Huquq sohasidagi eng nufuzli ta’lim muassasalaridan biri bo‘lgan Garvard yuridik maktabi Qur’on oyatlarini kutubxonaga kirish joyiga qo‘ydi va uni tarixdagi adolatning eng buyuk ifodalaridan biri sifatida tavsifladi.
Fakultetning asosiy kirish qismida devorda adolatni ifodalovchi eng yaxshi iboralarga bag‘ishlangan "An-Niso" ("Ayollar") surasining 135-oyati osib qo‘yilgan edi:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا وَإِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا
Ey, imon keltirganlar! Adolatda barqaror turib, o‘zlaring yoki ota-onalaring va qarindoshlaring zarariga bo‘lsada, Alloh uchun (to‘g‘ri) guvohlik beringiz! U (guvohlik beriluvchi) boy bo‘ladimi, kambag‘al bo‘ladimi, Alloh u ikkisiga (ogohlik jihatidan) yaqinroqdir. Bas, adolatli bo‘lishingiz uchun havoyi nafsga berilib ketmangiz! Agar (tillaringizni) bursangiz yoki (guvohlikdan) bosh tortsangiz, albatta, Alloh qilayotgan ishlaringizdan xabardordir.
Saudi Daily nashrining xabar berishicha, Garvardda tahsil olayotgan Saudiya Arabistonilik talaba avval ushbu oyatga e’tibor qaratdi va o‘z Twitter idagi sahifasida fotosuratni joylashtirdi.
"Men ushbu oyatni tarixdagi adolatning eng buyuk ifodalaridan biri deb ta’riflagan huquq fakulteti tomonidan nashr etilganiga e’tibor berdim", dedi Abdulloh Juma.
1817 yilda tashkil etilgan Garvard yuridik maktabi AQSHdagi eng qadimgi va doimiy faoliyat ko‘rsatib kelayotgan huquq maktabi bo‘lib, dunyodagi eng katta akademik huquq kutubxonasi ham shu yerda joylashgan. Uning bitiruvchilari orasida AQSH Prezidenti Barak Obama va ko‘plab nufuzli jurnalistlar, yozuvchilar, ommaviy axborot vositalari va biznes rahbarlari, hatto professional sportchilar ham bor.
Huquq maktabi tomonidan yaratilgan badiiy ko‘rgazmada yigirmaga yaqin iqtiboslar keltirilgan. Mazkur eksponatlar orasida Qur’oni Karim oyatlari bilan bir qatorda Avliyo Avgustin va Buyuk erkinlik xartiyasidan olingan iqtiboslar bor. Garvard huquqshunoslik maktabiga ko‘ra, ushbu iqtiboslar adolat tushunchasining barcha davr va hamma madaniyatlarda umumiyligini aks ettiradi.
Kotirovkalar, o‘qituvchilar, xodimlar va yuridik maktab talabalari tomonidan taqdim etilgan 150 dan ortiq iboralardan tanlab olindi. Yuridik maktab kutubxonasi kutubxonachilari har bir taklifning tarixiy holati va haqiqiyligini o‘rganib chiqdilar hamda ushbu asarni san’at asarlarini ko‘rish maqsadida tashrif buyuruvchilar bilan baham ko‘rish uchun veb-sayt yaratdilar.
Xalqaro aloqalar bo‘limi xodimi
Sayidjamol Masayitov tayyorladi
Al-Kisoiy al-Kufiy 119/737 yil Kufada dunyoga kelgan.
To‘liq ismi: Ali ibn Hamza ibn Abdulloh ibn Bahman ibn Fayruzm al-Kisoiy al-Kufiy. Imom al-Kisoiy yoshligida ilm o‘rganishga juda intilardi, lekin boshlang‘ich davrda muvaffaqiyat qozona olmasdi. Bir safar Qur’onni yod olishda qiynalgach, ustoziga: “Men hech narsani yodlay olmayapman, charchadim”, dedi.
Ustoz unga sabr qilishni va Qur’onning barakasiga ishonishni tavsiya qildi. Shundan so‘ng, Imom al-Kisoiy sabr bilan harakat qilib, Qur’onni mukammal yod oldi va keyinchalik mashhur qiroat imomlaridan biri bo‘ldi. Bu voqea sabr va mehnatning samarasini eslatadi.
Hayoti: Al-Kisoiy Kufada tug‘ilgan va tilshunoslikda ham, qiroatda ham yuqori maqomga ega bo‘lgan. Undan nega «Kisoiy» deb nom olganligi haqida so‘rashganida u, – "chunki men hajda kisoda (kiyimda) ehrom bog‘laganman", deb javob bergan ekan. U asli fors bo‘lib, Bani Asad qabilasining qullaridan edi.
Ilmiy faoliyati: Uning asosiy ustozlari Hamza al-Kufiy va boshqa yirik qiroatchilar bo‘lgan. Bundan tashqari Kufa maktabini asoschisi hisoblanadi.
Muoz al-Harro va Abu Ja’far Ruasiylarda nahvdan tahsil oldi. Ular-dagi ilmlarni olib bo‘lib, ulardan qoniqmay qolgach, Basraga kelib Iso ibn Umar, Abu Amr ibn al-Alo va Al-Xalil ibn Ahmaddan ilm o‘rgangan. Qiroatni esa Sho‘ba ibn Hajjojdan ta’lim olgan.
U zot juda ko‘p asarlar ham yozgan: "Kitab muxtasar fi an-nahv" (Nahvga oid qisqa bo‘lgan kitob), "Kitab al-hudud fi an-nahv" (Nahvdagi hadlar oid kitob), "Kitob al-qiroat (Qiroatga doir kitob)", "Kitab al-adad (Sonlarga doir kitob)", "Kitab ixtilaf al-adad (Sonlarning ixtilofiga oid kitob)", "Kitab al-huruf (Harflarga oid kitob)", "Kitab maoniy al-Qur’an (Qur’on ma’nolari haqidagi kitob)" kabi ko‘plab kitoblar yozgan.
Nahvdan Farro uning xos shogirdlaridan hisoblanadi.
Kisoiy 189/805 yil Roy shahrida vafot etgan.
Matkarimov Nurmuhammad,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.