10 Август, 2025, 16 Сафар, 1447
10 Август, 2025, 16 Сафар, 1447
Қозоқ, ўзбек, араб, форс, турк ва бошқа туркий тилларда сўзловчи филолог, шарқшунос ва исломшунос олим Акрам Ҳабибуллаев 90-йилларда Яман ва Ливияда араб тили таржимони бўлиб ишлаган, сўнг Буюк Британиядаги Оксфорд исломшунослик марказида тадқиқотчи бўлиб ишлаган, деб хабар беради "Караван" газетаси. Кейин АҚШ университетларида илмий иш олиб борди, 2000 йилда ўша ерга олим оиласи билан кўчиб борди.
– Мен ҳозирги Туркистон вилоятининг Қарноқ қишлоғида туғилганман. Бобом диндор зиёли инсон ва Қуръонни ёддан биладиган ҳофиз эдилар. Унга Совет даврида таълим бериш тақиқланди. Лекин у менга ва бошқаларга муқаддас битиклар, араб ёзуви ҳақидаги билимларни яширинча ўқитди. Совет мактабига борганимда Қуръонни бироз ўқиб, араб ёзувини тушунишим мумкин эди", - дейди Акрам Ҳабибуллаев.
Синфдошлар араб тилида сўзлашган болакайга "мулла" деб таъна қилдилар ва бир муддат Акрам тил ўрганишдан воз кечди.
Аммо мавзуга бўлган муҳаббат ўз самарасини бериб, 1978 йилда суҳбатдошимиз Тошкент Давлат университетининг Шарқшунослик факультетига ўқишга кирди ва 1994 йилда араб шеърияти тарихи бўйича диссертациясини ҳимоя қилди.
– Бошқа соҳаларга ҳам қизиқдим. Менинг лойиҳаларимдан бири XV аср бошларида Сурияни босиб олиш пайтида Амир Темур билан учрашган араб тарихчиси, файласуфи Ибн Халдуннинг таржимаи ҳолини ўрганишдир. Қозоғистон ва Ўзбекистонда чоп этилган бу буюк шахсларнинг суҳбатларини ўзбек ва рус тилларига таржима қилдим", - дейди Акрам Ҳабибуллаев.
Ҳозирда қозоғистон ва ўзбекистонлик ҳамкасблар, Аширбек Мўминов ва Шовосил Зиёдовлар билан биргаликда олим тасаввуф шайхи, коллекционер ва китобсевар Ҳожа Муҳаммад Порсонинг йўқолган кутубхонасини тиклаш билан банд. XII аср охиридан XIX аср ўрталаригача мавжуд бўлган бу талон-тарож қилинган кутубхонада фан, адабиёт, маданият ва ислом динининг барча тармоқларига оид китоблар сақланган. Зарралардан олимлар ўша давр қўлёзмаларини тикламоқдалар, китобларнинг айримлари Тошкент, Бухоро, Олма-ота, Москва, Санкт-Петербург, Франция ва Покистонда топилган.
2007 йилдан бошлаб олим Индиана штатининг Блумингтон кичик шаҳарчасида яшайди ва маҳаллий университетда профессор-библиограф бўлиб ишлайди. Дарвоқе, бу Қўшма Штатлардаги Марказий Осиёни ўрганиш бўйича бутун бир департамент ташкил этилиб, тегишли педагог кадрлар, шунингдек, қозоқ, ўзбек, қирғиз, туркман ва минтақанинг бошқа тилларидаги тарихий, сиёсий ва бошқа мавзулардаги адабиётларни тақдим этган саноқли университетлардан биридир.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Нур тарқатувчи саҳифалар: Ислом марказида ноёб қўлёзмалар жамланмоқда
Туркий дунёдан Мовароуннаҳргача бўлган Қуръонлар
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази музейи экспозициясининг Қуръон зали бўлимида юксак илмий ва маънавий аҳамиятга эга “114 Қуръон” лойиҳаси амалга оширилмоқда. Лойиҳанинг асосий мақсади — дунё музейлари ва архивларида сақланаётган, Ўзбекистон тарихий меросига алоқадор Қуръон қўлёзмаларини саралаб олиб, уларни кенг жамоатчиликка тақдим этишдир.
Яқинда Марказда бўлиб ўтган илмий кенгаш йиғилишида Истанбул университети профессори Эмек Ушенмез ушбу лойиҳа бўйича кенг қамровли тақдимот ўтказди. У ўз маърузасида тайёрланаётган альбом ҳақида атрофлича маълумот бериб ўтди.
Альбом “Кириш” қисми ва тўрт асосий бўлимдан ташкил топиб, VII асрдан XX асргача бўлган даврда яратилган Қуръон қўлёзмаларини қамраб олади. Бу асарлар орасида Усмон мусҳафи, Катта Лангар Қуръони, Мовий Қуръон каби жаҳон миқёсида тан олинган нусхалар билан бир қаторда, Сомонийлар, Ғазнавийлар, Темурийлар ва бошқа сулолаларга тегишли нодир саҳифалар ҳам ўрин олган.
Альбомда ҳар бир қўлёзманинг тилла суви билан безатилган икки саҳифаси факсимиле шаклида тақдим этилади. Бу саҳифалар орқали Қуръони каримнинг тўлиқ визуал манзарасини яратиш кўзда тутилган. Ҳозирда 103 та қўлёзма саҳифаланиб, альбомнинг 90 фоизи тайёр ҳолга келтирилган. Қолган 11 та қўлёзма яқин кунларда тўлиқ якунланиши кутилмоқда.
Айни пайтда, альбомда Амир Темур набираси Муҳаммад Султоннинг қизи Шодмулк хотун томонидан 1467 йилда кўчирилган Қуръон нусхаси ҳамда Қўқон хони Амир Умархон томонидан Усмонийлар султони Маҳмуд II га туҳфа этилган нусха ҳам ўрин олиши режалаштирилган. Шунингдек, 1318 йилда Олтин Ўрда хони Ўзбекхонга бағишлаб тилла варақда ёзилган, 700 йиллик тарихга эга Қуръон саҳифалари ҳам лойиҳанинг энг муҳим қисмларидан бири сифатида тақдим этилиши таъкидланди.
Йиғилишда экспозиция учун мўлжалланган Қуръон нусхалари даврий асосда жойлаштирилиши маълум қилинди.
Альбомнинг умумий ҳажми 500 саҳифага яқин бўлиб, Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг Қуръон зали бўлимида ушбу мерос дунё тамаддуни тарихи ва маънавий улкан бойлигини жонли тарзда намоён этади.
Шунингдек, йиғилишда мазкур лойиҳанинг муқова дизайни ҳам тақдим этилди. Ушбу муқова ўзининг шакли, безаги ва эстетик ечими билан Каъбанинг ташқи кўринишини эслатиши қайд этилди. Кенгаш аъзолари бу таклифни маъқуллашди.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 