08 Ноябр, 2025, 17 Жумадул аввал, 1447
08 Ноябр, 2025, 17 Жумадул аввал, 1447
Рамазон ойини ажр ва фойдаларга эришадиган мавсум қилган Зот Аллоҳ таолога ҳамдлар, нажот ва ҳидоят элчиси бўлган пайғамбаримизга салавот ва саломлар бўлсин.
Бу ойни ғанимат билиб, солиҳ амаллар билан кечиришга ёрдам берадиган бир неча ишларни маслаҳат берамиз:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кимки Рамазон рўзасини (унинг фарзлигига) иймон билан, унга бериладиган савобни умид қилиб тутса, ўтган гуноҳлари кечирилади» деганлар (Имом Буҳорий, Имом Муслим ривояти).
Бу ҳадисдаги «Савобни умид қилган ҳолида»нинг маъноси - «Аллоҳдангина савоб умид қилиб, риё ва сумъадан ҳоли, мол-дунё мақсадида бўлмаган ҳолда» демакдир.
Рамазон қелишидан илгари вафот этган инсонлар ҳақида ўйлаб кўринг. Уларнинг амаллари тўхтади, саҳифалари ёпилди. Энди улар оз бўлсада ҳасанот ёки хайрли иш қила олмайдилар. Сиз эса, Аллоҳ умрингизни узайтириб, бу улуғ ойга етиб келдингизми, энди савоб ва ажрларни жамлашга ҳаракат қилинг. Бу Аллоҳ бизларга бергани учун ҳамду сано айтиш керак бўлган ва шукр қилишлик вожиб бўлган улкан неъматдир.
Агар сиз Рамазон кундузларини уйқу, кечаларини бедорлик ва ўйин-кулгу билан ўтказадиган бўлсангиз у ҳолда, рўзадорлик ва ибодатларда қоим бўлганлик савобидан маҳрум бўласиз ва бу ойдан қўлларингиз бўш ҳолда чиқасиз. Бу ой саноқли кунлар ва фазилатли кечалардир. Эртага лаззат ва неъматларга элтувчи бўлган тоат-ибодатлар сари интилинг. Бу ой кириб келса, ғафлатда юришдан сақланинг. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Рамазонга кириб, ундан гуноҳлари мағфират қилинмасдан чиққан қишининг бурни ерга ишқалансин» деганлар (Термизий ва Ҳокимлар ривояти).
Рамазон-Қуръон ойи. Салафлар Рамазон кириши билан Қуръон тиловатига қаттиқ берилишар, уни бошқа барча ибодатлардан кўра биринчи ўринга қўяр эдилар. Ривоят қилинишича, уларнинг баъзилари бу ойда ҳар куни Қуръонни ҳатм қилиб, ўқиб чиқар эдилар. Сиз ҳам бу ойда тиловат қоидаларига имкон қадар риоя қилиб, тадаббур, тартил ва ҳушуъ билан Қуръон тиловатига бел боғланг.
Рамазонда садақа қилиш бошқа ойлардан кўра фазилати ва савоби кўпроқдир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон кирса жуда ҳам кўп садақалар қилар, янада сахий, мурувватли бўлиб кетар эдилар. Бу ойда садақалар қилишга, ўзингизда бор нарсалардан бошқаларга инфоқ-эҳсон қилишга қаттиқ интилинг.
Охирги ўн кунликда ибодатлардаги тиришқоқлигингиз ўтган кунлардан кўра кучлироқ бўлишига ҳаракат қилинг. "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам охирги ўн қунлик бошланса, ўзлари кечалари ибодатлар билан бедор бўлар ва аҳли-оилаларини ҳам шунга тарғиб қилиб уйғотар эдилар" (Муттафақун алайҳи).
Қадр кечасини Рамазоннинг охирги тоқ кунлардан қидиринг. У тунларни намозда қоимлик, Қуръон тиловати, зикр, дуо каби ибодатлар ила ўтказинг. Чунки у кечада қилинган ибодатнинг савоби, қадр қечаси бўлмаган минг ойда қилинган ибодатнинг савобидан кўпроқдир.
Аллоҳ таоло харом қилган нарсаларга қарашдан кўзни сақлаш - кўпчилик амал қилмайдиган ибодатдир. Нима учун бу улқан ибодатни тирилтириб, амалга оширишга ҳаракат қилмайсиз?
Барча ҳолатларингизда Аллоҳни эсловчи зокир бўлинг. Аллоҳни зикр этувчилар шак-шубҳасиз дунёю охиратда нажот топадилар.
Дуо ибодатдир. Бу банданинг Роббисига барча ҳолатларида доимо муҳтожлиги ва фақирлигига далилдир. Аллоҳ таоло ушбу оятда дуони ибодат деб номлаган: «(Эй инсонлар), Парвардигорларингиз: «Менга дуо-илтижо қилинглар! Мен сизларга (қилган дуо-илтижоларингизни) мустажоб қилурман. Албатта менга ибодат қилишдан кибр-ҳаво қилган кимсалар яқинда бўйинларини эгган ҳолларида жаҳанннамга кирурлар», деди» (Ғофир, 60) Сиз ҳам дуо ибодатидан ғофил қолманг.
Кўп ейиш ва ичишдан ўзингизни тийинг. Чунки у дангасалик, эринчоқлик ва бўшашишга олиб келади.
Аллоҳ таоло барчаларимизни бундай улуғ кунларни ғанимат билиб, ҳар бир лаҳзасини беҳуда нарсалар билан ўтказмасликни насиб қилсин!
Ҳайтмурат ЕРЕЖЕПОВ,
Имом Бухорий номидаги
Тошкент ислом институти 2-босқич талабаси.
Савол: Аёллар уй ишларига масъулми?
Жавоб: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ҳар бирингиз ўз қўл остидагига масъулдир. Эркак ўз хонадони аҳлига, аёл эса эрининг хонадонига ва болаларига масъулдир” (“Саҳиҳи Бухорий”. № 5200).
Имом Хаттобий айтади: “Эркакнинг ўз оиласи учун масъулияти бу – уларга ғамхўрлик қилиш, озиқ-овқат, кийим-кечак билан таъминлаш ва яхши муомала бўлишни англатади. Аёлнинг масъулиятига келсак, бу унинг уй ишларини башариши ва қарамоғидагилар, меҳмонларга яхшилик қилиши саналади” (“Аълам ал-ҳадис”. Ж. 1. – Б. 580).
Манбаларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уй ичидаги ишларга қизлари Фотима розияллоҳу анҳони, уйдан ташқаридаги вазифаларга эса Али розияллоҳу анҳуни масъул этиб тайинлаганлари ривоят қилинган (“Мусаннаф” Ибн Абу Шайба).
Кунларнинг бирида Фотима розияллоҳу анҳо қўлларидаги қадоқлардан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга шикоят қилиб, хизматкор сўрадилар. Бироқ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга ётишдан олдин тасбиҳ айтиш хизматкордан кўра яхшироқ эканини айтганлар (“Саҳиҳи Бухорий”. № 5361).
“Ал-Ҳидоя” асарининг муаллифи Имом Марғиноний раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Агар аёл ўзига яхшилик қилувчилардан бўлса, у овқат тайёрлаши ва нон пишириши, уй юмушлари билан банд бўлиши керак. Чунки Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уй юмушларини Фотима розияллоҳу анҳога топширганлар” (“Муҳторот ан-Навозил”. Ж. 2. – Б. 194).
Фақиҳ Имом Сарахсий раҳматуллоҳи алайҳи бундай деганлар: “Аёл киши уй ишларини диний бурч сифатида бажариши шарт, лекин қози томонидан уй супуриш, кир ювиш, овқат тайёрлаш ва нон пишириш, болага қараш каби ишларни бажаришга мажбурлаш мумкин эмас” (“Ал-Мабсут”. Ж. 5. – Б. 209).
Айрим уламолар “болани эмизиш онага мажбурият бўлганидек, уй юмушларини бажариш ҳам она вазифасидир” деб айтганлар.
Бир ривоятга кўра, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Фотима розияллоҳу анҳога бундай деганлар: “Аллоҳдан қўрққин, эй Фотима! Роббинг олдидаги фарз амалларингни адо эт ва оиланг юмушлари билан шуғуллангин” (Абу Довуд. “Сунан”. 2988).
Оиша розияллоҳу анҳо ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам
Аҳли суффалардан бири ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени ва бир гуруҳ аҳли суффаларни уйларига таклиф қилдилар ҳамда: “Бизга овқат бер, эй Оиша”, дедилар. Онамиз овқат қилиб келдилар, бироздан кейин: “Бизга яна олиб кел, эй Оиша”, дегандилар Оиша розияллоҳу анҳо онамиз сут солинган идиш олиб келдилар...” (Абдурраззоқ “Мусаннаф”. № 20712. Ибн Абу Шайба. “Муснад”. № 607. Абу Довуд. “Сунан”. № 5040).
Манбаларда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша онамизга “Пичоқни тош билан ўткирланг” деб айтганлари ҳам ривоят қилинган (Қаранг: “Саҳиҳ Муслим”. № 5086).
Бироқ, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг гўзал хулқларидан бири уй ишларида аҳли аёлларига ёрдам беришлари эди (“Саҳиҳи Бухорий”. № 676).
Асмо розияллоҳу анҳо ва Зубайр розияллоҳу анҳу
Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг қизи Асмо розияллоҳу анҳо айтадилар: “Зубайрга турмушга чиққанимда уй юшумлари билан банд бўлардим. Унинг отига ҳам қарардим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Зубайрга берган ерларидан хурмоларни узиб, бошимда кўтариб келардим. У икки мил узоқликда эди”.
Имом Ғаззолий раҳимаҳуллоҳ “Иҳё” асарларида бу воқеани келтириб, аёлларни уй юмушларига чорлаганлар (“Иҳё улумид-дин”. Ж. 3. – Б. 232-3).
Қози Иёз раҳматуллоҳи алайҳи Асмо розияллоҳу анҳонинг уйдан ташқарида қилган ишлари, яъни от парваришлаши ва хурмо кўтариб юриши унинг зиммасига юклатилган вазифалар эмас, балки қўшимча бўлганини изоҳлаганлар (“Икмал ал-Муълим”. Ж. 7. – Б. 75).
Умму Сулайм розияллоҳу анҳу ва Абу Толҳа розияллоҳу анҳу
Анас розияллоҳу анҳу айтадилар: “[Ўгай отам] Абу Толҳанинг [онам] Умму Сулаймдан ўғли вафот этди. Умму Сулайм розияллоҳу анҳо: “Мен ўзим айтмагунимча, Абу Толҳага ўғлининг вафоти ҳақида айтманглар”, деди.
“Йўқ, албатта” деди Абу Толҳа.
“Ўғлингиз бу дунёни тарк этди”, деди Умму Сулайм....
Хулоса
Демак, юқоридаги маълумотлар шуни кўрсатадики, саҳобия аёллар ўз мажбуриятларини қандай қилиб яхшироқ бажариш ва турмуш ўртоқларининг оғирини енгил қилиш ҳақида қайғурганлар. Уларнинг асосий ташвиши турмуш ўртоқларига кўпроқ ёрдам бериш, оилага барака киришига ҳисса қўшиш эди.
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа