ТИЛИ ВА ҚАЛБИГА ҲАҚ ЖОРИЙ БЎЛГАН ИНСОН
36 - وَلِلْفَارُوقِ رُجْحَانٌ وَفَضْلٌ عَلَى عُثْمَانَ ذِي النُّورَينِ عَالِى
Маънолар таржимаси:
Фаруқ (розияллоҳу анҳу) олий Усмон зиннуройн (розияллоҳу анҳу)дан ортиқ ва афзал бўлган.
Назмий баёни:
Фаруқнинг устунлик, ортиқлиги бор
Бўлса ҳам Зиннуройн, олий фидокор.
Луғатлар изоҳи:
لِ – “шибҳи мулк” (мулк кўринишидаги) маъносида келган жор ҳарфи.
الْفَارُوقِ – жор мажрур мубтадосидан олдин келтирилган хабар.
رُجْحَانٌ – хабаридан кейин келтирилган мубтадо.
فَضْلٌ – маътуф.
عَلَى – “истиъло” (устун бўлиш) маъносидаги жор ҳарфи.
عُثْمَانَ – жор мажрур رُجْحَانٌва فَضْلٌ га мутааллиқ.
النُّورَينِ ذِي – мажрур исмга сифат бўлгани учун ي ҳарфи билан эъробланиб турибди.
عَالِى – сифатнинг сифати.
Матн шарҳи:
Абу Бакр розиялоҳу анҳудан сўнг валийларнинг улуғи Умар розияллоҳу анҳу ҳисобланади. Умар розияллоҳу анҳунинг насаби қуйидагича бўлган: Умар ибн Хаттоб ибн Нуфайл ибн Абдулуззо ибн Риёҳ ибн Абдуллоҳ ибн Қурут ибн Ризоҳ ибн Адий ибн Каъб ибн Луъай. Куняси Абу Ҳафс бўлган. Умар розияллоҳу анҳу нубувватнинг олтинчи йилида Исломни қабул қилган. Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга ўттиз тўққизта эркак ва битта аёл киши Исломга кирган эдилар. Сўнгра Умар Исломга кирди ва улар қирқта бўлдилар. Шунда Жаброил алайҳиссалом ушбу оятни олиб тушди:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ حَسۡبُكَ ٱللَّهُ وَمَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٦٤﴾
“Эй Пайғамбар! Сизга ва Сизга эргашган мўминларга Аллоҳ кифоядир”[1].
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло ҳақни Умарнинг тили ва қалбига жорий қилган, у Фаруқдир, Аллоҳ таоло унинг воситасида ҳақ билан ботил орасини ажратди”, – деганлар. Абу Умар Заквондан ривоят қилинади: “Оишага Умарни ким Фаруқ деб номлаган”, – дедим. У: “Набий алайҳиссалом номлаганлар”, – деди”.
Умар розияллоҳу анҳу асос солган ишлар
Умар розияллоҳу анҳу кўплаб улуғ ишларга асос солган:
– Биринчи бўлиб ҳижратнинг ўн олтинчи йили рабиул аввал ойида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Маккадан Мадинага ҳижрат қилган йилларидан бошланадиган ҳижрий йил ҳисобига асос солган;
– Биринчи бўлиб Қуръони каримни саҳифаларга жамлашга йўл бошлаган;
– Биринчи бўлиб таровеҳ намозининг жамоат бўлиб ўқилишини йўлга қўйган;
– Биринчи бўлиб Куфа, Басра, Шом, Миср ва Мусил каби шаҳарларнинг барпо этилишига асос солган;
– Биринчи бўлиб шаҳарларда одамларнинг ишларини ажрим қилиш учун қозиларни тайин қилган;
– Биринчи бўлиб девон, яъни рўйхат қилиш ишларини йўлга қўйган;
– Биринчи бўлиб Мисрдан кемаларда озиқ-овқат маҳсулотларини келтиришни йўлга қўйган.
Умар розияллоҳу анҳунинг оилалари
Албатта, ушбу аёлларнинг тўрттадан кўпи битта никоҳда жамланмаган.
Умар розияллоҳу анҳунинг фазллари
Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу шундай деган: Умар ибн Хаттоб тўртта ишда инсонлардан афзал бўлди:
﴿لَّوۡلَا كِتَٰبٞ مِّنَ ٱللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمۡ فِيمَآ أَخَذۡتُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ٦٨﴾
“Агар Аллоҳнинг (тақдирда хатони кечириши тўғрисидаги) битиги бўлмаганида, албатта, сизларга олган (товон)ларингиз учун улкан азоб етган бўлур эди”[3].
﴿ وَإِذَا سَأَلۡتُمُوهُنَّ مَتَٰعٗا فَسَۡٔلُوهُنَّ مِن وَرَآءِ حِجَابٖۚ ﴾
“Қачонки, сизлар улардан (пайғамбар аёлларидан) бирор нарса сўрасангиз, парда ортидан сўрангиз!”[4].
Умар розияллоҳу анҳунинг халифаликка сайланиши Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳунинг ёзма равишдаги васиятига биноан бўлган. Тарихда “Умари одил” дея ном қолдирган бу зот милодий 644 йилда намоз ўқиб турган пайтида мажусий қул Абу Луълуъанинг суиқасди туфайли қаттиқ яраланган ва ўша куни кечқурун вафот этган. Ёши олтмиш учда бўлган. Васиятига биноан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ва Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳуларнинг ёнларига дафн қилинган.
КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:
ФАРИШТАЛАР ҲАЁ ҚИЛГАН ИНСОН
[1] Анфол сураси, 64-оят.
[2] Умар розияллоҳу анҳунинг Абдурраҳмон исмли учта, Зайд исмли иккита ўғиллари бўлган.
[3] Анфол сураси, 68-оят.
[4] Аҳзоб сураси, 53-оят.
Бир йигит нонвойнинг олдига келиб: -– Амаки, синглимнинг қорни жуда оч. Лекин пулимиз йўқ. Илтимос, унга бир дона нон беринг. Ҳеч бўлмаса бир бурда нон беринг. Пул топишим билан тўлаб кетаман,– дея ёлвора бошлади.
Нонвой унинг гапига қулоқ тутай демасди. Бола ҳам ёлворишдан тўхтамай “синглим оч, синглим оч” дерди.
Охири нонвой: – Бу ерга келчи? Қани синглинг? Бу ерга олиб кел, – деди. Бола югурганча кўчанинг нариги томонида турган синглисини чақирди.
Нонвой: – Исминг нима?, – деди қизчага.
Қизча: – Марям.
Сотувчи: – Очмисан?
Қизча уялибгина “Ҳа” деди.
Нонвой: – Мен сизларга икки дона нон бераман.
Йигитча: – Йўқ, амаки фақат бир дона сўрадим.
Сотувчи: – Олавер, олавер уялма – деди.
Йигитча: – Амаки раҳмат. Пул топганимда албатта бераман деб хурсанд бўлган ҳолда кетди.
Нонвой: – Қачон сен ва синглинг оч қолсангиз дарҳол менинг олдимга келинглар, – деб йигитнинг қўлига иккита нон берди.
Ака-ука, опа-синглингиз борми? Уларнинг доим қадрига етинг. Уларнинг ҳаққига дуо қилинг. Ҳеч бўлмаса телефон орқали бўлса ҳам, ҳолларидан хабар олинг. Вақти соати келганда уларни тополмай қолишингиз мумкин.
Акбаршоҳ РАСУЛОВ таржимаси