Ҳуқуқ соҳасидаги энг нуфузли таълим муассасаларидан бири бўлган Гарвард юридик мактаби Қуръон оятларини кутубхонага кириш жойига қўйди ва уни тарихдаги адолатнинг энг буюк ифодаларидан бири сифатида тавсифлади.
Факультетнинг асосий кириш қисмида деворда адолатни ифодаловчи энг яхши ибораларга бағишланган "Ан-Нисо" ("Аёллар") сурасининг 135-ояти осиб қўйилган эди:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا وَإِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا
Эй, имон келтирганлар! Адолатда барқарор туриб, ўзларинг ёки ота-оналаринг ва қариндошларинг зарарига бўлсада, Аллоҳ учун (тўғри) гувоҳлик берингиз! У (гувоҳлик берилувчи) бой бўладими, камбағал бўладими, Аллоҳ у иккисига (огоҳлик жиҳатидан) яқинроқдир. Бас, адолатли бўлишингиз учун ҳавойи нафсга берилиб кетмангиз! Агар (тилларингизни) бурсангиз ёки (гувоҳликдан) бош тортсангиз, албатта, Аллоҳ қилаётган ишларингиздан хабардордир.
Saudi Daily нашрининг хабар беришича, Гарвардда таҳсил олаётган Саудия Арабистонилик талаба аввал ушбу оятга эътибор қаратди ва ўз Twitter идаги саҳифасида фотосуратни жойлаштирди.
"Мен ушбу оятни тарихдаги адолатнинг энг буюк ифодаларидан бири деб таърифлаган ҳуқуқ факультети томонидан нашр этилганига эътибор бердим", деди Абдуллоҳ Жума.
1817 йилда ташкил этилган Гарвард юридик мактаби АҚШдаги энг қадимги ва доимий фаолият кўрсатиб келаётган ҳуқуқ мактаби бўлиб, дунёдаги энг катта академик ҳуқуқ кутубхонаси ҳам шу ерда жойлашган. Унинг битирувчилари орасида АҚШ Президенти Барак Обама ва кўплаб нуфузли журналистлар, ёзувчилар, оммавий ахборот воситалари ва бизнес раҳбарлари, ҳатто профессионал спортчилар ҳам бор.
Ҳуқуқ мактаби томонидан яратилган бадиий кўргазмада йигирмага яқин иқтибослар келтирилган. Мазкур экспонатлар орасида Қуръони Карим оятлари билан бир қаторда Авлиё Августин ва Буюк эркинлик хартиясидан олинган иқтибослар бор. Гарвард ҳуқуқшунослик мактабига кўра, ушбу иқтибослар адолат тушунчасининг барча давр ва ҳамма маданиятларда умумийлигини акс эттиради.
Котировкалар, ўқитувчилар, ходимлар ва юридик мактаб талабалари томонидан тақдим этилган 150 дан ортиқ иборалардан танлаб олинди. Юридик мактаб кутубхонаси кутубхоначилари ҳар бир таклифнинг тарихий ҳолати ва ҳақиқийлигини ўрганиб чиқдилар ҳамда ушбу асарни санъат асарларини кўриш мақсадида ташриф буюрувчилар билан баҳам кўриш учун веб-сайт яратдилар.
Халқаро алоқалар бўлими ходими
Сайиджамол Масайитов тайёрлади
Ал-Кисоий ал-Куфий 119/737 йил Куфада дунёга келган.
Тўлиқ исми: Али ибн Ҳамза ибн Абдуллоҳ ибн Баҳман ибн Файрузм ал-Кисоий ал-Куфий. Имом ал-Кисоий ёшлигида илм ўрганишга жуда интиларди, лекин бошланғич даврда муваффақият қозона олмасди. Бир сафар Қуръонни ёд олишда қийналгач, устозига: “Мен ҳеч нарсани ёдлай олмаяпман, чарчадим”, деди.
Устоз унга сабр қилишни ва Қуръоннинг баракасига ишонишни тавсия қилди. Шундан сўнг, Имом ал-Кисоий сабр билан ҳаракат қилиб, Қуръонни мукаммал ёд олди ва кейинчалик машҳур қироат имомларидан бири бўлди. Бу воқеа сабр ва меҳнатнинг самарасини эслатади.
Ҳаёти: Ал-Кисоий Куфада туғилган ва тилшуносликда ҳам, қироатда ҳам юқори мақомга эга бўлган. Ундан нега «Кисоий» деб ном олганлиги ҳақида сўрашганида у, – "чунки мен ҳажда кисода (кийимда) эҳром боғлаганман", деб жавоб берган экан. У асли форс бўлиб, Бани Асад қабиласининг қулларидан эди.
Илмий фаолияти: Унинг асосий устозлари Ҳамза ал-Куфий ва бошқа йирик қироатчилар бўлган. Бундан ташқари Куфа мактабини асосчиси ҳисобланади.
Муоз ал-Ҳарро ва Абу Жаъфар Руасийларда наҳвдан таҳсил олди. Улар-даги илмларни олиб бўлиб, улардан қониқмай қолгач, Басрага келиб Исо ибн Умар, Абу Амр ибн ал-Ало ва Ал-Халил ибн Аҳмаддан илм ўрганган. Қироатни эса Шўба ибн Ҳажжождан таълим олган.
У зот жуда кўп асарлар ҳам ёзган: "Китаб мухтасар фи ан-наҳв" (Наҳвга оид қисқа бўлган китоб), "Китаб ал-ҳудуд фи ан-наҳв" (Наҳвдаги ҳадлар оид китоб), "Китоб ал-қироат (Қироатга доир китоб)", "Китаб ал-адад (Сонларга доир китоб)", "Китаб ихтилаф ал-адад (Сонларнинг ихтилофига оид китоб)", "Китаб ал-ҳуруф (Ҳарфларга оид китоб)", "Китаб маоний ал-Қуръан (Қуръон маънолари ҳақидаги китоб)" каби кўплаб китоблар ёзган.
Наҳвдан Фарро унинг хос шогирдларидан ҳисобланади.
Кисоий 189/805 йил Рой шаҳрида вафот этган.
Маткаримов Нурмуҳаммад,
Ҳадис илми мактаби ўқитувчиси.