14 Июн, 2025, 18 Зулҳижжа, 1446
14 Июн, 2025, 18 Зулҳижжа, 1446
Аёл киши кўчага чиқиб ишлаши мумкинми ёки йўқ? Одамлар бу саволга жавоб беришда уч тоифага бўлинадилар.
1-тоифа. Аёл кишини уйидан ташқарида ишлаши сал кам фарз амал хисобланади. У ҳам эркак киши каби ишлаши керак.
2-тоифа. Аёл кишини кўчага чиқиб ишлаши мумкин эмас.
3-тоифа. Аёл кишини кўчага чиқиб ишлаши мумкин. Аммо шарти бор.
1-тоифадагилар. Аёл киши шахс сифатида жамиятни ярми хисобланади. Фақат уйда ўтириб , кийимларни ювиб, дазмоллаб, таом тайёрлаб, уйни тозалаб, болалар тарбияси билан шуғулланиб уйида ўтиравериши тўғри эмас. Балки у ҳам жамият ишларида фаол қатнашиб, ўзини қобилиятини, иқтидорини намоён қилиб, меҳнат қилиши ва ўз меҳнатини самарасини олишга ҳақли. Иқтисодий жиҳатдан оилага ўз улушини қўшиши керак.
2-тоифадагилар. Аёл кишининг асосий вазифаси уйида бўлиши керак. Уй ишларини идора қилиши, уй юмушларини бажариши, болалар тарбияси, эрини хизмати, ўзини иффатини сақлаб, эрини молини ҳимоя қилиб, эрига бўйин тобламасдан, итоат қилиши керак.Бу ҳақда Аллоҳ таъоло каломи Қуръони каримнинг Нисо сураси 34-оятида марҳамат қилади:
الرجال قوامون على النساء
Эркаклар аёллар устидан раҳбардурлар[1]
Ушбу оятни нозил бўлиши хусусида бир қанча муфассирлар ва Ҳасанул Басрий қуйидаги ривоятни келтирадилар. Росули акрам С.А.В нинг олдиларига бир аёл келиб, эридан шикоят қилди. Эри уни юзига бир тарсаки урганини айтди. Шунда Росули акрам: “Сен ҳам қасос олишинг мумкин. Эринг қандай урган бўлса,шундай урасан дедилар.” Ҳалиги аёл хузурларидан чиқиб уйига етмасданоқ мазкур оят нозил бўлди. Шу онда халиги аёлни кетидан одам юбориб, хузурларига қайтишини айтдилар. Аёл келди. “Роббим бу ҳақда ояти карима нозил қилди ва эрингни сенда ҳаққи бор экан. Ундан қасос олмайсан” дедилар.
Имом Аҳмад Абдуроҳман ибн Авф розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайҳамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам : “Агар аёл киши беш вақт намозини ўқиса, бир ой (Рамазон) рўзасини тутса, фаржини (ҳаромдан) сақласа, эрига итоат қилса, унга “Жаннатнинг қайси эшигидан хоҳласанг киравер”, дейилади, деганлар”
Аёл киши эрига итоатсизлик қилиб, ишлайман деб туриб олса ва кўчага чиқиб кетса, энди уйидаги ишларни тўла-тўкис назорат қила олмай қолади. Ишлари билан овора бўлиб, болаларига бир энагани болалари тарбияси учун тайинлайди. Ва болалари тарбиясини бузиб тарбиялаган ўша хизматчига топган пулидан сарфлайди. Натижада қош қўяман деб, кўз чиқаради. Оила ислоҳ бўлиши ўрнига, пароканда бўлади. Болаларини ёқотади. Кўчадаги ишлари билан машғул бўлиб, кўпинча эрига ҳам тўла-тўкис рисоладагидек хизмат қилаолмайди. Айрим эркаклар эса аёли топаётган пулга ўрганиб қолиб, оила боқиш масаласига беэтиборлик қилиб, ҳамма юкни аёл киши бўйнига юклаб қўяди. Аёл киши эса кўчада ишлаб, чарчаб келади ва айрим уй юмушларини бажариши керак бўлади. Ҳам кўчада, ҳам уйда ишлаб қийналиб кетгандан кейин, айрим ишларда эрига итоат қилмай, бўйин товлашга ўтиб, гап қайтаришни бошлайди. Ўзини пул топиб келаётганини таъна қилади. Ва оилада жанжал пайдо бўлади. Энди аёл эри уни қадрига етмаётганини англагандек бўлади. Унга нисбатан кундан-кунга нафрати кучайиб боради. Уни тушинадиган, қадрига етадиган, уни асраб-авайлайдиган бошқа бир эркакни истаб қолади. Охир –оқибат кўп оилалардаги бундай яшаш тарзи уларнинг ажрашиб кетишларига сабаб бўлади.
3-тоифадагилар. Аёл киши асосий ишларни уйида бажаради. Шу билан бирга кўчага чиқиб ишлашга ҳам ҳақли бўлади.Аммо бир шарти билан. Ишлаганда ҳам аёлларга муносиб соҳаларда ишлаши керак бўлади. Қандай? Яъни ахлоқига зиён етмайдиган, эркакларга аралашиб юрмайдиган, оиласини бузилишга олиб келмайдиган. Масалан тиббиёт соҳасида, хамширалик, болалар шифокори ёки таълим соҳасида ишлаши, ўқитувчи, мураббия ёки фақат аёл-қизлар ишлайдиган корхонада, ёки шундай соҳа бўлсинки – бу соҳада эркакларнинг ишлаши мумкин бўлмайдиган бўлиши керак. Шундай бўлганда оила раҳбарлари бўлган уларнинг эрлари ҳам ишлашларига розилик берадилар. Натижада оиланинг моддий ҳолатини бир оз яхшиланишига хисса қўшган бўладилар. Ва оилани гуллаб-яшнашига ўз меҳнатлари билан кўмак берган бўладилар.
Юлдашев Иззатуллоҳ
Тошкент ислом институти “Тиллар” кафедраси ўқитувчиси
[1]Абдулазиз Мансур.Қуръони карим маънолар таржима ва тафсири -Тошкент. 2009.
“Мазҳаб” сўзи арабчада “йўл”, “йўналиш”, шаръий истилоҳда эса “диний масала бўйича муайян мужтаҳид олимнинг фатво чиқариш йўли” маъноларини билдиради.
Машҳур аллома Ибн Ражаб (1335-1393 м.й.): “Кўплаб мазҳаблар орасидан фақат тўрттасининг сақланиб қолгани асрлар давомида инсонларни турли зиддиятлар ва ихтилофлардан ҳимоя этишда асос бўлган”, деб ёзган (“Тўрт мазҳабдан бошқага эргашганга раддия” китоби).
Уламолар мазҳабларга эргашиш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисига амал қилишдир, деб таъкидлайдилар: “Агар ихтилофни кўрсангиз, ўзингизга кўпчилик томонини лозим тутинг” (Имом Можа, 3950-ҳадис).
Мазҳаблардаги битта масалага нисбатан турлича ёндашишлик ислом шариатида мусулмонлар учун кенг имкониятлар мавжудлигидан далолат беради. Мазҳабларда у ёки бу масала ислом аҳкомлари, муайян жамият, халқ ёки миллатнинг урф-одатлари, қадриятлари ҳамда ижтимоий муносабатларнинг мазмунини ҳам ҳисобга олган ҳолда, энг маъқул шаклда ҳал қилинган.
Ислом уламолари шаръий ҳукмни ва унинг далилини билмайдиган мусулмон одам (муқаллид)мужтаҳид олимга тақлид қилиши зарурлигини таъкидлайдилар. Бунга Қуръондаги ушбу оятни далил сифатида келтириш мумкин: “Агар билмасангиз зикр аҳлларидан сўранг” (Наҳл сураси, 43-оят).
Мазҳабларда Қуръон, суннат, ижмо ва қиёсдан далил сифатида фойдаланишнинг ўзига хос қоидалари, усул ва тамойилларига асосланган муайян тизим мавжуд. Масалалар тизимли равишда ҳал бўлган. Мазҳабсизларда эса ҳеч қандай ижтиҳод усул ва қоидалари йўқ бўлиб, “Қуръон ва Суннатга мурожаат қиламиз” қабилидаги далилсиз даъво билан ҳукмлар берилмоқда. Мақсадига, раъйига ва нафсига тўғри келган далилларни олиб, қолганларини ташлаш эса ёмон оқибатларни келтириб чиқармоқда.
Бемазҳаблар омма мусулмонлар ичида кўплаб нотўғри талқин қилинган ақидавий ва фиқҳий масалаларни тарқатмоқдалар. Ваҳоланки, бу масалалар Аҳли сунна олимлари томонидан аллақачон ҳал қилинган.
Мазҳабсизлар тарафдорларининг айрим иддаоларидан уларнинг даъволари асоссиз эканига ишонч ҳосил қилиш мумкин:
– бемазҳаблар “Қуръон битта ва Пайғамбар битта бўлса, тўрт мазҳаб орасида фиқҳий ихтилофлар бор, ҳақ битта эмасми?” дейдилар.
Мазҳаблар бир манба – Қуръон ва суннатга асосланади. Мазҳабларнинг бирига эргашган киши Қуръон ва суннатга эргашган бўлади.
– Мазҳабсизлик тарафдорлари “Имом Бухорий бемазҳаб бўлган”, деб далил қилади. Ваҳоланки, Имом Бухорий яшаган даврда у кишига ўхшаш илми ижтиҳод даражасига етган, ўзи ижтиҳод қилганлар кўп бўлган. Ҳамма уламолар илми мужтаҳидликка етган одам, ўзи ижтиҳод қилади, деганлар. Ҳозир эса ўша даврдаги каби мужтаҳидлар йўқ эканини ҳисобга олмайдилар.
Аксинча, Қуръон ва суннатдан ҳар ким ўзбошимча янги ҳукм чиқариш, фитна қўзғаш каби исломда қатъиян ман қилинган хатти-ҳаракатларга сабаб бўлмоқда. Шу нуқтаи назардан, марҳум Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий қайд этганидек: “Мазҳабсизлик ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”.
Минг афсуслар бўлсинки, мана шундай етук олимлар бир мазҳабни маҳкам ушлаб, тўғрилигини эътироф қилиб турган бир пайтда баъзи юртдошларимиз ҳали дастлабки илмий кўникмаларни ҳосил қилмаган бўлсаларда: “Мен Қуръон ва ҳадисдан ўзим ҳукм оламан” деб, даъво қилиб, турли ихтилофларни келтириб чиқармоқдалар. Баъзида ўзлари адашгани етмагандек, ўзгаларни ҳам йўлдан урмоқдалар.
Аллоҳ таоло ҳаммамизни Ўз ҳидоятида собит қилсин.
Ғуломов ФАТҲУЛЛОҲ,
Ал-Ҳудайбия жомеъ масжиди имом ноиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 