Шоева, ЎзА
Дунё янгиликлари
Бошқа мақолалар

Дам олиш кунларингизни қандай ўтказасиз?

27.12.2024   17478   3 min.
Дам олиш кунларингизни қандай ўтказасиз?

1. Диний ибодатларни бажариш

1.1. Намозларни ўз вақтида ўқиш. Ибодатлар ичида энг афзали – вақтида ўқилган фарз намози саналади.

1.2. Рўза тутиш. Қазо ва нафл рўзаларни тутиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиш кунидаги рўза қийинчиликсиз топиладиган ғанимат (ўлжа)дир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

1.3. Қуръон ўқиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Умматимнинг энг афзал ибодати Қуръонга қараб тиловат қилишдир”, деганлар. Қуръонни ёддан ўқишдан кўра, унга қараб ўқиш афзалдир. Чунки Қуръонга қараш ҳам ибодатдир.

1.4. Таҳажжуд намозларини ўқиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фарз намоздан кейинги энг афзал намоз тунги намоздир”, деганлар (Имом Муслим ривояти).

1.5. Дуо ва зикрни кўпайтириш. “...Аллоҳни кўп зикр қилинг. Шоядки, зафар топсангиз” (Жума сураси, 10-оят).

 

2. Оилага яхшилик қилиш

2.1. Ота-онага яхшилик қилиш. Ўз вақтида ўқилган фарз намоздан кейин энг афзал амал бу – ота-она хизматида бўлиш саналади. Зеро, “Роббингиз, Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишни амр этди” (Исро сураси, 23‑оят).

2.2. Фарзанд ва аҳли аёлга хурсандчилик улашиш. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: Сизларнинг яхшиларингиз ўз аҳлига яхши муомала қилганингиздир. Мен ўз аҳлига яхши муомала қилувчироғингизман”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

 

3. Илм олиш, китоб ўқиш

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Илм талаб қилиш ҳар бир мусулмон зиммасига фарздир”, деганлар.

 

4. Тафаккурга вақт ажратиш

Ҳасан раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Бир соат тафаккур қилиш бир кечани бедор ўтказишдан яхшидир”.

 

5. Муҳтожларга ёрдам бериш

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бир мўминнинг битта дунёвий ташвишини аритса, Аллоҳ таоло унинг Қиёмат кунидаги ташвишларидан бирини аритади. Ким қийналган кишига енгиллик келтирса, Аллоҳ таоло унга дунёю Охиратда енгиллик беради” (Имом Муслим ривояти).

 

6. Силаи раҳм қилиш

Дам олиш кунлари қавм-қариндошлар ҳолидан ҳеч бўлмаса телефон орқали бўлсада хабар олиш учун қулай фурсат. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимни ризқи кенг, умри узоқ бўлиш хурсанд этса, силаи раҳм қилсин (қариндошлик ришталарини мустаҳкамласин) (Имом Бухорий, имом Термизий ривояти).

 

7. Спорт билан шуғулланиш

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кучли мўмин Аллоҳ ҳузурида кучсиз мўминдан яхшироқ ва маҳбуброқдир”, деганлар.

 

8. Дўст ва яқинлар ҳолидан хабар олиш

Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу айтадилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни: “Қайсики мусулмон бошқа бир мусулмонни эрталаб зиёрат қилса, то кеч киргунича унга етмиш минг фаришта салавот айтади. Агар кеч кирганида зиёрат қилса, то тонг отгунича етмиш минг фаришта унга салавот айтади. Унга жаннатда бир боғ бўлади”, деб айтганларини эшитдим (Имом Термизий ривояти).


Дам олиш кунларингиз хайрли ва баракали ўтсин!

Даврон НУРМУҲАММАД