Рамазон ойи овқат рациони ва ухлаш давомийлигида йилнинг қолган ойларидан фарқ қилади. Бир ой соғлом овқатланишга эътибор бериш орқали ортиқча вазндан халос бўлишни истаганлар учун муносиб ва етарли муддатдир. Айрим рўзадорлар ўзлари спорт билан шундоғ ҳам шуғулланиб турадилар. Лекин кўпчилик рўза бошланиши билан дангасалик касалига дучор бўлади. Бу масалада мутахассисларнинг фикрлари билан имкон қадар танишиб чиқишга ҳаракат қиламиз.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ҳеч қандай жисмоний машқларсиз кетма-кет 30 кун давомида рўза тутиш қувватнинг ва тана саломатлигининг пасайишига олиб келар экан. Шунинг учун ҳам мусулмонлар муқаддас Рамазон ойи давомида ўз саломатликларини яхши сақлаб қолишлари учун жисмоний фаолликка эътибор беришлари керак.
Рамазон ойи бу йил ҳам иссиқ етарли бўладиган мавсумда келди. Бунинг устига бадан тарбия даврида ҳам тана ҳароратини ортишини ҳисобга олиш керак.
Агар жисмоний машқларни бажариб туриш керак бўлса, у ҳолда уларни овқатдан олдин қилган афзалми ёки кейин қилиш фойдали бўладими?
Агар ифтордан олдин қилинса, у ҳолда муддат 60 дақиқадан кўпайиб кетмаслиги керак, яъни ифтордан 60 дақиқадан кўп бўлмаган муддат аввал қилиниши лозим.
Бунда у совутгичли ёки салқин жойда ўтказиладиган машқларни бажариши керак. Етарли миқдорда ифтордан сўнг суюқлик ичиш ҳамда зарур даражада ухлаб олиш керак.
Бордию машқлар ифтордан кейин амалга оширилса, у ҳолда уни ифторликдан камида уч соат ўтказибгина қилиш тавсия этилади. Чунки организм бу орада ҳазм қилишни бажариш билан банд бўлади. Ушбу ҳолда ҳам ифтордан аввалгидагига ўхшаб салқин жойда олиб борилиши тавсия этилади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб рўзадорларга жисмоний фаоллик борасида қуйидаги тавсияларни бериш мумкин экан.
Салқин хонада ҳар куни 30 дақиқа атрофида машқ қилинг. Жисмоний машқлар борасида шуни ёдда тутиш зарурки, ҳаво иссиқ бўлганда, айниқса, рамазон ойида кундузлари керагидан ортиқча машқ қилишдан қочинг. Иссиқ ҳаво атмосферадаги суюқликларни камайтиргани каби танадаги сувни ҳам камайтиради ва бу инсонга зарар қилиб айрим ҳолларда ошқозон яраланишига олиб келиши ҳам мумкин экан.
Рамазон ойи давомида ифтор қилишдан икки ёки уч соат олдин ўзингизга қулай вақтни танлаб машқ қилинг, аммо ифтордан кейин жисмоний машқларни имкон қадар бажармаслик керак, чунки тана энергиясининг катта қисми бу пайтда овқат ҳазм қилиш жараёнига йўналтирилади. Лекин бемор бўсангиз машқ қилишдан олдин шифокорингиз билан маслаҳатлашишни унутманг.
Телевизор қаршисида узоқ ўтириш ва бошқа турдаги дангасаликларни камайтириш керак. Аксинча, юриш ёки уй ишлари билан машғул бўлишга ўхшаш тадбирларни кўпайтиринг.
Агар бош айланиши, кўнгил айниши, нафас олиш ёки кўкрак қафасида оғриқлар бўлса, дарҳол жисмоний фаолиятни тўхтатиб, дам олинг.
Рўзадорлик пайтида танада сувсизлик ортиб кетишига йўл қўймаслик учун ифтор ва саҳарлик орасида кун бўйи керак бўладиган миқдорда суюқлик истеъмол қилиш керак.
Имом Муслим ва бошқалар ривоят қилган қуйидаги ҳадисда Пайғамбар (алайҳиссалом) мўминларни фойда ва манфаат келтирадиган ишларда Аллоҳдан мадад сўраган ҳолда фаол, ғайратли ва пешқадам бўлишга тарғиб қилиб дедилар: “Кучли мўмин кучсиз мўминдан яхшироқ ва Аллоҳга суюклироқдир, лекин ҳар иккисида ҳам яхшилик бор. Сенга фойдали бўлган ишларга ҳарис бўлгин ва (ишингда) Аллоҳдан ёрдам сўрагин, лекин ҳаргиз заиф бўлма!”. Демак, мўъминлар ушбу ҳадисдаги Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) нинг иккиланиш ва журъатсизликдан қайтарилган тавсияларига муборак рамазонда ҳам амал қилишлари мақсадга мувофиқ бўлади.
Саиджамол Масайитов
Халқаро алоқалар бўлими ходими
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Авратга қараш ҳам зинонинг бир туридир. Эркакнинг, аёлнинг авратига қарайдиган кимсаларга қандай жазо берилиши қуйидаги оятларда айтилган:
«(Мўминлар) Аллоҳдан бошқа ҳеч қандай илоҳга ибодат қилмайдилар; Аллоҳ (ўлдиришни) ҳаром қилган жонни ноҳақ ўлдирмайдилар; зино қилмайдилар. Ким бу ишларни қилса, уқубатга дучор бўлади. Қиёмат куни уларнинг азоби бир неча баробар кўпайтирилади, улар у ерда хор бўлиб, абадий қолади. Ким тавба қилса, иймон келтириб, солиҳ амал қилса, Аллоҳ ўшаларнинг ёмонликларини яхшиликларга алмаштиради. Аллоҳ мағфиратли, раҳмли Зотдир» (Фурқон сураси, 68-70-оятлар).
Мана шу оятга кўра, ким кўзи билан зино қилса-ю, тавба қилмаса, Қиёматда уқубатга дучор бўлади. Уқубат жаҳаннамдаги бир водий бўлиб, у ерда зинокорлар азобланади. Кимки зинокорлар водийсига тушадиган бўлса, унинг учун азоб кўпроқ бўлади, у ерда хор бўлиб, абадий қолиб кетади.
Заҳарли ўқдан сақланинг!
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси қудсийда бундай деганлар: «(Номаҳрамга) қараш иблиснинг заҳарли ўқларидан биридир. Ким бу ишни Мендан қўрқиб тарк қилса, бунинг ўрнига қалбига ҳаловат бераман» (Имом Ҳоким ривояти).
Оддий ўқ билан заҳарланган ўқнинг фарқи
Оддий ўқ баъзан тегса ҳам, инсонни ўлдирмайди, фақат теккан жойигагина зарар етказади. Заҳарли ўқ эса салгина силаб ўтса ҳам, заҳари бутун танага тарқаб кетади. Тезда чораси кўрилмаса, одамни ўлдиради. Бундай ўқ текканда заҳар бутун танага тарқаб кетмагунича унинг таъсири сезилмай туради.
Бировнинг авратига қараш ҳам ўша аврат эгасига зарар берадиган заҳарли ўқдир. Бундай ўқ инсонга тегса, у билан бирга бутун танага тарқаб кетадиган кучли заҳар ҳам санчилади. Натижада инсоннинг руҳий ҳолати остин-устин бўлади, ибодатларига, дарсларига салбий таъсир қилади, оилавий алоқаларини бузиб, барбод қилади. Заҳар (назар) қанчалик оддий бўлмасин, барибир танага тарқаб, таъсири узоқ вақтдан кейин бўлса ҳам юзага чиқади. Демак, мактабда ҳам дугонасининг авратига қараш – заҳарли ўқдир. Хонанда ва раққосаларнинг авратларига қараш – заҳарли ўқдир. Барча ҳаром нарсаларга қараш ҳаромдир. Бу заҳарли ўқларнинг таъсири бошида сезилмайди. Ҳаром нарсага қараб, йўлингизда давом этиб кетаверасиз, лекин бу қарашлар намозингизга, Қуръон ёд олишингизга, ўқишингизга ва оилавий муносабатларингизга сингиб, сиз сезмаган ҳолда буларнинг барчасини барбод қилади. Демак, кўзни ҳаромдан тийиш инсоннинг қалбига, танасига заҳар етиб боришидан асрайди.
Бир қиз айтади:
«Бўш вақтларимда роса сериал, кино кўрардим. Табиийки, ҳаммасида ҳаром нарсала (очиқ-сочиқ таналар, беҳаё саҳналар, уят сўзлар) бор эди. Ҳаромга қараш заҳарли ўқлигини, ким бу ишини Аллоҳдан қўрққани учун тарк этса, Аллоҳ унинг қалбига саодат ато этиишини билгунимча шундай юраверганман. Билганимдан кейин эса телефонга, интернетга билан қарайдиган бўла бошладим. Нималарни кўраётганимга, улар ҳаётимга қандай таъсир қилаётганига эътибор бера бошлаган эдим, ажойиб ҳолат бўлди. Ҳар гал беҳаё нарсаларни кўрганимда қалбимда қандайдир оғриқни ҳис қилардим – худди менга заҳарли ўқ теккандек бўларди. Кўзимни тийиб, ҳаромдан сақлана бошлаганимда эса бутунлай бошқа ҳолат бўлди. Бу сафар қалбим сурурга, хотиржамликка тўлди. Шундан кейин телевизор пульти мен учун фақат телевизорни эмас, балки қалбимнинг ҳолатини ҳам назорат қиладиган восита бўлиб қолди: беҳаёликни, бузуқликни кўрсатадиган каналларга олсам, қалбимда қайғу ва тушкунлик эшигини очган бўламан; лекин бошқа каналга олиб, ҳаромдан сақлансам, қалбимда бахт-саодат эшигини очган бўламан. Кўзимни ҳаромдан сақлаганим сари ҳаётим гўзаллашиб бораверди. Авваллари бирор куним кино ва сериалларсиз ўтмайдигандек эди, энди эса уларсиз мутлақо бахтли, покиза яшаяпман».
Абдуллоҳ Абдулмуътий, Ҳуда Саъид Баҳлулнинг
“Қулоғим сенда қизим” китобидан Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ,
Абдулҳамид Умаралиев таржимаси.