09 Апрел, 2025, 11 Шаввол, 1446
09 Апрел, 2025, 11 Шаввол, 1446
۞تِلۡكَ ٱلرُّسُلُ فَضَّلۡنَا بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۘ مِّنۡهُم مَّن كَلَّمَ ٱللَّهُۖ وَرَفَعَ بَعۡضَهُمۡ دَرَجَٰتٖۚ وَءَاتَيۡنَا عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَأَيَّدۡنَٰهُ بِرُوحِ ٱلۡقُدُسِۗ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا ٱقۡتَتَلَ ٱلَّذِينَ مِنۢ بَعۡدِهِم مِّنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ وَلَٰكِنِ ٱخۡتَلَفُواْ فَمِنۡهُم مَّنۡ ءَامَنَ وَمِنۡهُم مَّن كَفَرَۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا ٱقۡتَتَلُواْ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يُرِيدُ٢٥٣
253. Булар – пайғамбарлар, улардан баъзиларини баъзиларидан афзал қилдик. Улардан Аллоҳ сўзлашганлари ҳам, мартабаларини баланд кўтарганлари ҳам бор. Исо ибн Марямга очиқ мўъжизалар бердик ва уни Муқаддас руҳ билан мададлантирдик. Аллоҳ хоҳлаганида эди, улардан кейингилар ўзларига равшан ҳукмлар келганидан сўнг урушишмас эди. Лекин уларда ихтилоф пайдо бўлди: кимдир имон келтирди, кимдир куфр келтирди. Аллоҳ хоҳлаганида эди, улар урушишмасди, аммо Аллоҳ нимани хоҳласа, шуни қилади.
Пайғамбарлардан Одам ва Мусо алайҳиссаломлар билан Аллоҳ таоло сўзлашган. Набийлардан баъзилари бир қавмга, айримлари бир қишлоқ ёки шаҳар аҳлига пайғамбар этиб юборилгани ҳолда Ислом уммати пайғамбари Муҳаммад алайҳиссалом қиёматгача барча асрлар ва бутун инсониятга расул ўлароқ тайин этилганлар. Исо алайҳиссаломга эса ўликларни тирилтириш, кўрлар ва песларни даволаш, оғир хасталарни тузатиш, ҳамиша Жаброил алайҳиссаломдан мададланиш каби очиқ мўъжизалар ато қилинган эди.
Аллоҳ таолонинг ҳамма пайғамбарларига истисносиз ишониш имон шартларидан биридир. Пайғамбарларнинг вазифаси имон келтириб, тоат-ибодат қилган инсонларга жаннат башоратини қилиш, куфр ва исёнда бўлган инсонларни дўзах азобидан огоҳ этиш, инсонларга дунё ва дин ишларида улар муҳтож бўлган нарсаларни баён этишдир.
Пайғамбарларнинг барчаси Одам наслидан, гуноҳ, куфр, туғёндан асралган, покдир. Ақл ва ибодатда комилдирлар. Уларнинг барчаси бир динда, Ислом динидадир. Зеро, уларнинг барчаси ўз қавмларини фақат Аллоҳ таолога ибодат қилишга, Унинг улуҳиятига, рубубиятига, исм ва сифатларига ширк келтирмасликка даъват қилишган. Улар зиммаларига юкланган вазифаларни тўла адо этишган.
Пайғамбарлардан кимларга Жаброил алайҳиссалом ваҳий келтирган бўлсалар, улар "расул" дейилади. Жаброил алайҳиссалом ваҳий келтирмаган, ўзга воситалар орқали ваҳий келган пайғамбарлар "набий" дейилади. Расул набий деб ҳам аталади, аммо набий расул дейилмайди. Расуллар фазилатда набийлардан ортиқдир. Китоб келган расулларнинг фазилати китоб келмаган расулларнинг фазилатидан баланддир. Улул-азм расуллар барча расуллардан фазилатлидир. Улул-азм расулларнинг афзали Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламдирлар.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰكُم مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَ يَوۡمٞ لَّا بَيۡعٞ فِيهِ وَلَا خُلَّةٞ وَلَا شَفَٰعَةٞۗ وَٱلۡكَٰفِرُونَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ٢٥٤
254. Эй имон келтирганлар, савдо-сотиқ ҳам, дўстлик ва шафоат ҳам бўлмайдиган Кун келмай туриб сизларга ризқ этиб берганимиздан эҳсон қилинглар. Кофирларгина ўзларига зулмкордирлар.
Имон келтирган саодатли кишилар Аллоҳ ўзларига ризқ қилиб берган нарсалардан Унинг йўлида инфоқ-эҳсон қилиб, охиратда катта мукофот ва улуғ даражаларга эришишади. Чунки бу нарса фақат дунё ҳаётидагина мумкин, холос. Бу дунёда мол-мулкини Аллоҳ таоло розилиги йўлида сарфламаган бадбахт кимсаларга охиратда на савоб-мукофот, на ошна-оғайнилари ёрдами, на шафоат қилувчиларнинг қўллаши бўлади.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Аксар диёрларда ота-онага яхшилик қилиш Ислом шариати буюрганчалик фарз ва вожиблик даражасида эмас. Бироқ, ҳозирда баъзи ёшлар “Ота-онага итоат қилиш мустаҳаб, бу иш бизнинг устимизда фарз, мажбурият эмас”, деб тушунадиган бўлиб қолишди.
Ахир, Аллоҳ таоло ота-онага яхшилик қилишни Ўзига ибодат қилишдан кейинга қўймадими?! Аллоҳ таоло айтади: «Аллоҳга ибодат қилинглар ва Унга ҳеч нарсани шерик қилманглар! Ота-онангизга эса яхшилик қилинглар! Шунингдек, қариндошлар, етимлар, мискинлар, қариндош қўшнию бегона қўшни, ёнингиздаги ҳамроҳингиз, йўловчи (мусофир)га ва қўл остингиздаги (қарамлар)ларга ҳам (яхшилик қилинг)!..»[1].
Аллоҳ таоло ота-онага яхшилик қилишнинг нақадар буюк амал эканини Қуръони каримда бир нечта ўринларда келтиради. Жумладан, Исро сурасининг 23-ояти каримасида бундай марҳамат қилинади: «Парвардигорингиз Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ҳамда ота-онага яхшилик қилишингизни амр этди...».
Ота-онага эҳсон қилиш ибодатдир.
Ота-онага хушмуомалада бўлишлик ибодатдир.
Ота-онага муҳаббат ила назар солиш ибодатдир.
Ота-онанинг қалбига шодлик олиб кирадиган ҳар бир амал ибодатдир.
“Эҳсон”дан мурод фарзнинг устига зиёда фазл қилиш демакдир. Яъни, Аллоҳ таоло фарзандлар ўз ота-оналарига фақатгина фарз, мажбурият жиҳатидан яхшилик қилиб, шунинг ўзи билан чекланишларини ирода қилмади, аксинча, фарзандлар бу борада эҳсон мақомига кўтарилишларини ирода қилди. Зеро, эҳсон – Аллоҳга У Зот сени кўриб турганидек ибодат қилишинг дегани. Бошқа бир тарафдан эса ота-онага яхшилик қилиш Аллоҳ тарафидан амр этилган ибодат. Ота-онага яхшилик қилишда эҳсон мартабаси қандай бўлишини ўзингиз бир тасаввур қилиб кўринг!
Бу жуда гўзал муносабатдир. Сиз ота-онангиз билан муомала қилаётганингизда Аллоҳ таоло кўриб турганини ҳис этинг. Ва яна Аллоҳ таоло кўнглингизга тугиб қўйган ниятларингиздан ҳам бохабардир. Зеро, Европа ва Америкадаги ёшларнинг ота-оналарига қилаётган муносабатларини асло қиёслаб бўлмайди.
Ота-онага яхшилик қилиш Қуръони каримда беш марта такрорланган. Бу Аллоҳнинг амри нақадар муҳим эканини кўрсатади. Шу билан бирга фарзандлар ота-оналарига яхшилик қилишда бор кучларини сарфлашлари зарурлигига ҳам ишора қилинади. Ахир кўз очиб юмгунча улар ҳам ота-она бўладилар. Улар ота-оналарига қандай муносабатда бўлган бўлсалар, фарзандлари ҳам уларга айнан шундай муносабатда бўлишлари ҳақ гап.
Шунингдек, ота-она кофир бўлса-да, Аллоҳ таоло уларга яхшилик қилишга буюрган.
Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳунинг онаси: “Мен бир луқма ҳам оғзимга солмайман, бир қултум сув ҳам ичмайман, шу алфозда ўлиб кетаман, токи сен дингингдан воз кечмагунингча!” дея қаттиқ туриб олганида, Саъд розияллоҳу анҳу онасига итоат этмадилар, Исломда собит қолдилар. Шунда қуйидаги оят нозил бўлди: «Биз инсонни ота-онасига яхшилик қилишга буюрдик (яъни, ота-она хоҳ яхши, хоҳ ёмон бўлсин, хоҳ мусулмон, хоҳ кофир бўлсин, уларга яхшилик қилиш фарзанднинг бурчидир. Аммо) агар улар сен билмаган нарсаларни (сохта маъбудларни) Менга шерик қилишинг учун зўрласалар, у ҳолда уларга итоат этмагин! (Барчангиз) Менга қайтурсиз, бас, (ана ўша кунда) Мен сизларга қилиб ўтган амалларингизнинг хабарини берурман»[2].
Аллоҳга маъсият бўладиган ишларда ота-онага итоат қилинмайди. Бироқ уларга яхшилик қилиш, алоқаларни ушлаб туриш одатдагидек давом этаверади.
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Нисо сураси, 36-оят.
[2] Анкабут сураси, 8-оят.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 