16 Июл, 2025, 21 Муҳаррам, 1447
16 Июл, 2025, 21 Муҳаррам, 1447
Қадимда элчилар тили ва гапириш оҳангига разм солиб, ўша халқ маданияти, дини ва урф-одатларини илғаб олишган. Ҳадиси шарифда: “Шеърда сеҳр, баёнда ҳикмат бор”, дейилади.
Яҳё ибн Маоз айтади: “Қалблар ҳам қозон каби ичидаги бор нарса билан қайнайди, тиллар эса унинг чўмичидир. Бирон киши гапираётганида унга назар солиб турсанг, унинг тили қалбида бор нарсани олиб чиқаётганини кўрасан. Яъни, у дилнинг таъмини баён қилади”.
Қуръони карим саҳифаларини жамлашга киришган ҳазрат Усмон розияллоҳу анҳу энг соф ва чиройли Қурайш лаҳжасини тадбиқ этишга жиддий эътибор берган. Юсуф Хос Ҳожиб: “Тилингни авайла, омондир бошинг, сўзингни авайла, узаяр ёшинг”, дея таъкидлайди.
Қарийб 31 йилдан буён 21 октябрни ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган кун сифатида нишонлаймиз. Бироқ ҳамон кўча эълонлари, дўкон ва ошхоналар пештоқига аксар кишилар тушунарсиз, чет сўзларни ёзади. Айниқса, лотин алифбосига асосланган ёзувимизда “х” ва “h” ҳарфларининг фарқига борилмайди.
Аслида она заминга хизмат қилиш шу каби нарсалардан бошланмайдими? Тилимизни давлат тили даражасига кўтаришга кўп машаққатлар билан эришилган. Аждодларимиз бундан 40 йил олдин ҳам тилимизнинг давлат тили бўлишини орзу қилиб ўтиб кетишган...
Бугун ушбу неъмат қадрига етмай, тилимизни бузиш, хато талаффуз қилиш каби ҳолатларга бефарқмиз. Қадимдан давлатчилиги шаклланган бир миллатлигимиз ва унга бўлган ҳурмат ва бу юртни, миллатни келажак авлодларга соф ҳолда етказиш ҳисси ҳаёлимизга ҳам келмаётгандек... Фақат моддиятни ўйлаяпмизми?
Азим Тошкентнинг мактабларидан бирида таълим берган оғайнимиз ҳикоя қилади: “Ўқувчиларнинг она тили қоидаларини ўрганишга, яъни сўз қурилиши, бирикмаси, имло, тиниш белгилари ҳақидаги билими етарли эмас. Ҳатто еттинчи-саккизинчи синфда ўқиётган боланинг диктант, иншо ёзишда нўноқлиги сезилади. Ачинарлиси, улар ҳали етарли билимга эгамаслигини тан олишмайди. Шу мактабда атиги бир юз йигирмата сўздан етмиш иккита хато қилган саккизинчи синф ўқувчиси олдида мактабнинг директор ўринбосари, тиниш белгиларни хато ҳисобламанг, деганида афсусдан ёқамни ушладим. Мактаб кутубхоналари эса, ҳалигача етарли адабиётлар билан бойитилмаяпти...”.
Кўчада йўл ҳаракатини бузган ҳайдовча ёки йўловчи жаримага тортилади. Ёки жамоа жойларда ҳурматсизлик қилган қонунбузар жазодан холи қолмайди...
Кўча афишалари, реклама тахта ёзувлари, дўконлар тепасидаги ёзувлардаги хатоликлар, ажнабий ёзувларнинг кўпайиб кетганини кўриб, ачиниб кетади киши.
Яқинда олти ёшли жияним “мени салон красотага оборинг”, деб қолди. Ғалати эшитилган бу сўзни тушунмагандай опамга қарадим: “Тоғаси, бу сартарошхонани айтаяпти”, дейди.
Ҳа, аҳамият берсангиз, кўп жойларда ҳар беш-олти ердан тўрттаси “салон красоты” экан. Ё дўкон пештахтасидаги: “2000 hildagi oboylar” деган ёзувга эътибор беринг. Биринчи сўзда “х” ҳарфи ўрнига "h"ни, иккинчисида русча “обой” сўзига ўзбекча “лар” қўшимчасини қўллаган. Ушбу иборани чиройли қилиб, соф она тилимизда “2000 xildagi gulqog’ozlar” деб ёзиш ҳам мумкин эдику!
Шунга ўхшаш йўловчи ташиш машиналаридаги “Лицензиясиз йўловчиларни ташиш қонунга хилоф” каби ибораларга диққат қилинг. Бу ёзувни ўқиган киши йўловчиларга ҳам лицензия бериладими, деб ҳайрон бўлмайдими?
“Салон красоты” атамасига анча кўникиб қолгандирмиз балки. Аммо ўқишни энди ўрганаётган боғча боласи ё мактабга бораётган ука-сингилларимиз, ўғил-қизларимиз салон красоты, деб гапириши табиий ҳол бўлиб қолди.
Хулоса ўрнида, ҳар кимнинг инсонийлиги тилига қай даражада эътибор беришига боғлиқ. Зеро, Ҳақ таоло Ўзининг “мутакаллим”, яъни сўзлагувчи деб аталмиш сифатидан башариятга улуш қилиб берган катта неъматни қадрлаб, ундан хайрли мақсадда фойдаланайлик.
Абдувоҳид ЎРОЗОВ,
Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими
Дўстона ва самимий руҳда ўтган учрашувда Марказ раҳбари Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан юртимизда бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ҳақида жумладан, Марказ доирасида амалга оширилаётган тадбирлар, барча илмий ва ташкилий ишлар ҳақида маълумот берди.
– Ўзбекистон Ислом илми, фиқҳ ва ҳадис соҳасида юксак меросга эга. Бу заминда машҳур уламолар, буюк фақиҳлар, муҳаддислар, мутафаккирлар ва санъатшунослар етишиб чиққан, – деди Ислом уюшмаси бош котиби. – Ушбу мероснинг Ислом оламидаги аҳамияти ва долзарблигини кўрсатишда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази муҳим ўрин тутади. Бу юртнинг таниқли ва машҳур алломалари туфайли Ислом цивилизациясининг асл моҳияти хусусан, инсонпарварлик ва бағрикенглик қадриятлари бугунги кунга қадар сақланиб қолган. Мазкур мегалойиҳа бу бой меросни жаҳон ҳамжамиятига танитишда асосий аҳамиятга эга. Биз Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан ушбу саъй-ҳаракатларни тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз. Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлар учун намуна бўлади. Марказ билан ҳамкорлик қилишдан бениҳоят мамнунмиз! – дея таъкидлади Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса.
Учрашув давомида Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотлар хусусан, Ислом цивилизацияси марказининг барча тадбирлари, режалаштирилган турли анжуманларга қизиқиш билдириб, бу борада олиб борилаётган ишларни юксак баҳолади ва мамнуният билан эътироф этди. Ислом цивилизацияси марказининг очилиш маросими қанчалик аҳамиятли эканлигига эса алоҳида тўхталди. Шу ўринда Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқидан қуйидаги иқтибосларни келтирди: “Биз бутун жаҳон жамоатчилигига ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини етказишни энг муҳим вазифа, деб ҳисоблаймиз. Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимиз мужассамининг ифодаси сифатида беҳад қадрлаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, асл инсоний фазилатларни асраб-авайлашга даъват этади. Ислом цивилизацияси марказининг фаолияти ҳам шу мақсадга хизмат қилади”. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Президенти томонидан БМТ минбаридан туриб илгари сурилган мазкур улкан ташаббус Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан қўллаб-қувватлашини таъкидлаб ўтди.
Ислом цивилизацияси маркази раҳбари Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Марказ таркибида Араб-ислом хаттотлик мактабини очиш йўлга қўйилганини маълум қилди. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса ушбу лойиҳани тўла-тўкис қўллаб-қувватлади:
– Янги Ўзбекистон лойиҳаси бўлмиш бу хаттотлик мактаби орқали Қуръони каримнинг ҳар бир сурасини махсус араб хатида, безаклар билан бойитилган тарзда қўлда кўчириш мақсадга мувофиқ, – дея таклиф қилди Бош котиб, – Ўзбекистондаги бўлажак Араб-ислом хаттотлик мактаби фаолиятини йўлга қўйишда, шунингдек, жаҳон миқёсида машҳур бўлган катта тажрибага эга хаттотларни ушбу марказга жалб этиш, хаттотларнинг иш фаолияти самарали бўлиши учун уларни рағбатлантириш ва умуман мактаб фаолиятини ривожлантиришда астойдил ҳамкорлик қилишга тайёрмиз.
Делегация аъзолари Макка шаҳрида жойлашган Ҳиро маданият даҳаси, Ваҳий музейи, “Бурж ас-саъа” минорасида жойлашган шу номдаги музей, Каъба кисваси учун қирол Абдулазиз мажмуаси ва Мадина шаҳридаги “Бўстон” музейи, Пайғамбаримиз (с.а.в) сийратлари ва Ислом цивилизацияси музейи, Жидда шаҳридаги Ислом санъати музейи ва кутубхонасига ташриф буюрди ва ҳамкорлик бўйича музокаралар олиб борди.
Бундан ташқари, Ислом цивилизацияси маркази делегацияси аъзолари музей ва кутубхоналарга қилган ташрифлари жараёнида Пайғамбаримизнинг фаолият ва турмуш тарзларини ифодаловчи видеолавҳалар Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказига тақдим этилиши масаласини ҳам кўриб чиқишди.
Шунингдек, учрашувда Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Самарқандда янгидан бунёд этилаётган Имом Бухорий мажмуаси зиёратчилари учун қулай шарт-шароитлар яратиш масаласида ҳам фикр алмашилди. Бу борада Саудия Арабистони тажрибасидан фойдаланиш мақсадида Бутунжаҳон Ислом уюшмаси Тадбирлар ва конференциялар бўлими бошлиғи Шокир Салоҳ ал-Адваний билан мулоқот ўтказилди. Мулоқот давомида Ислом уюшмаси вакили бу масалада Саудия Арабистонининг етакчи ташкилотларидан бири “Илм” компанияси кўмак беришини билдирди. Кейинги муҳокамалар видеоконференция шаклида давом эттирилишига келишиб олинди.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 