Аллоҳнинг суйган бандаси бўлиш учун нима қилиш керак?
Инсон Аллоҳнинг суйган қули бўлиши учун нима қилиши керак? Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадиси қудсийда билдириладики, Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳу таоло айтадики, «Ҳеч бир бандам унга фарз қилинган нарсалардан кўра севимлироқ нарса билан Менга яқинлаша олмайди. Бандам Менга нафл ибодатлари билан ҳам яқинлашади. Ниҳоят Мен уни севаман». Яъни Ҳазрати Мавлога етишиш сари йўналади. «Ҳатто уҳиббаҳу». Ниҳоят мен у қулимни севаман. Нафл ибодатларини қилавериб яқинлашганда, ниҳоят Аллоҳ у қулини севади... Севилдими, у қул авлиё бўлади, кароматларга, фазилатларга эга бўлади.
Аллоҳ ризосига эришишнинг энг қисқа, энг савобли йўли зикрдир.
Шунинг учун тариқатда зикр вазифаларини бажарасизлар.
– Бошқалар қилмайди, бошқалар тарк этади, намоз ўқимайди, бошқалар унақа, бошқалар бунақа демайсизлар.
Бизга бошқалар керак эмас, бизга Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам кераклар! Биз учун авлиёуллоҳнинг тушунчаси, олимларнинг сўзи муҳим. Бошқалар, ёмон одамлар ўрнак бўлолмайди, яхши одамлар ўрнак бўлиши керак!
Ҳатто «Мажалла» деган Усмонийларнинг катта ҳуқуқ асарларидан бирида айтилганки: «Ботил мокисун ъалайҳ», яъни ботил ўрнак бўлмайди.
– Тақсир, фалончи бундай қилади, мен ҳам шундай қилсам...
Яхшию лекин унинг қилгани зотан ботил-да! Сен у ботилни нима учун ўрнак қилиб олаяпсан? У ўрнак бўла олмайди. Сен: «Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай қилган, мен ҳам шундай қиламан», – деб айтгин ва қилгин!
Ботил ўрнак бўла олмайди, ҳақ ўрнак бўла олади.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам қилган бўлсалар, сен ҳам қил. Лекин Шайтон қилган бўлса, сен қилма! Шайтоннинг қилгани ўрнак бўлмайди. Шайтон: «Мен ундан яхшироқман», – деб Одам алайҳиссаломга сажда қилмаган. Аллоҳ ҳам уни жаннатдан қувди... Демак, Шайтоннинг қилганини қилмаслик учун, кибрланмаслигинг керак! Кибр шайтоннинг ахлоқидир, кибрланма, Шайтоннинг қилганини қилма!
Ҳар кунги зикр вазифаларингиз бўлади. Нега ҳар кун? – Чунки, зикр дарвешнинг озуқасидир. Дарвеш зикрдан маънавий озуқа олади. Инсон овқат билан қувватланганидек, озиқ олганидек, дарвеш ҳам зикр билан қувватланади, озиқланади.
– Қачон зикр қилишимиз мумкин?
– Ҳар доим, ҳар вақт қила оласизлар. Зикрнинг мажбурий бир вақти бўлмаганидек, қилиниши мумкин бўлмаган вақти ҳам йўқ.
Куннинг исталган вақтида қила оласиз. Ишингизни битириб: «Мана ишим ҳам битди, энди чеккага ўтириб, зикримни ҳам бажарай», – деган вақтингиз бемалол бажаришингиз мумкин.
– Менинг ҳеч ўтирадиган ҳолим йўқ. Қари онам, отам бор, учта болам бор, уй ишлари бор, кўп ишлайман. Кечга бориб чарчаб қоламан.
– Бўпти, ундай бўлса вазифани йўл-йўлакай бажар. Ўтириб қилолмасанг, иш жараёнида юриб айтишинг мумкин-ку?
– Меҳмонхонада, дам олиш хонасида ўтира олмайман... Умуман вақт топ, қил! Картошка арчганингда, помидор тўғраганингда қил...
Ҳатто ўтган куни бу ерга бир бўёқчи келди, қўлига чўткасини олиб, қўшиқ айтиб бўяй бошлади. У қўшиқ айтиб иш қилаяпти, сен нега зикр айтиб ишингни қила олмайсан?
Ҳатто зикр қилиб овқат пишир. Зикрли овқатнинг файзу баракаси ҳам кўп бўлади. Еганга ҳам фойдаси бўлади. Хуллас, зикр қилиб пишир...
Ҳар доим зикр қилиш мумкин, баҳонага ўрин йўқ. Бешта ёки тўққизта боланг бўлса ҳам, суткаси билан – 24 соат ишласанг ҳам орада зикр қилишинг мумкин.
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
Аҳли аёлга қилинган нафақа садақадир
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ مُغَفَّلٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَى عِيَالِهِ صَدَقَةٌ».
Абдуллоҳ ибн Муғаффалдан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кишининг аҳли аёлига қилган нафақаси садақадир», дедилар.
Шарҳ: Дарҳақиқат, аҳли аёлга нафақа қилиш садақадир. Чунки бунда киши вожиб ибодатни адо этади. Зотан, шариат ҳукми бўйича аҳли аёлнинг нафақаси вожибдир. Бу Аллоҳ таолонинг амридир. Шариатда кўрсатилган амални Аллоҳнинг амрини бажариш нияти билан қилиш Аллоҳ таолонинг йўлида қилинган иш бўлади. Шунинг учун ўз аҳли аёлимга берсам, садақанинг савобидан маҳрум бўламан, деган тушунча нотўғридир. Аксинча, яхши ният билан, шариатнинг буйруғини, Аллоҳ таолонинг ҳукмини адо этяпман, аҳли аёлимнинг нафақаси менга вожибдир, шуни ҳалолдан адо этаман, деб ҳаракат қилган киши аҳлининг нафақаси туфайли улуғ ажрларга эришади.
عَنِ الْحَسَنِ يَرْفَعُ الْحَدِيثَ قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ مِنْ غَيْرِ إِسْرَافٍ وَلَا إِقْتَارٍ كَانَتْ نَفَقَتُهُ بِمَنْزِلَةِ النَّفَقَةِ فِي سَبِيلِ اللهِ».
Ҳасандан ривоят қилинади: «Киши аҳли аёлига исроф ҳам қилмай, жуда сиқиб ҳам қўймай нафақа қилса, Аллоҳнинг йўлидаги нафақа ўрнида бўлади».
Шарҳ: Аҳли аёлга, яъни қарамоғидагиларга қилинган нафақада исроф қилиш ҳам, хасислик қилиш ҳам дуруст эмас. Балки ўртача, бир меъёрда нафақа қилиб бориш Аллоҳнинг йўлидаги нафақа бўлади.
Аҳли аёлнинг нафақасида исрофга йўл қўйиш барча ҳолатлардаги исроф каби ношаръий иш ҳисобланади. Шу билан бирга, бу иш аҳли аёлнинг ҳаддидан ошишига, одобсизликларга қўл уришига сабаб бўлиб қолиши ҳам мумкин.
Аҳли аёлнинг нафақасини сиқиб қўйиш бахилликнинг ёрқин намунасидир. Бу нафақадаги кишиларнинг ҳаққини поймол қилишдир.
Барча иш ва ҳолатлардаги каби, бу ишда ҳам ўртача бўлиш маъқул. Зотан, динимиз васатийлик – ўртача йўл тутиш динидир.
Аллоҳ таоло Фурқон сурасида айтади: «Инфоқ қилганларида исроф ҳам, хасислик ҳам қилмаслар, бу иккиси ўртасида мўътадил бўлурлар» (67-оят).
Араб тилида «инфоқ» – «нафақа» иборалари мол-пул сарфлаш маъносини англатади. Бизда «бировга садақа қилиш», «эҳсон қилиш» маъносида ишлатиш одат тусига кириб қолганлиги оятни нотўғри тушунишга, хайр-эҳсон, садақа қилганда мўътадил бўлиши кераг-у, бошқа вақтларда нима қилса, ўзи билади, деган хаёлга олиб келмаслиги лозим.
Мусулмон киши мол-пул сарфлашда доимо мўътадил бўлиши керак. Мол-дунёни ҳеч қачон исроф ҳам қилмаслиги ва ҳаддан ташқари хасис бўлиб, зарур жойга ва керакли миқдорда сарфлашдан бош тортмаслиги ҳам керак.
Исломда шахсий мулкчиликка кенг йўл очиб қўйилган. Шу билан бирга, кишиларга шахсий мулкларини ҳавойи нафсларига биноан тасарруф қилишларига ҳам йўл қўйилмайди. Аввало, бу мулкни гуноҳ ишларга, ҳаром-ҳаришга ишлатиш ман қилинган.
Шунингдек, мол-мулкни беҳуда сарфлашга «исроф» деган номни бериб, мусулмонлар исрофдан қайтарилган. Мол-мулкини беҳуда, ноўрин сарфлайдиган одам «сафийҳ» – эси паст дейилади. Ким сафийҳ бўлса, маҳкаманинг ҳукми ила унинг мол-мулки музлатиб қўйилади. Керак бўлганида, маълум миқдори берилади, қолгани сақлаб турилади.
Шу билан бирга, ўта хасис одамга қарши чора ҳам кўрилади. Бола-чақасидан, нафақасидагилардан қисиб, уларга ҳақлари даражасида сарф қилмаса, маҳкама уларнинг ҳақларини олиб беради.
Исрофгарчилик ва хасисликни танқид этиб, қораловчи кўплаб ҳадислар келган.
عَنْ أَبِي الْمُخَارِقِ قَالَ: خَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي غَزَوةِ تَبُوكَ فَطَلَعَتْ نَاقَتُهُ، فَقَامَ عَلَيْهَا سَرِيعًا، فَمَرَّ بِهِ رَجُلٌ، فَقَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ: مَا رَأَيْنَا كَالْيَوْمِ رَجُلًا أَجْلَدَ وَلَا أَقْوَى لَوْ كَانَ فِي سَبِيلِ اللهِ. فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنْ كَانَ يَسْعَى عَلَى صِبْيَةٍ صِغَارٍ فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَإِنْ كَانَ يَسْعَى عَلَى وَالِدَيْهِ فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَإِنْ كَانَ يَسْعَى عَلَى نَفْسِهِ لِيُغْنِيَهَا فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَإِنْ كَانَ يَسْعَى رِيَاءً وَسُمْعَةً فَهُوَ لِلشَّيْطَانِ».
Абул Мухориқдан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Табук ғазотига чиқдилар. Туялари келиб қолди. Унга тезда миндилар. Шунда олдиларидан бир киши ўтиб қолди. Ҳамма ўша кишига қаради. Шунда саҳобалардан бири у зотга: «Бугунгига ўхшаш бақувват, чапдаст одамни ҳеч кўрмаган эдик. Қани энди у Аллоҳнинг йўлида бўлса», деди.
Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар у ўзининг кичик болалари учун уринаётган бўлса, Аллоҳнинг йўлидадир. Агар у ота-онасига яхшилик қилиш учун уринаётган бўлса, Аллоҳнинг йўлидадир. Агар у ўзининг беҳожатлиги учун уринаётган бўлса, Аллоҳнинг йўлидадир. Агар риё ва хўжакўрсин учун уринаётган бўлса, шайтоннинг йўлидадир», дедилар».
Шарҳ: Демак, мўмин-мусулмонлар риёкорликдан, хўжакўрсинчиликдан, фалончи гапиради, пистончи кулади, фалончини қойил қилиб қўяй, каби банданинг риоясини қилишдан мутлақо узоқ бўлишлари, ҳазир бўлишлари керак. Балки ҳар бир ишни соф ният билан, шариатда кўрсатилганидек, Аллоҳ таолодан савоб умидида адо этиш лозим экан. Шунда ҳам ҳожати раво бўлади, ҳам мурод-мақсадига етиб, бошқаларни хурсанд қилади, энг муҳими, Аллоҳнинг йўлида амал қилган инсон даражасига кўтарилади.
Ушбу ҳадиси шарифдан олинадиган фойдалар:
1. Ўзининг кичик болалари учун уринаётган одам Аллоҳнинг йўлида уринаётган шахс экани.
2. Ота-онасига яхшилик қилиш учун уринаётган одам Аллоҳнинг йўлида уринаётган шахс экани.
3. Ўзининг беҳожатлиги учун уринаётган одам Аллоҳнинг йўлида уринаётган шахс экани.
4. Риё ва хўжакўрсин учун уринаётган одам шайтоннинг йўлида уринаётган шахс экани.
قَالَ شُعْبَةُ: فَقُلْتُ لِعَدِيٍّ: عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَقَالَ: عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ نَفَقَةً يَحْتَسِبُهَا كَانَتْ لَهُ صَدَقَةً».
Шуъбадан ривоят қилинади:
«Адийга: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламданми?» дедим.
«Ҳа, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан. У зот: «Қачон киши аҳлига савоб умидида нафақа қилган бўлса, унинг учун садақадир», дедилар», деди».
Шарҳ: Аҳлига, қарамоғидагиларга савоб умидида, бу Аллоҳнинг ҳукми, шариатнинг буйруғи, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсатмалари, бу менга вожиб, деган ниятда ва албатта, ҳалол-пок йўл билан топилган молдан қилинган нафақа садақа ўрнига ўтиб, улкан ажр-савобларга сабаб бўлиши шубҳасиз ҳақиқатдир.
«Яхшилик ва силаи раҳм» китоби 1-жуз