Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
11 Июн, 2025   |   15 Зулҳижжа, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:05
Қуёш
04:49
Пешин
12:28
Аср
17:38
Шом
19:59
Хуфтон
21:37
Bismillah
11 Июн, 2025, 15 Зулҳижжа, 1446

Африкани “қутқарган” дарахт...

08.01.2021   5511   4 min.
Африкани “қутқарган” дарахт...

Африка қитъасининг аксарият ҳудудларида одамлар оғир шароитларда кун кечиради. Озиқ-овқат танқислиги, тоза ичимлик суви улар учун асосий муаммодир. Аммо, Аллоҳ таоло ҳар бир бандани ўз ризқи билан яратган. Халқимизда шундай бир ажойиб нақл бор: “саҳрода туғилган бир бўталоқ учун, бир янтоқ ҳам бор”.  Африкаликлар учун баобаб беҳисоб хазинадир.

Баобаб ёки “adansonia digitata”, яна бир номи “маймунлар нони”, тропик Африканинг қуруқ саванналарига хос бўлган Малваcеае оиласининг Адансониа турига мансуб дарахт тури. Энг қалин дарахтлардан бири – танасининг диаметри 8 метр, барглари ва шоҳ-шаббалари билан биргаликда 45-50 метр, баландлиги 18-25 метрга етади.

Октябрдан декабргача гуллайди. Гулининг ҳажми 20 см бўлиб, тушдан кейин очилади ва фақат бир кеча яшайди. Шунда ажиб бир ҳолат рўй беради: бошқа дарахтларни кундузи қушлар ва ҳашоратлар чанглантирса,  баобаб дарахтини тунда кўршапалаклар чанглантиради. Сабаби баобаб гулларидан таралувчи ўткир ҳид кўршапалакларни ўзига жалб этади.

Эрта тонгда гуллар қуриб қисқа фурсатда тўкилади. Бу дарахтнинг сувга тўйинган юмшоқ танаси турли замбуруқлар учун қулай маскандир. Шу сабаб баобабларнинг ичи ковак бўлади. Бироқ, баобаблар жуда бардошлидир. Улар, тозаланган қобиғини тезда қайта тиклайди. 

Баобаб дарахтининг аниқ ёшини айтиш қийин. Чунки, уларда ёшга оид, йиллик айланалар, ёш ҳалқалари бўлмайди. Энг юқори технологик ускуналар таҳминига кўра баобаб дарахти минг йилгача яшаши мумкин. Шу билан бирга, 4,5 метр диаметрли дарахтнинг радиокарбонат анализлари билан аниқланган (C14 маълумотларига кўра) ёши 4500 йилдан ошганлиги ҳақида далиллар мавжуд.

Баобабнинг деярли ҳар бир қисмидан унумли фойдаланиш мумкин.

Баобаб дарахтининг қобиғидан қаттиқ, кучли толалар олинади, ундан балиқ овлаш тармоқлари, арқонлар, матлар ва матолар ишлаб чиқарилади. Баобаб пўстлоғидан жуда самарали дамламалар: шамоллаш, иситма, дизентерия, юрак-қон томир касалликлари, астма, тиш оғриғи, ҳашаротлар чақиши учун дорилар олинади.

Янги барглари салатларга қўшилади, қуруқлари зиравор сифатида ишлатилади. Нигерияда улар шўрва тайёрлашда ҳам асосий масаллиқлардан ҳисобланади.

Гулининг шираси элим тайёрлаш учун ишлатилади.

Мева таркибидаги шираси занжабилга ўхшайди ва C ва Б витаминларига бой бўлиб, озуқавий қиймати жиҳатидан бузоқ гўштига тенгдир. У тез сўрилади ва чарчоқни кетказади. Мева хамири ҳам қуритилиб, майдаланган ҳолда кукунга айлантирилиб сувда суюлтирилса, у лимонадга озгина ўхшаш юмшоқ ичимлик бўлади. Шунинг учун баобабнинг яна бир номи – лимонад дарахти.

Мевасининг уруғи хом ашё ҳисобланади ва кофе ўрнини босувчи ичимлик учун қовурилган ва майдаланган ҳолда тайёрланади.

Мевасининг қуритилган қаттиқ қобиғи стакан ўрнида ишлатилади. Мевасининг қуруқ ички қисмини ёқса, тутунидан чивинларни ва бошқа безовта қилувчи ҳашаротларни ҳайдаб чиқаради.

Бундан ташқари баобаб мевасидан совун, ёғ ва Шарқий Африка аёллари учун шампун олинади, юзларини эса унинг илдизларини ўз ичига олган қизил шарбат билан бўяшади.

Кўпгина Африка халқларининг мифологиясида баобаб ҳаётни, унумдорликни англатади ва халоскор сифатида намоён бўлади.

Баобаб Мадагаскар халқининг миллий дарахти ҳисобланади. Ушбу дарахт Африка қитъасидаги Сенегал, Марказий Африка ва бошқа бир нечта давлатларнинг гербларида ҳам тасвирланганлиги бежиз эмас.

Баобаб том маънода Африка қитаъси халқлари учун Аллоҳ таоло томонидан улуғ неъмат қилиб берилгандир. Зеро, биргина шу дарахтнинг хом ашёсидан юз минглаб инсонлар, озиқ-овқат, кийим кечак, қурилиш хом ашёсидан тортиб дори-дармонгача, совундан тортиб аёллар пардоз воситаларигача фойдаланади. Энг муҳими юз фоиз табиий тоза махсулотлар.

Аллоҳ таоло Ўз Каломи Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

“Ва осмондан барака сувини туширдик, ҳамда у билан боғ-роғларни ва дон ҳосилини ўстирдик. Ва зич мевали шингиллари бор хурмоларни ҳам. Бандаларга ризқ қилиб. Ва у (ёмғир) билан ўлган шаҳарни тирилтирдик” (Қоф сураси, 9-11 оят).

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади

Мақолалар
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Қурбон ҳайити – меҳр-оқибат айёми

04.06.2025   4374   5 min.
Қурбон ҳайити – меҳр-оқибат айёми

Юртимизда ҳайит байрамлари қадимдан ўзгача шукуҳ, халқимизга хос меҳр-мурувват, бағрикенглик ва саховат ифодаси бўлиб келган. Айниқса, сўнгги йилларда Янги Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Рамазон ва Қурбон ҳайитини кенг миқёсда нишонланиши ва дам олиш куни деб эълон қилиниши муқаддас динимизга бўлган чуқур ҳурмат ва эътиборнинг натижасидир.
 

Қурбон ҳайити – мусулмонларнинг энг мўътабар байрамларидан бири ҳисобланиб, Зулҳижжа ойининг ўнинчи куни нишонланади. Бу муборак кунларда Аллоҳ таолонинг кўплаб хайру баракаси ер юзидаги бандалари узра ёғилади. Қурбон ҳайити ҳаж ибодатлари тамом бўлганлиги муносабати билан ҳамда Аллоҳ йўлида қурбонлик қилиш палласи бўлган айёмдир. Қурбон ҳайити намози ўқилгач, имкони бор инсонлар қурбонлик қилишлари вожиб амаллардандир.


Қуръони Каримнинг “Кавсар” сурасида: “Бас, Роббингиз учун намоз ўқинг ва (туя) сўйиб, қурбонлик қилинг”- дейилади. (Кавсар сураси, 2-оят).


Қурбонлик ҳақида Баро ибн Озиб разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

عَنْ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "اِنَّ اَوَّلَ مَا نَبْدَاُ بِهِ فىِ يَوْمِنَا هَذا اَنْ نُصَلِّىَ ثُمَّ نَرْجِعَ فَنَنْحَرَ فَمَنْ فَعَلَ فَقَدْ اَصَابَ سُنَّتَنَا وَمَنْ ذَبَحَ قَبْلَ الصَّلاَةِ فَاِنَّمَا هُوَ لَحْمٌ قَدَّمَهُ لِاَهْلِهِ لَيْسَ مِنَ النُّسُكِ فىِ شَيْءٍ" (رواه الإمام البخاري).

яъни: “Дарҳақиқат, бугунги кунда ишимизни аввал ийдул азҳо (қурбон ҳайити) намозини ўқиш, сўнгра (уйларимизга) қайтиб, қурбонлик билан бошлашимиз керак. Кимки, шуларни бажарса, у суннатимизга мувофиқ иш қилибди. Кимдаким, ҳайит намозидан олдин сўйса, у қурбонлик эмас, балки ўз аҳли учун тақдим қилган гўштдир” (Имом Бухорий ривояти).


Айтиш жоизки, ҳанафий мазҳаби бўйича қурбонлик қилиш – вожибдир. Қурбонлик қилиш ҳур, балоғат ёшига етган, оқил, муқим, яъни сафарда бўлмаган ва гарчи бир йил айланмаган закот нисобига эга бўлган мусулмон шахсга вожиб бўлади. Қурбонликни Зулҳижжа ойининг ўн, ўн бир ва ўн иккинчи куннинг (яъни, ҳайитнинг биринчи, иккинчи ва учинчи куннинг) Шом намози вақти киргунигача амалга оширилади.


Шунингдек, Қурбон ҳайити куни мусулмонлар бир-бирларини қутлаб, сўйилган қурбонликларини ўзаро баҳам кўрадилар, бу эса албатта, меҳр-мурувват ва саховат ҳисларини яна-да орттиради.


Қуръони каримда бу ҳақда: “Яхши кўрган нарсаларингиздан эҳсон қилиб бермагунингизгача, сира яхшиликка (жаннатга) эриша олмайсизлар. Ҳар қандай нарсани инфоқ қилсангиз, албатта Аллоҳ уни билур”, дейилган (Оли Имрон сураси, 92-оят).  


Инсонларнинг ўзаро меҳр-мурувватли ва саховатли бўлишлари ҳақида Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “То мўмин бўлмагунингизгача жаннатга киролмайсизлар, то бир-бирларингизга меҳр-мурувватли бўлмагунингизгача комил мўмин бўла олмайсизлар”. (Имом Муслим ривояти)


Мазкур оят ва ҳадислар барчамизни ўзаро меҳр-мурувватли бўлишга чақиради. Аввало меҳрибон ота-оналаримиз ҳамда ёши улуғ яқинларимизни Ҳайит айёми билан табриклаб дуоларини олиб, сўнгра фарзандларимизни ҳам кўнгилларини шод қилишимиз фазилатлидир.


Қурбон ҳайити кунларида биз эътибор берадиган яна бир жиҳат – меҳрга ташна инсонларга байрам шодлигини ва яхши кайфият улашишдир. Бу борада юртимизда кенг кўламли ишлар амалга оширилади, байрам арафасида кам таъминланган ва кўмакка муҳтож оилалар ҳолидан хабар олинади.


Минг афсуслар бўлсинки, “гуруч курмаксиз бўлмаганидек” ҳайит кунлари бир қатор бидъатлар кўзга кўринади, хусусан, яқинлари вафот этган хондонларда дастурхон тузалиб “янги ҳайит” маросимини ўтказиш, никоҳ тўйлари бўлиб ўтган хонадонларда “ҳайит йўқлови” каби исрофгарлик амалларини ҳалигача давом эттираётган айрим инсонлар топилади. Уларга ҳайит кунларини қандай ўтказиш борасида тушунтиришлар олиб бориш бизнинг зиммамиздаги вазифалардан биридир.


Қурбон ҳайити - улуғ байрамдир. Бу кунларда яна ҳам меҳрибон ва мурувватли бўлиб, етимлар бошини силаб, ёши улуғлар, касалманду муҳтожлардан хабар олинади, уларнинг кўнгилларига ҳам байрам шукуҳини олиб кирамиз. Бу кунда гина-кудратларни унутиб, кечиримли бўлишимиз мақсадга мувофиқдир.


Бу йил ҳам Қурбон ҳайити байрами муносабати билан мамлакатимизнинг барча ҳудудларида алоҳида тайёргарлик ишлари амалга оширилди. Масжидлар, диний марказ ва хонадонларда махсус тадбирлар ўтказилди. Ҳар йили бўлгани каби, бу йил ҳам юртимизда катта шодлик ва фараҳ билан кутиб олинадиган ушбу кун, халқимизнинг бирлиги, меҳр-оқибати ва бағрикенглигининг яна бир бор ёрқин ифодаси бўлди.


Аллоҳ таолодан сўраймизки, Қурбон ҳайити юртимизда тинчлик ва фаровонликда хайру баракали ўтсин!


Абдуқаҳҳор домла Юнусов, 

Тошкент шаҳар бош имом-хатиби

Мақолалар