قدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى ٰ
Батаҳқиқ, ким пок бўлса, ютуқ топадир..
وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ
Ва Роббиси исмини зикр қилса ва намоз ўқиса ҳамдир.
(Аъла сураси 14-15-оятлар)
Фитр садақаси ушбу оят билан фарз бўлган.
Касир ибн Абдуллоҳдан, отасидан, бобоси розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ушбу оят ҳақида сўралганда, "Фитр садақаси ҳақида нозил бўлган", деганлар.
Фитр садақаси Рамазондан фитр (оғиз очиқликка) чиқиш муносабати билан берилгани учун ҳам шундай ном олган. Фитр садақаси ҳанафий мазҳабида вожиб амал бўлиб, бошқа садақалар молдан қилинса, бу киши бошидан қилинади.
Фитр садақасининг бир нечта номлари бор. Улар:
Ушбу номлари ҳадисларда ворид бўлган.
Фарз бўлишининг ҳикматлари:
Фитр садақасига оид баъзи ҳукм ва маълумотлар:
а) рўза тутувчини турли хил ёмонликлардан поклаш учун.
Вакиъ ибн Жарроҳ роҳимаҳуллоҳ: "Рамазон ойида фитр садақасини беришлик, намоздаги саждаи саҳв кабидир. Саждаи саҳв намознинг нуқсонларини тўғрилагани каби у ҳам рўзанинг нуқсонларини тўғрилайди".
б) у мискиннинг ўша кундаги таоми бўлгани учун.
Ибн Aббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Фитр садақаси рўзадорни бекорчи ва фаҳш сўзлардан покловчи ва мискинларга таом улашишдир", дедилар". (Aбу Довуд ривояти)
Умар ибн Aбдулазиз роҳимаҳуллоҳ айтдилар: "Фитр садақасини бериб, соънг ийд намозида чиқилади".
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар бир ҳур ва қул ёки ҳар бир эркак ва аёлга фитр садақасини фарз қилдилар". (Муттафақун алайҳи ривояти)
“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Ф.Хомидов
Зулҳижжа ойининг 8 куни “Тарвия куни” дейилади.
“Тарвия” дейилишига сабаб ўша куни ҳожилар зам-зам сувидан қониб-қониб ичадилар.
“Тарвия” – “тафаккур” маъносида ҳам қўлланилади. Чунки зулҳижжанинг саккизинчи кечасида Иброҳим алайҳиссалом тушларида ўғиллари Исмоил алайҳиссаломни қурбонлик қилаётганларини кўрадилар ва бу туш шайтонийми ёки раҳмоний дея ўша кунни тафаккур билан ўтказадилар. Шунга кўра, бу кун “Тарвия – тафаккур куни” дейилади.
Мино луғатда – “орзу, истак” деган маъноларни билдиради. Макка ва Муздалифа оралиғидаги қишлоқнинг номи. Араблар одамлар тўпланган жойни “мино” деб аташади. Мино Масжидул-ҳаром шимолидан 7 км. узоқликда жойлашган.
Бу ерда Иброҳим алайҳиссалом шайтонга тош отганлар, қурбонлик қилганлар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам айнан шу жойда тош отиб, қурбонликларини адо этганлар. Бу муқаддас маконда Наср ва Мурсалот суралари нозил бўлган.
Ҳожилар зулҳижжанинг саккизинчи куни бомдод намозидан сўнг Минога қараб йўл олишади. Минода тарвия кунининг пешин, аср, шом, хуфтон ҳамда арафа кунининг бомдод намозлари ўқилади. Кейин арафотга жўнаб, ўнинчи куни яна Минога қайтишади ва икки кун шайтонга тош отишни давом эттиришади.
Минода бажарилиши зарур бўлган амаллар ҳақида Қуръони каримда бундай марҳамат қилинади: «Ва ўзларига бўладиган манфаатларга шоҳид бўлсинлар. Маълум кунларда уларга ризқ қилиб берган чорва ҳайвонларини (сўйишда) Аллоҳнинг исмини зикр қилсинлар. Бас, улардан енглар ва бечора ва фақирларга ҳам едиринглар. Сўнгра ўзларидаги кирларни кетказсинлар, назрларига вафо қилсинлар ва “Қадимги уй”ни тавоф қилсинлар”, деганимизни эсла» (Ҳаж сураси, 28-29-оятлар).
Ушбу оятда Мино кунлари жамаротда тош отиш, қурбонлик қилиш ва соч олдириб эҳромдан чиқиш каби амалларни адо этиш таъкидланмоқда. Мино кунлари ушбу учта амални мукаммал тарзда бажариш вожибдир.
Аллоҳ таоло қилаётган ва қиладиган барча солиҳ амалларингизни Ўз даргоҳида қабул этсин. Ўзи куч-қувват берсин..
Даврон НУРМУҲАММАД