25 Декабр, 2024, 24 Жумадул сони, 1446
25 Декабр, 2024, 24 Жумадул сони, 1446
Шайх Абу Мансур Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Мотуридий тахминан 870 йили ҳозирги Самарқанд вилоятининг Мотурид қишлоғида туғилиб, 975 йили вафот этган. У Самарқанднинг Чокардиза қабристонига дафн этилган. Мотуридий хусусий муаллимларда, сўнгра эса Самарқанд мадрасаларида таҳсил кўрган. Олим умр бўйи Самарқанд мадрасаларида мударрислик қилган. Мотуридий “Китоб – ат тавҳид”, “Китоб ал-усул”, “Таъвилот ал Қуръон” (Қуръон тафсири) cингари ўнлаб илмий-назарий асарлар, “Насиҳатнома” асарлар муаллифидир. Буюк олимнинг ислом таълимоти софлигини асрашда хизмати катта. Навоий “Насойим-ул-муҳаббат”да Мотуридийнинг руҳий-илоҳий қудрати ҳақида алоҳида ҳикоят келтирган. Унинг “Насиҳатнома”си Х аср Насиҳатномасининг энг яхши намуналаридан бўлиб, китобхонни илм ўрганишга, касб эгаллашга, яхши хулқ эгаси, инсонпарвар, ширинсухан, саховатпеша бўлишга ундайди.
Қуйида ушбу асардан таржимани эътиборингизга ҳавола этамиз.
БИРИНЧИ БОБ
- Худога такя қилмоқ керак. Нимани хоҳласанг У беради.
- Уни асра, У ҳам сени асрайди.
- У берганни ҳеч ким тортиб ололмайди.
- Унга ким итоат этса, ҳамма унга фармонбардор бўлади.
- Кимдаким Ундан қўрқса, бошқалар сендан қўрқишади.
- Тавҳидни умринг сармояси деб бил.
- Дунёпараст бўлма, Худонинг душманини севган бўласан.
- Чин эътиқод безавол ганждир.
- Мартабани сабрдан изла.
- Қуролингни илмдан яса.
- Саховатпеша бўл.
- Фақирликни фахр бил.
- Охират йўл озуқасини тақводон кўзла.
- Охират йўлини тақводан қур.
- Ибодатдан шодлик иста.
- Ростгўйликда камол изла.
- Ўлимни асло унутма.
- Шодликни ибодатдан кўзла.
- Ҳақ ҳукмига рози бўл.
- Фаришталар, Расули акрам ва Аллоҳ китобини ҳурмат қил.
- Ҳақ сўзини имон бил.
- Яхшилар билан дўстлаш.
- Ўзингдан қочиб Ҳаққа етгин.
- Ҳалолни-ҳалол, ҳаромни-ҳаром билишга ўрган.
- Душманга озор берма, аммо қўлингдан келса маҳв эт.
- Хорлик истасанг хиёнатчи бўл.
- Беъманилардан ҳазар қил.
- Нодонни тирик санама.
- Сабрли бўл, муродингга етасан.
- Ҳар бир ишда ҳамкор изла.
- Ўзликни англашни буюк хислат бил.
- Донишингни хор қилма.
- Кам гапир, оз егину кам ухла.
- Хилофкорликдан қоч, Аллоҳдан ноумид бўлма.
ИККИНЧИ БОБ
- Тақвони қўрқмас аскар бил.
- Доно кўринган нодондан ҳазар қил.
- Илмда ҳаммадан камтар бўл.
- Ўрган ва ўзгаларга ўргатгин.
- Эшитмаган нарсанг ҳақида гапирма.
- Бировга ҳаддан ташқари танбеҳ ҳам берма, беҳудага мақтама ҳам.
- Қулоғинг билан эшитганингни маҳкам тут.
- Рост гапиру ўзгаларнинг айбини ковлама.
- Сўрамасалар жавоб берма, айтмаган жойга борма.
- Харид қилинмайдиган нарсани сотма.
- Олинмайдиган нарсани сотма.
- Калтак емайин десанг, бегуноҳга қўл кўтарма.
- Яхшиликни жондан изла.
- Ўзгалар қалбини овламоқчи бўлсанг, яхшилик қилишга одатлан.
- Балони такобирлик натижаси бил.
- Қалбингни ҳасад ўти билан куйдирма.
- Балодан ибрат ол.
- Ҳамиша сир асровчи бўл.
- Жафопеша бўлма.
- Меъёри билан егин, низоми билан гапиргин.
- Хушхулқ ва беозор бўл.
- Тавфиқни Худонинг фазилати бил.
- Кишиларга қаттиқ гапирувчи бўлма.
- Бойликни иқбол бил, уни харж этмасликни эса бадбахтлик бил.
УЧИНЧИ БОБ
- Ҳар кимнинг нонини ея берма, аммо ҳаммага нон едир.
- Молу давлат орқасидан югурувчи бўлма.
- Ҳақ хикматини илмингдан афзал бил.
- Илмингни эҳтиёт қил.
- Аллоҳ ҳикматини ўз билимингдан юксак бил.
- Ўзингни таъриф этишдан сақлан.
- Ҳамиша Аллоҳ шукронасида бўл.
- Жонни омонат бил.
- Аллоҳни ҳамиша бергувчи, деб бил.
- Умрингни иноят бил.
- Тадбирни тақдир билан боғла.
- Соғликни ғанимат бил.
- Охири зиён келтирадиган фойданинг атрофида ўралашма.
- Ажални ҳеч қачон фаромуш қилма.
- Илм ўрганишдан асло тинчима.
- Калондаҳанлик қилма.
- Насияни мол деб билма.
- Мартабаю иззатни илмдан изла.
- Шаҳват асири бўлма.
- Афв этмоқни ҳеч кимдан дариғ тутма.
- Рост йўлда енгилтаклик қилма.
- Сулҳнинг иложи бўлмаса, жанг¬дан қочма.
- Душманни ҳақир билма.
- Дўстинг минг бўлса ҳам кам.
- Ҳар қандай душмандан эҳтиёт бўл.
- Сендан қўрққандан сен ҳам қўрқ.
- Душманингнинг душмани билан дўст тутин.
- Дўстларингнинг дўстлари орасида бўл.
- Дўстингнинг душманидан ғофил бўлма.
- Раҳмсизга шафқат қилма.
- Нокасдан қарз олма.
- Аждодларинг қадрини эъзозла.
- Жоҳил зоҳидга инонма.
- Омонатга хиёнат қилгувчи бўлма.
- Синамаган одам билан сафарга чиқма.
- Ҳирсу хусуматни нажосат бил.
- Ўз мисқолингни ўзгалар ботмонидан афзал бил.
- Одамларнинг олдида нима десанг, орқасидан ҳам ўшани гапир.
- Бировнинг молига муҳтож экансан, билгилки, унинг қулисан.
ТЎРТИНЧИ БОБ
- Беҳудаликни офатларнинг боши бил.
- Бировнинг миннатини кўтару, миннат қилгувчи бўлма.
- Тилингни ҳамиша дашномдан тийгил.
- Ҳожат чиқаришни буюк иш деб бил.
- Яхшилик қилганингни айтиб юргувчи бўлма.
- Ёмонликни офатларнинг боши, деб бил.
- Ёмонларга ёрдамлашма.
- Дўстларингни ёмонлагувчи бўлма.
- Ёмонларни ўзингга йўлатма.
- Душманинг билан иноқлашган дўстдан қўрқ.
- Ўзгалар ғамидан хурсанд бўлма.
- Сенга иши тушган одамни ранжитма.
- Туҳмат бор жойдан қоч.
- Ота хатоси учун танбеҳ берма.
- Султонга густоҳлик қилма.
- Дарвеш қардошингни шод тут.
- Ғамгусор бўладигангагина дардингни айт.
- Шаробу таомни кам е, кўпини ўзгага бер—эсин.
- Халқ билан шундай яшаки, улар ҳамиша сен билан бўлишсин.
- Шуҳратмандликда ўзингдан кетма.
- Бировларнинг ғамидан шодланувчи бўлма.
(давоми бор....)
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
Қуръоншунослик йўналиши
1-босқич магистранти
Тожиддинов Абдусамад Абдулбосит ўғли
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: وَصَفَ لَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الدَّجَّالَ ثُمَّ قَالَ: «لَعَلَّهُ سَيُدْرِكُهُ مَنْ قَدْ رَآنِي أَوْ سَمِعَ كَلَامِي»، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، كَيْفَ قُلُوبُنَا يَوْمَئِذٍ أَمِثْلَهَا الْيَوْمَ؟ قَالَ: «أَوْ خَيْرٌ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.
Абу Убайда розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Абу Довуд ва Термизий ривоят қилганлар.
Шарҳ: Чунки улар иймони комил зотлардир.
وَلِلتِّرْمِذِيِّ وَمُسْلِمٍ: «تَعْلَمُونَ أَنَّهُ لَنْ يَرَى أَحَدٌ مِنْكُمْ رَبَّهُ حَتَّى يَمُوتَ وَإِنَّ الدَّجَّالَ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ كَافِرٌ يَقْرَؤُهُ مَنْ كَرِهَ عَمَلَهُ».
Термизий ва Муслимнинг ривоятида:
وَلِأَبِي دَاوُدَ: «مَنْ سَمِعَ بِالدَّجَّالِ فَلْيَنْأَ عَنْهُ فَوَاللهِ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَأْتِيهِ وَهُوَ يَحْسِبُ أَنَّهُ مُؤْمِنٌ فَيَتَّبِعُهُ مِمَّا يُبْعَثُ بِهِ مِنَ الشُّبُهَاتِ أَوْ لِمَا يَبْعَثُ بِهِ مِنَ الشُّبُهَاتِ».
Абу Довуднинг ривоятида:
Шарҳ: Дажжолга берилган сеҳр мўъжизаси, баъзи одамларни ўлдириб, бошқаларини тирилтириш каби мўъжизалар одамларни алдаб қўйиши мумкин. Шунинг учун унинг чиққанини эшитган ҳар бир мўмин унга йўлиқмасликка ҳаракат қилмоғи керак.
عَنْ أَبِي الدَّهْمَاءِ وَأَبِي قَتَادَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالُوا: كُنَّا نَمُرُّ عَلَى هِشَامِ بْنِ عَامِرٍ فَنَأْتِي عِمْرَانَ بْنَ حُصَيْنٍ فَقَالَ ذَاتَ يَوْمٍ: إِنَّكُمْ لَتُجَاوِزُونِي إِلَى رِجَالٍ مَا كَانُوا بِأَحْضَرَ لِرَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنِّي وَلَا أَعْلَمَ بِحَدِيثِهِ مِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «مَا بَيْنَ خَلْقِ آدَمَ إِلَى قِيَامِ السَّاعَةِ أَمْرٌ أَكْبَرُ مِنَ الدَّجَّالِ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ.
Абу Даҳмо ва Қатода розияллоҳу анҳумолардан ривоят қилинади:
«Ҳишом ибн Омирнинг олдидан ўтиб, сўнг Имрон ибн Ҳусойннинг олдига борардик. Бир куни у шундай деди: «Сизлар менинг олдимдан ўтиб, шундай кишилар олдига борасизларки, улар Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг ҳузурларида мендан кўп бўлишмаган, у зотнинг ҳадисларини мендан яхши билишмайди. Мен Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг «Одамнинг яратилишидан тортиб то Қиёмат қойим бўлгунча Дажжолдан каттароқ фитна йўқ» деганларини эшитганман».
Муслим ривоят қилган.
عَنْ أَبِي بَكْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «يَمْكُثُ أَبُو الدَّجَّالِ وَأُمُّهُ ثَلَاثِينَ عَامًا لَا يُولَدُ لَهُمَا وَلَدٌ، ثُمَّ يُولَدُ لَهُمَا غُلَامٌ أَعْوَرُ، أَضَرُّ شَيْءٍ، وَأَقَلُّهُ مَنْفَعَةً، تَنَامُ عَيْنَاهُ، وَلَا يَنَامُ قَلْبُهُ»، ثُمَّ نَعَتَ لَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَبَوَيْهِ، فَقَالَ: «أَبُوهُ طِوَالٌ ضَرْبُ اللَّحْمِ كَأَنَّ أَنْفَهُ مِنْقَارٌ، وَأُمُّهُ فِرْضَاحِيَّةٌ طَوِيلَةُ الْيَدَيْنِ»، فَقَالَ أَبُو بَكْرَةَ: فَسَمِعْنَا بِمَوْلُودٍ فِي الْيَهُودِ بِالْمَدِينَةِ، فَذَهَبْتُ أَنَا وَالزُّبَيْرُ بْنُ الْعَوَّامِ حَتَّى دَخَلْنَا عَلَى أَبَوَيْهِ، فَإِذَا نَعْتُ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِيهِمَا فَقُلْنَا: هَلْ لَكُمَا وَلَدٌ فَقَالَا: مَكَثْنَا ثَلَاثِينَ عَامًا لَا يُولَدُ لَنَا وَلَدٌ، ثُمَّ وُلِدَ لَنَا غُلَامٌ، أَضَرُّ شَيْءٍ، وَأَقَلُّهُ مَنْفَعَةً، تَنَامُ عَيْنَاهُ، وَلَا يَنَامُ قَلْبُهُ، قَالَ: فَخَرَجْنَا مِنْ عِنْدِهِمَا، فَإِذَا هُوَ مُنْجَدِلٌ فِي الشَّمْسِ فِي قَطِيفَةٍ لَهُ وَلَهُ هَمْهَمَةٌ، فَكَشَفَ عَنْ رَأْسِهِ، فَقَالَ: مَا قُلْتُمَا؟ قُلْنَا: وَهَلْ سَمِعْتَ مَا قُلْنَا؟ قَالَ: نَعَمْ، تَنَامُ عَيْنَايَ، وَلَا يَنَامُ قَلْبِي. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ.
Абу Бакра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Кейин Мадинада яҳудийлардан бир бола туғилганини эшитдик. Зубайр ибн Аввом билан у ерга бориб, ота-онасининг олдига кирдик. Қарасак, икковида ҳам Расулуллоҳ алайҳиссалом айтган сифатлар бор. «Болангиз борми?» дедик. «Ўттиз йил фарзанд кўрмай ўтдик, ниҳоят, бир ўғил туғилди. Унинг зарари кўп, манфаати йўқ. Кўзи ухлайдию, қалби ухламайди», дейишди. Уларнинг олдидан чиқсак, уни бир қатийфага ўраб, офтобга ташлаб қўйишган экан. Ундан тушуниб бўлмайдиган овоз чиқмоқда эди. У бошини очди-да, «Нима дедиларинг?» деди. «Биз айтган гапни эшитдингми?» дедик. «Ҳа. Менинг кўзим ухлайди, қалбим ухламайди», деди».
Термизий ривоят қилган.
«Фитналар ва Қиёмат аломатлари» китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 