Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
07 Январ, 2025   |   7 Ражаб, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:24
Қуёш
07:49
Пешин
12:34
Аср
15:29
Шом
17:13
Хуфтон
18:32
Bismillah
07 Январ, 2025, 7 Ражаб, 1446

Ийдул Фитр – Рамазон ҳайити муборак бўлсин!

23.05.2020   2944   8 min.
Ийдул Фитр – Рамазон ҳайити муборак бўлсин!
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Азиз юртдошлар, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва ўз номимдан Сизларни муборак Рамазон ҳайити билан чин қалбдан муборакбод этамиз.

Ҳақ таборака ва таолодан қутлуғ ойда тутган рўзаларимиз қабул, ибодатларимиз мақбул ва дуоларимиз мустажоб бўлишини сўраймиз.

Мана шундай файзли кунларга етказгани учун Аллоҳ таолога чексиз шукроналар айтамиз. Фазилатли кунларда Қодир Аллоҳдан халқимизга тинчлик-осойишталик, қут-барака ва турли бало-офатлардан Ўзи ҳимоя қилишини тилаб дуолар қиламиз.

Рамазон ҳайитини дунё мусулмонлари қатори юртимиз аҳли ҳам катта шодиёна ва хурсандчилик ила ўтказади. Ушбу кун Яратган Эгамнинг раҳмати Ер юзига ёғиладиган, қалблар завқланадиган ажойиб фурсатдир.

Алҳамдулиллаҳ, Рамазони шариф рўзасини тутиш барчамизга насиб этди. Мўмин-мусулмонлар субҳидамда саҳарлик дастурхони атрофида ибодатга киришдилар, файзли оқшомларда ифторлик қилиб, уйларида таровеҳ намозларини адо этдилар.

Шу йилнинг 20 апрель куни қабул қилинган муҳтарам Президентимизнинг “Муборак Рамазон ойини муносиб тарзда ўтказиш тўғрисида”ги қарори асосида меҳр-саховат тадбирлари оширилиши, Қуръони карим хатмлари онлайн узатилиши элимизни чексиз хурсанд қилди.

Давлатимиз раҳбари томонидан “САХОВАТ ВА КЎМАК” умумхалқ ҳаракатининг эълон қилиниши ушбу муборак ойнинг мақсад-моҳиятига айни мувофиқ келадиган улкан савобли иш бўлди.

Меҳр-мурувват ойи бўлмиш Рамазонда мўмин-мусулмонлар ҳиммати баланд, шижоати юксак бўлди. Қариндош-уруғлар, қўни-қўшнилар, беморлар, муҳтожларнинг кўнгли олинди. Молиявий ибодат ҳисобланган закотлар адо этилди, фитр садақаси ва фидялар берилди.

Эҳтиёжманд кишиларни қўллаб-қувватлаш учун ҳар бир имом-хатиб томонидан олийҳиммат инсонлар билан биргаликда кўмакка муҳтож оилаларга моддий-маънавий ёрдам қилинди.

Барча юртдошларимиз муборак Рамазон ойида бошланган саховат ва кўмак тадбирларини бундан кейин ҳам фаол давом эттиришлари, ўзларининг кундалик вазифалари қилиб олишлари дини мубинимиз ғояларига мувофиқ иш бўлади. Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Бас, яхшиликларга шошилинг”, деб марҳамат қилади.

Маълумки, бугунги синовли кунларда халқимиз бир тан-у, бир жон бўлиб, дунё халқлари бошига келган ушбу касалликка сабр-матонат, ҳамжиҳатлик билан қарши курашмоқда. Мана шундай вазиятда Бухоро ва Сирдарёда рўй берган офатлар халқимизнинг иродасини синади.

Муҳтарам Юртбошимиз офатдан зарар кўрган аҳоли билан тўғридан-тўғри мулоқот қилиб, халқимиз ҳамжиҳат бўлиб, бундай синовларни кўп бор енгиб ўтгани ва энг муҳими, кайфиятни туширмай, биргаликда курашиш кераклигини таъкидладилар. Азият чеккан юртдошларимизни қўллаб-қувватлаш бўйича кенг кўламдаги инсонпарварлик ишларини ташкил этдилар.

Муборак ойда мана шундай эзгу ишлар аҳил ва иноқлигимизни янада мустаҳкамлади, синовли кунларни Яратган Парвардигорнинг мадади ила осон енгиб ўтишда асосий омил бўлмоқда.

Кўнгилларга хурсандчилик олиб кирадиган ишлардан яна бири – диёримизнинг ҳар бир ҳудудида хушовоз қориларининг хатми Қуръонлар ўқишлари бўлди. Юртимиз аҳли ижтимоий тармоқлар орқали Илоҳий каломни тўғридан-тўғри тингладилар. Бундай ташаббусдан миннатдор эканларини изҳор этдилар. Шубҳасиз, юртимиз узра Илоҳий калом янграши баробарида Яратган Парвардигорнинг раҳмати ҳам ёғилиб турди.

Яқинда муҳтарам Президентимизнинг “Рамазон ҳайитини нишонлаш тўғрисида”ги қарорлари эълон қилинди. Ушбу қарорда белгиланган муҳим вазифалар Рамазон ҳайитининг юртимизда карантин қоидаларига амал қилган ҳолда, кўтаринки руҳда ўтишига асосий омил бўлади.

Ушбу қарорда белгиланган муҳим тадбирлар байрам кайфиятини янада ошириш, ушбу айёмни янада мазмунли ўтказиш учун улкан шароит ҳозирлайди, инша Аллоҳ.

Яна бир муҳим масала: Табаррук айём арафасида озодликдан маҳрум этиш жазосини ўтаётган бир гуруҳ юртдошларимизни афв этиш тўғрисида Давлатимиз раҳбарининг фармонлари қабул қилингани халқимизга хос кечиримлилик ва меҳр-шафқат фазилатларининг олий намунаси бўлди. Бу галги афв бирмунча каттароқ миқёсда бўлиши қалбларни янада қувончга тўлғазди.

Ҳеч шубҳасиз, ушбу улуғ айём арафасида билиб-билмай нотўғри йўлга кирган инсонларни кечириш уларни оиласига ҳам хурсандчилик, бахт ва умид киришига сабабчи бўлди. Оиласи бағрига қайтган юртдошларимиз бундан буён оилавий тўкинлик, тинчлик-хотиржамликнинг қадрига етиб, Ватанимиз равнақи йўлида ҳалол меҳнат қилишларига ишонамиз.

Бундай улуғ ишларга бош бўлган давлатимиз раҳбари ва барча масъулларга халқимиз номидан чексиз миннатдорлик изҳор этамиз.

Бизлар мана шундай неъматларнинг қадрига етиб, динимиз ривожига кўрсатилаётган шароитларни Аллоҳ таолонинг улуғ марҳамати деб қабул қилишимиз, бунинг шукронасини ҳамиша адо этишимиз лозим.

Азизлар, эртага катта байрам – Рамазон ҳайити Ислом динимизнинг учинчи рукни бўлмиш рўза ибодатининг адо этилиши муносабати билан нишонланадиган қувончли воқеадир.

Улуғ алломаларимиз: “Ҳайит кунлари шодликни изҳор қилиш диннинг шиорларидандир”, деганлар. Исломнинг шиори бўлган икки байрам – Рамазон ва Қурбон ҳайитларида хурсандчилигимизни, саховатимизни ҳар қачонгидан кўра кўпроқ намоён қилишимиз лозим.

Мўътабар китобларимизда келтирилишича, мўмин-мусулмонлар Рамазон ойи рўзасини адо этиб, Рамазон ҳайитига етишганларида, Аллоҳ таоло: “Эй фаришталарим, ҳар бир ишчи ўз ҳақини талаб қилади, мен уларни мағфират қилдим”, дейди. Шунда бир нидо қилувчи: “Эй Муҳаммад уммати, манзилларингизга қайтинглар, батаҳқиқ, гуноҳларингиз савобларга, яхшиликларга алмаштирилди”, деб нидо қилади. Шунда Аллоҳ таоло: “Эй бандаларим, Менинг учун рўза тутдингиз, Менинг учун оғиз очдинглар, бас, мағфират қилинган ҳолда ўринларингиздан туринглар”, дейди. Мўмин-мусулмонлар мана шундай бахтга муяссар бўладилар, инша Аллоҳ.

Имом Бухорий ҳазратлари ривоят қилган ҳадиси шарифда Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаннатнинг бир эшиги бор, у Раййон деб аталади. Қиёмат куни ундан фақат рўзадорлар киради”, деб марҳамат қилинган. Мана шу бахт барчамизга насиб этсин.

Азизлар, бу йил Рамазон ҳайитини карантин мезонларидан келиб чиқиб, уйларимизда, оиламиз бағрида ўтказамиз. Бу ҳам аслида биз учун бир имконият. Негаки, аввало, ота-оналаримизнинг даврасида бўлиб, уларнинг панду насиҳатларига қулоқ соламиз, фарзанду аржумандларимизга эса байрам шукуҳини тушунтирамиз.

Ҳайит кунлари оила бағрида ҳам байрам кайфиятини нишонлаш мумкин. Уйга қилинадиган харажатларни одатдагидан яхшироқ қилиш лозим. Иложи бўлса, аҳли оилаларга совға ва ҳадялар улашилса, янада савобли. Бунда ҳадяларни қўни-қўшни, эҳтиёжманд ва ёрдамга муҳтож инсонларга ҳам берилса, нур устига нур бўлади.

Бугун барчамиз жоме масжидларни тўлдириб, жамоат бўлиб намоз ўқишни жуда соғиндик, илҳақлик билан кутмоқдамиз. Яна бир оз сабр қилсак, ушбу касаллик хавфи камайса, яна жоме масжидлар эшиклари мўмин-мусулмонларимизга очилади, биргаликда файзли ибодатларимизни давом қиламиз, инша Аллоҳ.

Қайд этилганидек, Рамазон ҳайити – Ийдул Фитр байрами буюк байрам, ҳақиқий тантана, қувончли воқеадир. Зеро, ҳар бир мўмин-мусулмон учун Аллоҳ таолонинг ибодатини адо этиш чинакам шодиёна, улуғ саодатдир.

Яратган Парвардигор бутун дунё мусулмонларига Рамазон ҳайити байрамини муборак айласин, бутун оламга тинчлик-хотиржамлик ато этсин, ибодатларимизни даргоҳида қабул этсин, она-Ватанимизни жаннатмакон қилсин, халқимиз ҳаётини янада фаровон айласин.

Муҳтарам Юртбошимизни, бутун элимизни, дунёдаги мўмин-мусулмонларни Ийдул Фитр – Рамазон ҳайити байрами билан яна бир бор табриклаймиз, тинчлик-барқарорлик, қут-барака, бахт-саодат тилаймиз!

Аллоҳ таолонинг Ўзи юзларимизни ёруғ қилсин, йўлимизни ҳамиша очиб берсин. Халқимизни, жонажон Ватанимизни офату кулфатлардан, балою қазолардан Ўзи сақласин.

Азиз юртдошлар, Рамазон ҳайитингиз муборак бўлсин!

Усмонхон АЛИМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари 
идораси раиси, муфтий
Ўзбекистон янгиликлари
Бошқа мақолалар

Ушбу масалага Миср муфтийсининг жавоби

6.01.2025   5840   12 min.
Ушбу масалага Миср муфтийсининг жавоби

«Бу каби ихтилофли масалалар фақат бизда, Ўрта Осиёда ёки МДҲ давлатларида эмас, бошқа ерларда ҳам борлигининг далили сифатида Миср Араб Жумҳурияти бош муфтийси шайх Али Жума ҳазратларининг «Замонавий фатволар» номли китобларидан таржима қилинган матнни келтиришга ижозат бергайсиз.

Савол: Дафн давомида ёки ундан кейин қабр олдида Қуръон ўқишнинг ҳукми нима? Маййитга Қуръон талқин қилинишининг ҳукми нима? Баъзи бир кишилар: «Бундай иш бидъат бўлиб, на Қуръон, на ҳадис ва на эргашиш лозим бўлган хабарда келмаган, Қуръон қабрлар олдида тиловат қилиш учун нозил қилинмаган», дейишади. Бу ҳақда шариатнинг ҳукми нима?

Жавоб: Қуръон тиловати шариат буйруғида умумлаштирилган ҳолда айтилган. Умумий буйруқ эса жамики макон, замон, шахс ва ҳолатларни ўз ичига олади. Ушбу умумийликни фақат далил билан чеклаш мумкин, холос. Агар далил келтирмасдан чекланса, бидъат ишни қилган бўлиб, Аллоҳ ва Расули кенг қилиб қўйган ишни торайтириш бўлади.

Шунга биноан, қабр олдида, дафндан олдин ёки кейин Қуръон тиловат қилиш шаръий амал бўлиб, насс(матн)ларнинг умумийлиги ҳам шунга далолат қилмоқда. Бунга яна қўшимча равишда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари ва салаф солиҳлардан ворид бўлган кўплаб асарлар бордир.

Имом Абу Бакр Ҳаллол Ҳанбалийнинг (ҳижрий 311 йилда вафот этган) «Жомеъ» китобининг «Қабрлар олдидаги қироат» номли жузида, Ҳофиз Шамсуддин ибн Абдулвоҳид Мавдисий Ҳанбалийнинг китобидаги ушбу масалага оид жузда, имом Қуртубий Моликийнинг (ҳижрий 671 йилда вафот этган) «Охират иши ва ўликлар ҳолати хусусида эслатма» номли китобида, Ҳофиз Суютий Шофеъийнинг (ҳижрий 911 йилда вафот этган) «Ўликлар ва қабр ҳолатини шарҳлашда қалб очқичи» номли китобида, Ҳофиз Абдуллоҳ ибн Сиддиқ Fиморийнинг (ҳижрий 1413 йилда вафот этган) «Қуръон савоби етишида баённинг очиқ-ойдин бўлиши» китобида ва бундан бошқа бир қанча китобларда бу масала хусусида сўз айтилган.

Бу хусусда очиқ-ойдин келган саҳиҳ ҳадислар ҳам кўп. Қуйида улардан баъзиларини келтирамиз.

Абдурраҳмон ибн Ало ибн Лажлаждан, у отасидан ривоят қилинади:

«Отам менга: «Эй ўғилчам! Агар вафот этсам, мени лаҳадга қўйгин. Лаҳадимга қўйиб бўлгач: «Бисмиллаҳи ва ъала миллати Расулиллаҳ», деб устимга тупроқ тортгин. Кейин бош томонимда Бақара сурасининг аввали ва охирини ўқигин, чунки мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мана шундай деяётганларини эшитганман», деди».

Табароний ривоят қилган.

Худди мана шу ҳадисни Ибн Умар мавқуф ҳолатда ривоят қилган. Шунингдек, Ҳаллол ҳам «Қабрлардаги қироат» жузида, Байҳақий «Сунанул Кубро»да ва бу икковларидан бошқалар ҳам ривоят қилишган. Имом Нававий ва Ибн Ҳажар бу ҳадисни ҳасан дейишган.

Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади.

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар сизлардаи бирор киши вафот этса, уни ушлаб турманглар. Қабрига тез олиб боринглар. Бош томонида «Китобнинг очувчиси» (Фотиҳа) ўқилсин. Қабрнинг оёқ томонида Бақара сурасининг охири ўқилсин», дедилар».

Табароний ва Байҳақий ривоят қилишган.

Имом Ибн Ҳажар «Фатҳул Борий»да «Китобнинг очувчиси» деган жумланинг ўрнига «Бақаранинг бошланиши» деб айтилган ривоятни келтирганлар. Бу масалада бошқа ҳадислар ҳам бор, лекин бироз кучсиздир.

Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Ким қабрлар олдидан ўтаётиб, «Қул ҳуваллоҳу аҳад»ни ўн бир марта ўқиса, сўнгра унинг савобини ўликларга бағишласа, унга ўликлар ададича савоб берилади».

Ушбу ривоятни Ҳаллол «Қабрлардаги қироат» номли китобида, Самарқандий «Қул ҳуваллоҳу аҳаднинг фазилати» китобида ривоят қилишган.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким қабристонга кирса, сўнгра Фотиҳа, «Қул ҳуваллоҳу аҳад» ва «Ал ҳаакумут такаасуру» сураларини ўқиса, кейин: «Аллоҳим! Ушбу каломингдан ўқиган нарсаларнинг савобини қабристондаги мўмин ва мўминаларга атадим», деса, Аллоҳга у хусусида шафоатчи бўлишади», дедилар».

Абул Қосим Занжоний «Фавоид» номли китобида ривоят қилган.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қилганлар:

«Ким қабристонга кириб, Ёсин сурасини ўқиса, у ердагиларнинг азоби енгиллатилади ва унга у ердагилар ададича ҳасанот ёзилади».

Ҳофиз Шамсуддин ибн Абдулвоҳид Мақдисий Ҳанбалийнинг бу масаладаги қисмда таълиф этган нарсалари қуйидагичадир: «Ушбу мавзудаги ҳадислар заиф бўлса ҳам, уларнинг мажмуаси асли борлигини билдиради. Барча ўлка ва асрдаги мусулмонлар ҳеч қандай инкорсиз ижмоъ қилган ҳолларида ўликларига Қуръон ўқийдилар».

2. Суннатда Ёсин сурасини ўликларга қироат қилиш хусусида қуйидагилар айтилган.

Маъқал ибн Ясор розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ўликларингизга Ёсин сурасиии ўқинглар», дедилар».

Имом Аҳмад «Муснад»ида ривоят қилган.

Қуртубий бу ҳадисни шарҳлаб: «Ушбу қироат маййит ўлган вақтда ёки қабри ҳузурида бўлиши мумкин», деган.

Ибн Ҳажар Ҳайтамий «Фатво» номли китобида: «Ёсин қироати юқоридаги икки ўринда ҳам мандуб», деган.

3. Шунингдек, шариат ҳам жанозада Фотиҳа сурасини ўқишни айтган. Чунки бунда маййитга хос манфаат бор бўлиб, раҳмат ва мағфират ҳам мужассамдир. Аммо ундан бошқа сураларда ундай эмас.

Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уммул Қуръон» сураси бошқа сураларнинг ўрнини босувчидир. Лекин бошқа суралар унииг ўрнини боса олмайди», дедилар».

Дорақутний ривоят қилган. Имом Ҳоким саҳиҳ деган.

Шунинг учун имом Бухорий ҳам «Саҳиҳ» китобларида «Фотиҳани ўликка ўқиш боби» деб алоҳида боб очганлар. Демак, у жаноза намози ёки унинг ташқарисида бўлишдан умумийроқдир.

Жаноза намозида Фотиҳа сурасини ўқишга далолат қилувчи бошқа ҳадислар ҳам бор. Бундан ташқари, Фотиҳа сурасини дафн пайтида ёки ундан кейин ўқишга далолат қилувчи ҳадислар ҳам мавжуд.

Умму Афиф Надийя розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга аёллар байъат қилганида, биз ҳам байъат қилдик. Ўша байъатда фақат маҳрам эркаклар билан гаплашишга ва ўликларимизга Фотиҳа сурасини ўқишга буюрдилар».

Табароний ривоят қилган.

Умму Шарик розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўликка Фотиҳа сурасини ўқишимизни буюрдилар».

Ибн Можа ривоят қилган.

4. Уламолар қабр олдида Қуръон қироат қилишга Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган қуйидаги ҳадисни ҳам далил қилиб келтиришади:

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки қабрнинг ёнидан ўтаётиб: «Мана шу иккови азобланмоқда. Катта нарса учун азобланаётгани йўқ. Улардан бири пешобидан тўсинмас эди, бошқаси эса чақимчилик қилиб юрар эди», дедилар. Сўнгра бир ҳил хурмо новдасини опкелтирдилар-да, иккига бўлиб, бунисига бирини, унисига бирини суқиб қўйдилар. Сўнгра: «Шояд, булар қуригунча икковидан (азоб) енгиллатиб турилса», дедилар».

Бухорий ва Муслим ривоят қилишган.

Хаттобий: «Бу қабрлар олдида Қуръон тиловат қилиш маҳбуб эканига далилдир. Чунки дарахт(шоҳи) нинг тасбеҳидан маййит наф олганидан кейин, Қуръон тиловатидан ундан ҳам кўп фойда ва барака умид қилинади», дейди.

Имом Қуртубий айтади: «Баъзи уламолар қабр олдида Қуръон қироат қилинишига икки новда ҳадисини далил қилишади ва қабрларга дарахт экиш ҳамда Қуръон тиловатининг фойдали эканини таъкидлашади. Дарахтлар азобни енгиллатганидан кейин, қандай қилиб мўмин кишининг Қуръон тиловат қилиши фойда бермасин! Шунинг учун уламолар «Қабр зиёрати мустаҳаб, тиловат зиёратчидан маййитга туҳфадир», дейишган».

Имом Нававий «Саҳиҳи Муслим»нинг шарҳида: «Уламолар қабр олдида Қуръон тиловат қилишни мана шу ҳадисга асосан мустаҳаб дейишган. Шоҳнинг тасбеҳи билан азоб енгил бўлгач, Қуръон тиловати билан азобнинг енгиллашиши янада аълороқдир», деган.

5. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир неча марта қабр устида жаноза намози ўқиганлар. Ушбу ҳабар икки «Саҳиҳ» ва бошқа китобларда келган. Намоз эса Қуръон тиловати, салавот, зикр ва дуоларни ўз ичига олади. Демак, буларнинг барчаси жоиз бўлган ўринда баъзиси жоиз бўлиши табиийдир.

Шунингдек, уламолар қуйидагиларни айтадилар:

«Маййитга қироат савобининг етиб боришини ҳажнинг савоби маййитга етиб боришига қиёс қилиб олганлар. Чунки ҳаж хам намоз амалини ўз ичига олади. Ўз-ўзидан, намозда Фотиҳа ва бошқа суралар бор. Демак, буларнинг барчаси етиб борганидан кейин, баъзиси, яъни тиловат етиб бориши табиийдир. Баъзилар тортишса ҳам, мана шу охирги маъно ҳақдир. Лекин аксар уламолар: «Қироат қилувчи киши маййитга қироатининг савоби ададича савоб берилишини сўраса, Аллоҳ Ўз изни билан ўшанча савоб беради. Чунки агар Карим сифатли Зотдан сўралса, У албатта беради. Ва дуо қилинса, ижобат этади», дейилади.

6. Мана шу ҳеч қандай инкорсиз, авлоддан авлодга, салафдан халафга ўтиб келаётган амал бўлиб, эргашилаётган мазҳабларда эътимодли нарсадир. Ҳаттоки Ҳофиз Шамсуддин ибн Абдул Воҳид Мақдисий Ҳанбалий ҳамда Шайх Усмонийлар ҳам китобларида қуйидагича нақл қилишган: «Албатта, истиғфор, дуо, садақа, ҳаж ва қул озод қилишда маййитга манфаат бўлиб, савоби унга етиб туради. Қабр олдида Қуръон тиловат қилиш эса мустаҳаб амалдир».

Ўтган солиҳларнинг ушбу мавзудаги асарлари:

Ибн Абу Шайба «Мусаннаф» номли китобида имом Шаъбийдан қилган ривоятда: «Ансорийлар маййит ҳузурида Бақара сурасини ўқишар эди», деб айтилган.

Имом Халлол «Қабрлардаги қироат» номли китобларида: «Агар бирор киши ўлса, ансорийлар унинг қабрига навбат билан қатнаб, у ерда Қуръон ўқишар эди», деб айтганлар.

Халлол Иброҳим Нахаъийдан ривоят қилиб: «Қабрлар олдида Қуръон қироат қилишнинг зарари йўқ», деб айтганлар.

Ҳасан ибн Саббоҳ Заъфаронийдан ривоят қилиб: «Шофеъийдан қабрлар олдида қироат қилиш хусусида сўрадим. Шунда у зот «Зарари йўқ» дедилар», деб айтади.

Али ибн Мусо Ҳаддоддан ривоят қилинади:

«Мен Аҳмад ибн Ҳанбал ва Муҳаммад ибн Қудома Жавҳарий билан жанозада эдим. Маййит дафн этилгач, кўзи ожиз бир киши қабр олдида ўтириб, тиловат қила бошлади. Шунда Аҳмад ибн Ҳанбал: «Эй фалончи! Қабр олдидаги қироат бидъатдир», деди.

Қабристондан чиққач, Муҳаммад ибн Қудома Аҳмад ибн Ҳанбалга:

«Эй Абу Абдуллоҳ! Мубашшир Ҳалабий хусусида фикрингиз қандай?» деди. Имом Аҳмад:

«У ишончли, - дедилар. Сўнг: - Сиз у кишидан бирор нарса ёзиб олганмисиз?» деган эдилар, Муҳаммад ибн Қудома қуйидагича жавоб берди:

«Мубашшир Абдурраҳмон ибн Алодан, у эса отасидан ривоят қилади. Отаси васият қилиб: «Агар дафн қилсангиз, маййитнинг бошида Бақара сурасининг боши ва охирини ўқинглар. Чунки мен Ибн Умарнинг шундай васият қилганларини эшитганман», деган экан».

Шунда имом Аҳмад:

«Бориб, халиги одамга айтинг, тиловат қилаверсин», дедилар».


Кейинги мавзу:
Эргашилатётган мазҳаб соҳибларининг бу хусусда айтган сўзлари