26 Феврал, 2025, 27 Шаъбон, 1446
26 Феврал, 2025, 27 Шаъбон, 1446
Танловга!
Рамазон ҳайити – ийдул фитр дейилади. У кун мусулмонлар учун хурсандчилик, шодлик, кенгчилик ва байрам кунидир. У кун ўзгача шукуҳ ва фазилатга эга. Мусулмонларнинг икки муборак байрамларидан биридир.
Ҳайит намози Моликий ва Шофеъийларга кўра, суннати муаккада, Ҳанафийларда вожиб, Ҳанбалийларда эса фарзи кифоядир.
Ҳайит кунида мустаҳаб бўлган амаллар:
Ким ҳайит кечаларини ихлос ва савобидан умидвор ҳолда зикр, тасбеҳ, Қуръон тиловати ила бедор ўтказса, қалблар ўладиган кунда қалби омонда бўлади. Ҳайит кунига етказгани учун кўплаб шукр ва ҳамд айтиш керак.
Набий саллоллоҳу алйҳи васаллам икки ҳайит учун ҳамиша ғусл қилар эдилар. Чунки, бу икки намозда улкан жамоат тўпланади, тиқилинч юзага келади. Шу боис, ёмон ҳидлардан сақланиш керак. Таҳоратнинг ўзи билан чекланса ҳам жоиздир.
Бундан ташқари, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам “Ҳибаро” деган чопонларидан бирини алоҳида ҳайит учун кияр эдилар.
Тоза ва ораста кийиниш, зийнатланиш, хушбўйланишга имом ҳам эътибор беради. Кўпчиликнинг нигоҳи унда бўлгани учун ўзига аҳамият қаратади.
Кийимларнинг энг яхшиси бу оқ кийимдир.
Орасталаниш, ғусл қилиш, хушбўйланиш хоҳ масжидга борувчи учун бўлсин, хоҳ уйда қолувчи учун бўлсин, бир хилдир.
Аммо, аёллар бу борада эркаклардан фарқланадилар. Ҳайит куни кўчага чиқсалар одатий ва тоза кийимда, хушбўйланмасдан, ясан-тусан қилмасдан, фитнага сабаб бўлмасдан чиқишлари лозим. Ҳайит куни кўчаларда одам кўп бўлгани учун эркакларга аралашиб юрмасликлари шарт. Ўзларига хос ва ярашадиган жойларга борсалар майли. Бугунги кунда назар солсак, аёл-қизларимиз ҳайит кунлари зийнатларга, атир-упаларга, ялтир-юлтир кийимларга бурканиб, “ким ўзар”га кийиниб чиқадилар. Кўчага чиқиш қоидаси аёллар учун ҳайит куни ўзгариб, истисно бўлиб қолмайди. Уларнинг кўнгилхушлик қилишлари, хурсандчилик қилишлари шариатда ман қилинмаган. Фақат шариат талабида бўлса, бунинг зарари йўқ.
Ёш болалар хоҳ ўғил, хоҳ қиз – уларга зийнатланиш, чиройли кийимлар кийиш, тиллолар тақиш мумкин. Ҳайит – зийнат кунидир. Болажонлар шу ила ҳайитнинг қадри ва шукуҳини ҳис қилишлари, яна келишини интиқ кутишлари мумкин. Ҳайитдан бошқа пайтда тилло тақиб ва зийнатли кийим кийишлари тавсия қилинмайди.
Абу Бакр розияллоҳу анҳу Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам намоздан қайтганларида, у зотни алоҳида зиёрат қилиш учун ҳужраларига келганлар.
Бундан ташқари, ҳайит куни ёши улуғлар, кексалар, беморлар, муҳтожлар, мусофир ва қариндошлардан хабар олинади, уларни зиёрат қилинади, дуо олинади. Имкон бўлса, моддий кўмак берилади.
Бу ҳақида Оиша онамиз ҳайит куни ҳабашийлар ўйинини томоша қилганлари ва ҳужраларида икки жория “Буос куни” қўшиғини куйлаётганлари, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам бундан қайтармаганлари ривоят қилинган. Лекин ривоятга эътибор берилса, ўйин ва куй-қўшиқ беҳаё ва эркак-аёл аралаш ҳолда бўлмаган. Содда кўринишда айтилган. Бу ҳадисдан далилланиб, шариат ман қилган ҳолатларга ўтиш мумкин эмас.
10. Аёлларга алоҳида насиҳат қилиш
Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам ийд намозидан сўнг аёлларга алоҳида ваъз-насиҳат қилганлар. Билол розияллоҳу анҳу кийимларини ёйиб турганлар. Улар садақаларини ўша кийимга ташлаганлар. Бундан билинадики, имом агар фитнадан омонда бўлиш шарти ила аёлларга алоҳида фитр ва қурбонлик ҳайити, ҳукмлари ва одобларини баён қилиши ёки оила бошлиқлари намоздан қайтгач, ўзлари эшитган нарсаларни ўз аҳлларига сўзлаб беришлари мумкин.
11. Ихтиёрий садақалар қилиш
Садақа алоҳида тиланчига эмас, бирор муҳтож қўшни, қариндош, илм толибига қилинса, мақсадга мувофиқ бўлиб, пул, буюм, тақинчоқ, егулик, кийим-кечак ҳаммаси садақа – яхшилик турига киради.
Барчамизга яқинлашиб келаётган Ийдул Фитр муборак бўлсин! Аллоҳнинг илоҳий раҳматлари юртимиз узра бардавом бўлсин, амин!
Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим юрти
ўқитувчиси Саййидазиз қизи Нилуфар
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنِ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ يَقُولُ: إِنَّ الرَّجُلَ لَيُرْفَعُ بِدُعَاءِ وَلَدِهِ بَعْدَهُ، وَقَالَ بِيَدَيْهِ هَكَذَا، فَرَفَعَهُمَا.
Саъид ибн Мусайяб: «Киши ўзидан кейин фарзандининг қилган дуоси ила кўтарилади», деди ва «Мана бундай», деб икки қўлини кўтарди».
Шарҳ: «Бир одам вафот этгач, фарзандининг унинг ортидан қилган дуоси туфайли мартабаси мана бундай бўлиб кўтарилади», деб икки қўлини кўтариб кўрсатган экан Саъид ибн Мусайяб. Яъни бу ривоят вафотларидан кейин ҳам ота-онага фарзанднинг қиладиган яхшилиги уларнинг ҳақларига дуо қилиш билан бўлишига мисолдир.
Фарзанд ота-онасига уларнинг вафотидан кейин ҳам яхшилик қилай, деган умидда бўлса, уларнинг ҳаққига дуо қилиб, мағфират сўраса, ана ўша иши яхшилик бўлар экан. Фарзандларининг дуоси сабабли ота-оналарнинг охиратдаги мақомлари юқори бўлар экан.
عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ، مِثْلَهُ.
Саъид ибн Мусайябдан худди шунга ўхшаши ривоят қилинади.
Ушбу ривоятда ҳам худди юқоридаги маънонинг ўзини Саъид ибн Мусайяб розияллоҳу анҳудан энди бошқа бир ровийлар ривоят қилган экан. Демак, бу машҳур гап, бир неча тарафлардан ривоят қилинган кучли бир далил ҳисобланар экан.
عَنِ الثَّقَفِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ يَحْيَى بْنَ سَعِيدٍ يَقُولُ: كُنَّا نَسْمَعُ أَنَّ الْمَيِّتَ يُجْرَى لَهُ ثَلَاثُ خِصَالٍ: صَدَقَةٌ تَمْضِي بَعْدَهُ، أَوْ عِلْمٌ وَرَّثَهُ يُعْمَلُ بِهِ بَعْدَهُ، أَوْ وَلَدُهُ يَدْعُو لَهُ».
Сақафийдан ривоят қилинади:
«Яҳё ибн Саъиднинг шундай деганини эшитдим: «Эшитишимизча, маййитга учта хислат жорий бўлиб туради: кетидан борадиган садақа, у мерос қолдирган илмга унинг ортидан амал қилинса ва унга дуо қиладиган боласи».
Шарҳ: Биринчиси: Биров кўпчиликка фойда берадиган ишни қилиб қўйган бўлса, унинг қилган ишидан мўмин-мусулмонларга манфаат етиб турса, ўша садақаи жория бўлган ишнинг фойдасидан, яъни савобидан эгасига ўлимидан кейин ҳам бориб туради.
Иккинчиси – вафот этган одам ўзининг кетидан манфаат берадиган бир илм қолдирган бўлса. Одамлар ана шунга амал қилиб, фойдаланиб турса, олим ўтиб кетганидан кейин ҳам ортидан ўзи қолдирган илм туфайли савобга эришиб туради.
Учинчиси – вафот этган одамнинг ортидан фарзандининг дуо қилиб туриши. Бунда ҳам вафот этган одамнинг ортидан яхшилик, хайр-барака етиб туради.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Вафот этганидан кейин бир маййитнинг даражаси кўтарилади. Шунда у: «Роббим! Бу нима?» дейди.
«Фарзандинг сенга истиғфор айтди», дейилади».
Бухорий ривоят қилган.
Албатта, инсон вафотидан кейин амал қилиш имконидан маҳрум бўлади. У ҳеч нарса қила олмай, кутиб туришдан бошқа нарсага ярамайдиган ҳолда бўлади.
Аммо бир киши вафотидан кейин даражаси кўтарилади. Бундан ўша банданинг ўзи ҳам ҳайрон. Қандай қилиб вафотидан кейин унинг даражаси кўтарилиши мумкин? Бу ажабланиш уни Аллоҳ таолога савол беришга ундайди. Шунда у: «Роббим! Бу нима?» дейди. Унинг ҳайрат ила берган бу саволига: «Фарзандинг сенга истиғфор айтди», дея жавоб берилади».
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг бу гапларидан фарзанднинг истиғфори – мағфират сўраши туфайли унинг вафот этиб кетган ота-онасининг охиратдаги даражаси кўтарилиши билиб олинади.
Шунинг учун ота-онасига уларнинг вафотидан кейин яхшилик қилишни, уларнинг ортидан савоб етказишни ва охиратдаги мақомлари яхшиланиб, даражалари юқорилашини истаган фарзанд доимо уларга мағфират сўраб, дуода бўлиши лозим.
Ушбу ривоятлардан олинадиган фойдалар:
1. Вафотидан кейин ҳам маййитнинг даражаси кўтарилиши мумкинлиги.
2. Маййит охиратда ўзининг даражаси кўтарилганидан ўзи ҳайратга тушиб, Роббидан бу ҳақда сўраши.
3. Фарзанднинг дуоси маййитнинг охиратдаги даражасининг кўтарилишига сабаб бўлиши.
4. Баъзи маййитлар Робб билан гаплашиши мумкинлиги.
«Яхшилик ва силаи раҳм» китоби 1-жуз.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа