15 Январ, 2025, 15 Ражаб, 1446
15 Январ, 2025, 15 Ражаб, 1446
Абу Ҳурайрадан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам): «Гумондан четланинглар. Чунки гумон сўзларнинг энг ёлғонидир. Бировларнинг айбларини ахтарманглар. Ва сўзларига қулоқ тутманглар, яъни жосуслик қилманглар. Бирор нарсага фақат ўзингиз эга бўлишга ошиқманг. Ҳасад қилманг. Бир-бирингизга ғазаб қилманг. Ҳамда орқа ўгириб муносабатларни бузманг. Эй Аллоҳнинг бандалари, сизларга буюрилганидек биродар бўлинглар».
Ушбу ҳадиси шариф жуда ҳам зарур бўлган фойдалар ва одобларни ўз ичига олган.
1-Гумон. Бу ердаги гумон билан қилинадиган амаллардан огоҳлантириш, ижтиҳод ўрни ва шаръий ҳукмлар манбаси бўлган гумондан қайтариш эмасдир. Ижтиҳодий гумон бу шаръий далиллардан бир ҳукмни яхшилаб тушунишдир. Қайтарилаётган гунон эса мусулмон ҳақида далилсиз ёмон ўйлаш ёки у билан бирор кишига зарар бериб қўйиши мумкин бўлган гумондир. Бунга далил сифатида:
«Эй иймон келтирганлар! Кўп гумонлардан четда бўлинглар, чунки баъзи гумонлар гуноҳдир..» Ҳужурот сураси, 12 оят.
Сўзларнинг энг ёлғони деб сифатланган гумон ҳақида мушкуллик юзага келди. Шу билан бирга гумонга суянмай атайин айтилган ёлғон, гумонга суяниб айтилган ёлғондан кўра ёмонроқдир. Соҳибини у сабабидан залолатга кетиши кўпроқдир. Унинг насфга қолдирган изи атайлаб айтилган ёлғоннинг изидан каттароқдир. Шкнингдек, одамлар орасида қолдирадиган изи ҳам каттадир.
2-Бировнинг айбини аҳтариш ва жосуслик қилиш. Гумон қилишдан огоҳлантиришдан сўнг бу иккисининг зикр қилиниши жуда ҳам ўринлидир. Чунки гумон қилувчи айтадики: "Ҳақиқатни билиш учун текширяпман", деб, у одамга ҳам "Жосуслик қилма" дейилади. Жосуслик қилишликдан фақат бирор кишини ҳалокатдан қутқариб қоладиган ҳолат бўлсагина қайтарилмайди. Масалан бирор ишончли киши бир кишини фалончи зулм қилиб ўлдирмоқчи деса бу ҳолатда шариат уни қидириб, жосуслик қилишга руҳсат беради.
3-бирор нарсани фақат ўзиники бўлишга ошиқиш. Масалан савдо сотиқ ишларида кузатиладиган ҳолатлар каби.
4-бир-бирингизга ҳасад қилманг. Ҳадиснинг зоҳири икки киши тарафидан баравар содир бўладиган ҳасаддан наҳий қилмоқда. Лекин бу наҳий икки ва ундан кишини ўзи билан чекланиб қолмайди. Гарчи бир киши ҳасад қилса ҳам бу мазаммат қилинади, уни қилишдан қайтарилади. Фарқи йўқ, ҳасаднинг сабаби бировга берилган неъматни ёмон кўриш бўладими, ёки ўша неъматни ҳасадчига ўтиб қолишини хоҳлаш бўладими баробар. Ўша нарсага эришадими йўқми бу ҳам тенг. Агар бу мақсадга эришиш учун ҳаракат қилса боғий бўлади. Агар ожизлиги учун ҳаракат қилмаса бу гуноҳ бўлади. Агар тақво қилиб ҳаракат қиламаса, узр бўлади. Чунки у нафсидаги ёмон руҳий ҳолатини даф қилолмайди. Унга нафсига қарши курашиши етарли бўлади.
“Уч нарсадан менинг умматим ҳануз қутула олмайди. Улар: хасад, бадгумонлик ва иримдир. Шу нарсалардан қутулиш йўли шуки, ҳасад қилсангиз зулмга ўтманг. Гумону шубҳа қилсангиз, уни хақиқат ҳисоб қилиб унга асосан иш тутманг. Бирор ирим қилинадиган нарсага дуч келсангиз, Аллоҳга таваккул қилиб, йўлингизда ва ишингизда давом этаверинг!”.
5-Бир-бирингизга ғазаб қилманг. Буни ҳам икки киши тарафидан содир бўлиши шарт эмас. Аллоҳ таолодан бошқаси учун ғазабланиш мазаммат қилинган ишлардандир. Аммо бир кишига Аллоҳга исён қилаётгани учун ғазаб қилиш вожиб ва бунга савоб ҳам олади.
6-бир-биридан орқа ўгириш бу, бир кишига душманлиги учун, ҳақорат қилгани учун, ёрдам бермагани учун, ўзбошимчалик қилгани учун, тортишиб қолгани учун ёки салом бермагани учун орқа ўгиришдир.
7-Аллоҳнинг бандалари биродар бўлинглар. Яъни қондош ака-укалардек бўлинглар. Бу буйруқ шафқат, раҳмат, муҳаббат, ҳамдарлик каби биродарлик талаб қиладиган барча яхши ҳислатларни ўз ичига олган. Сизлар Аллоҳ таолога Банда бўлишликда баробарсиз ва бир миллат қилингансиз. Ва кимнинг иши мана шундай бўлса, ундан инкор қилинадиган ишлар содир бўлмаган бўлади. Улар ҳудди қондош ака-укалардек бўлишлари вожиб бўлади.
“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Ф.Хомидов
Бир савдогар бой одам ошқозон-ичак касаллигидан азоб чекиб, кўп муолажа олган, бир неча марта жарроҳлик амалиётини ҳам ўтказган эди. Турли хил муолажалардан сўнг ҳам аҳволи ўнгланмади. Бир куни бу ташвишлардан жуда зерикиб кетди ва машинасига ўтириб боши оққан томонга қараб кетди. Йўл-йўлакай, Нил дарёси бўйида жойлашган кичик бир қишлоқча ёнида тўхтади. Узоқдан бир деҳқонни кўриб қолди. Деҳқон эса ерга тўшалган тупроқда ўтириб, бир нима ейиш билан банд эди. Бой одам машинасидан тушиб, деҳқоннинг овқат еяётганини кузата бошлади.
Деҳқон уни кўриб қолиб: "Меҳмон бўлинг, овқатдан енг, чой ичинг!" деб чақирди. Бой одам ўзининг овқат ея олмаслигини тушунтирмоқчи бўлди, аммо деҳқон унинг баҳонасига қарамай, уни таклиф қилишда давом этди. Ахири бой одам ерга тўшалган жойга ўтирди. Унинг олдига овқат тўла патнис қўйилди. Унда бутун помидорлар, бодринг, кўкатлар, салат барги, пиширилган бедана тухумлари, нон ва кўмирда қайнатилган чой бор эди.
Бой одам деҳқонни хафа қилмаслик учун бир дона помидорни олиб оғзига солмоқчи бўлди. Деҳқон унга: "Бисмиллоҳ" деб егин, деди. Бой "бисмиллоҳ"ни айтиб помидорни оғзига солди. Бироқ зум ўтмай қорнида қаттиқ оғриқ пайдо бўлиб, ерга йиқилди. Деҳқон қўрққанидан оиласи билан уни уйига олиб кириб, ётоқхонага ётқизишди. Бой одам ўзининг дори-дармонларини олиб, оғриқни босишга уриниш билан овора бўлди.
Шу кеча деҳқон уйидаги намозхонада қоим бўлиб, бой одам учун Аллоҳдан шифо сўраб, тинмай дуо қилди. Саҳарга яқин, бой одам деҳқоннинг “Аллоҳим, эчкининг ҳаққи билан!” деб қўлларини дуога очганини кўриб қолди. Ҳайратда қолган бой, деҳқондан сўради: "Бу "эчкининг ҳаққи" нима дегани?".
Деҳқон шундай жавоб берди: "Бу Аллоҳ билан менинг орамдаги бир сир".
Бой одам деҳқондан бу сирни очишни сўради ва ҳоли жонига қўймаганидан кейин деҳқон ҳикоя қила бошлади: "Ёшлигимда ишчи бўлиб ишлардим, олган маошимни тўплаб, уйланиш учун сақлардим. Уйланишим учун менга 100 жунайҳ миқдорида маблағ зарур эди. Бир куни қўшнимнинг қизи икки эгизак бола туғиб, онаси вафот этиб қолди. Қўшнимнинг боши қотган, болаларни эмизадиган она керак. Аммо қишлоқда эса, ўзини боласига қўшиб яна икки болани эмизадиган аёл йўқ. Болаларнинг очликдан йиғлашлари менга эшитилган сари юрак-бағрим эзилиб кетади. Шундан кейин мен тўйим учун йиғиб юрган 35 жунайҳ пулни олиб, бозорга бордим. Болалар учун кийим-кечак ва уй учун керакли буюмлар сотиб олдим ва қўшнимга сездирмай нарсаларни унинг ҳовлисига киритиб қўйдим. Қўшним нарсаларни кўриб хурсанд бўлди, аммо яна бу билан қўшнимнинг муаммоси ҳал бўлмаслигини билар эдим.
Бир кеча тушимда бир шайх келиб: "Қўшнингнинг ҳовлисига эчки боғла", деди.
Эрталаб туриб, қолган пулимга янги болалаган эчки сотиб олдим. Қўшнимнинг ҳовлисига олиб кириб боғладим. Шундан кейин қўшнимнинг уйида болаларнинг чинқираб йиғлаган овози тинди. Қўшним эса ҳар куни “Эчкини олиб келган одамга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин!” деб дуо қилар эди. Мен учун бу эчки Аллоҳ билан орамдаги бир сир бўлиб қолди. Ҳар қачон шу дуо билан Аллоҳдан сўрасам, Аллоҳ қабул қилади. Бу кеча эчкининг ҳаққи билан сенга шифо сўраб Аллоҳга дуо қилдим. Иншааллоҳ, Аллоҳ сенга шифо беради, деди. Бой одам деҳқоннинг ҳакоясини эшитдию, аммо унга унчалик эътибор қилмади.
Лекин шу воқеадан кейин яна бир марта шифокорнинг ҳузурига таҳлил учун борганида шифокорнинг хулосасини эшитиб ҳайратдан қотиб қолди. Чунки унга бир неча йиллардан бери оғриқ азобини бериб келаётган ошқозон ва ичакларидаги дардидан асар ҳам қолмаган эди.
Бой одам бу гапни эшитгач, шошилганча деҳқоннинг ҳузурига борди ва унинг қўлларини ўпиб миннатдорчилик билдирди ва унга ҳам шундай савобли ишлар қилишни ўргатишини сўради. Деҳқон эса уни қишлоқ бўйлаб олиб юриб, фақир ва муҳтожларнинг уйларини кўрсатди ва ҳар бир фақирнинг уйини олдида бир тўхтаб, унга: "Аллоҳ билан савдо қил!" деди. Бой одам: - Қандай қилиб Аллоҳ билан савдо қилиш мумкин? деб сўради. Шунда деҳқон: "Аллоҳ билан савдо қилишнинг йўллари кўп. Энг муҳими ихлос бўлсин. Шунда бир оғиз ширин сўзинг ҳам садақа ҳисобида бўлади".
Ҳомиджон домла ИШМАТБЕКОВ
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа