Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Рамазон ойида икки ёш йигит бир отахоннинг одамлар кўзидан пана жойда таом еяётганини кўриб қолишибди:
– Отахон! Сиз рўзадор эмасмиcиз?
Отахон:
– Алҳамдулиллаҳ, рўзадорман болларим. Фақат сув ичиб, таом еяпман, холос.
Йигитлар қаҳ-қаҳ отиб кулиб юборишди:
– Бу нима деганингиз?
Отахон:
– Ҳеч кимга ёмон кўз билан қарамайман, бирор кишининг кўнглига озор етказмайман, мазах, ғийбат қилмайман, бировнинг молига кўз олайтирмайман, лекин минг афсуски, ошқозоним касал, шу боис меъдамни рўзадор қилолмаяпман.
Кейин отахон йигитлардан сўради:
– Сизлар ҳам рўзадормисиз, болаларим?
Йигитлар бошини эгиб:
– Биз фақат овқат емаяпмиз, холос...
Дарҳақиқат, рўзадор ўзини ислоҳ этмас экан, очликдан бошқа ҳеч нарсага эришмайди.
Рўза қалбимизда, унинг сифатлари эса жисмимизда намоён бўлиши керак. Дилимизни Аллоҳга боғламасак; ақлимиз ила тафаккур этмасак, тилимизни беҳуда сўзлар, кўзларимиз-қўлларимизни бекорчи нарсалардан тиймасак рўза тутишдан ҳеч қандай фойда бўлмайди.
Саййид Абдулқодир Жийлоний қуддиса сирруҳу рўзани тўрт хил бўлишини айтганлар:
Ўзини танимоқ истаган кўнгиллар учун ўтган авлиёлар ҳикматлари сабоқ эмасми?!
Гулжаҳон Райҳонова Исмоиловна,
Қарши шаҳри.
Ал-Кисоий ал-Куфий 119/737 йил Куфада дунёга келган.
Тўлиқ исми: Али ибн Ҳамза ибн Абдуллоҳ ибн Баҳман ибн Файрузм ал-Кисоий ал-Куфий. Имом ал-Кисоий ёшлигида илм ўрганишга жуда интиларди, лекин бошланғич даврда муваффақият қозона олмасди. Бир сафар Қуръонни ёд олишда қийналгач, устозига: “Мен ҳеч нарсани ёдлай олмаяпман, чарчадим”, деди.
Устоз унга сабр қилишни ва Қуръоннинг баракасига ишонишни тавсия қилди. Шундан сўнг, Имом ал-Кисоий сабр билан ҳаракат қилиб, Қуръонни мукаммал ёд олди ва кейинчалик машҳур қироат имомларидан бири бўлди. Бу воқеа сабр ва меҳнатнинг самарасини эслатади.
Ҳаёти: Ал-Кисоий Куфада туғилган ва тилшуносликда ҳам, қироатда ҳам юқори мақомга эга бўлган. Ундан нега «Кисоий» деб ном олганлиги ҳақида сўрашганида у, – "чунки мен ҳажда кисода (кийимда) эҳром боғлаганман", деб жавоб берган экан. У асли форс бўлиб, Бани Асад қабиласининг қулларидан эди.
Илмий фаолияти: Унинг асосий устозлари Ҳамза ал-Куфий ва бошқа йирик қироатчилар бўлган. Бундан ташқари Куфа мактабини асосчиси ҳисобланади.
Муоз ал-Ҳарро ва Абу Жаъфар Руасийларда наҳвдан таҳсил олди. Улар-даги илмларни олиб бўлиб, улардан қониқмай қолгач, Басрага келиб Исо ибн Умар, Абу Амр ибн ал-Ало ва Ал-Халил ибн Аҳмаддан илм ўрганган. Қироатни эса Шўба ибн Ҳажжождан таълим олган.
У зот жуда кўп асарлар ҳам ёзган: "Китаб мухтасар фи ан-наҳв" (Наҳвга оид қисқа бўлган китоб), "Китаб ал-ҳудуд фи ан-наҳв" (Наҳвдаги ҳадлар оид китоб), "Китоб ал-қироат (Қироатга доир китоб)", "Китаб ал-адад (Сонларга доир китоб)", "Китаб ихтилаф ал-адад (Сонларнинг ихтилофига оид китоб)", "Китаб ал-ҳуруф (Ҳарфларга оид китоб)", "Китаб маоний ал-Қуръан (Қуръон маънолари ҳақидаги китоб)" каби кўплаб китоблар ёзган.
Наҳвдан Фарро унинг хос шогирдларидан ҳисобланади.
Кисоий 189/805 йил Рой шаҳрида вафот этган.
Маткаримов Нурмуҳаммад,
Ҳадис илми мактаби ўқитувчиси.