Ramazon oyi ovqat ratsioni va uxlash davomiyligida yilning qolgan oylaridan farq qiladi. Bir oy sog‘lom ovqatlanishga e’tibor berish orqali ortiqcha vazndan xalos bo‘lishni istaganlar uchun munosib va yetarli muddatdir. Ayrim ro‘zadorlar o‘zlari sport bilan shundog‘ ham shug‘ullanib turadilar. Lekin ko‘pchilik ro‘za boshlanishi bilan dangasalik kasaliga duchor bo‘ladi. Bu masalada mutaxassislarning fikrlari bilan imkon qadar tanishib chiqishga harakat qilamiz.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, hech qanday jismoniy mashqlarsiz ketma-ket 30 kun davomida ro‘za tutish quvvatning va tana salomatligining pasayishiga olib kelar ekan. Shuning uchun ham musulmonlar muqaddas Ramazon oyi davomida o‘z salomatliklarini yaxshi saqlab qolishlari uchun jismoniy faollikka e’tibor berishlari kerak.
Ramazon oyi bu yil ham issiq yetarli bo‘ladigan mavsumda keldi. Buning ustiga badan tarbiya davrida ham tana haroratini ortishini hisobga olish kerak.
Agar jismoniy mashqlarni bajarib turish kerak bo‘lsa, u holda ularni ovqatdan oldin qilgan afzalmi yoki keyin qilish foydali bo‘ladimi?
Agar iftordan oldin qilinsa, u holda muddat 60 daqiqadan ko‘payib ketmasligi kerak, ya’ni iftordan 60 daqiqadan ko‘p bo‘lmagan muddat avval qilinishi lozim.
Bunda u sovutgichli yoki salqin joyda o‘tkaziladigan mashqlarni bajarishi kerak. Yetarli miqdorda iftordan so‘ng suyuqlik ichish hamda zarur darajada uxlab olish kerak.
Bordiyu mashqlar iftordan keyin amalga oshirilsa, u holda uni iftorlikdan kamida uch soat o‘tkazibgina qilish tavsiya etiladi. Chunki organizm bu orada hazm qilishni bajarish bilan band bo‘ladi. Ushbu holda ham iftordan avvalgidagiga o‘xshab salqin joyda olib borilishi tavsiya etiladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib ro‘zadorlarga jismoniy faollik borasida quyidagi tavsiyalarni berish mumkin ekan.
Salqin xonada har kuni 30 daqiqa atrofida mashq qiling. Jismoniy mashqlar borasida shuni yodda tutish zarurki, havo issiq bo‘lganda, ayniqsa, ramazon oyida kunduzlari keragidan ortiqcha mashq qilishdan qoching. Issiq havo atmosferadagi suyuqliklarni kamaytirgani kabi tanadagi suvni ham kamaytiradi va bu insonga zarar qilib ayrim hollarda oshqozon yaralanishiga olib kelishi ham mumkin ekan.
Ramazon oyi davomida iftor qilishdan ikki yoki uch soat oldin o‘zingizga qulay vaqtni tanlab mashq qiling, ammo iftordan keyin jismoniy mashqlarni imkon qadar bajarmaslik kerak, chunki tana energiyasining katta qismi bu paytda ovqat hazm qilish jarayoniga yo‘naltiriladi. Lekin bemor bo‘sangiz mashq qilishdan oldin shifokoringiz bilan maslahatlashishni unutmang.
Televizor qarshisida uzoq o‘tirish va boshqa turdagi dangasaliklarni kamaytirish kerak. Aksincha, yurish yoki uy ishlari bilan mashg‘ul bo‘lishga o‘xshash tadbirlarni ko‘paytiring.
Agar bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi, nafas olish yoki ko‘krak qafasida og‘riqlar bo‘lsa, darhol jismoniy faoliyatni to‘xtatib, dam oling.
Ro‘zadorlik paytida tanada suvsizlik ortib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun iftor va saharlik orasida kun bo‘yi kerak bo‘ladigan miqdorda suyuqlik iste’mol qilish kerak.
Imom Muslim va boshqalar rivoyat qilgan quyidagi hadisda Payg‘ambar (alayhissalom) mo‘minlarni foyda va manfaat keltiradigan ishlarda Allohdan madad so‘ragan holda faol, g‘ayratli va peshqadam bo‘lishga targ‘ib qilib dedilar: “Kuchli mo‘min kuchsiz mo‘mindan yaxshiroq va Allohga suyukliroqdir, lekin har ikkisida ham yaxshilik bor. Senga foydali bo‘lgan ishlarga haris bo‘lgin va (ishingda) Allohdan yordam so‘ragin, lekin hargiz zaif bo‘lma!”. Demak, mo‘minlar ushbu hadisdagi Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) ning ikkilanish va jur’atsizlikdan qaytarilgan tavsiyalariga muborak ramazonda ham amal qilishlari maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Saidjamol Masayitov
Xalqaro aloqalar bo‘limi xodimi
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Avratga qarash ham zinoning bir turidir. Erkakning, ayolning avratiga qaraydigan kimsalarga qanday jazo berilishi quyidagi oyatlarda aytilgan:
«(Mo‘minlar) Allohdan boshqa hech qanday ilohga ibodat qilmaydilar; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmaydilar; zino qilmaydilar. Kim bu ishlarni qilsa, uqubatga duchor bo‘ladi. Qiyomat kuni ularning azobi bir necha barobar ko‘paytiriladi, ular u yerda xor bo‘lib, abadiy qoladi. Kim tavba qilsa, iymon keltirib, solih amal qilsa, Alloh o‘shalarning yomonliklarini yaxshiliklarga almashtiradi. Alloh mag‘firatli, rahmli Zotdir» (Furqon surasi, 68-70-oyatlar).
Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.
Zaharli o‘qdan saqlaning!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi qudsiyda bunday deganlar: «(Nomahramga) qarash iblisning zaharli o‘qlaridan biridir. Kim bu ishni Mendan qo‘rqib tark qilsa, buning o‘rniga qalbiga halovat beraman» (Imom Hokim rivoyati).
Oddiy o‘q bilan zaharlangan o‘qning farqi
Oddiy o‘q ba’zan tegsa ham, insonni o‘ldirmaydi, faqat tekkan joyigagina zarar yetkazadi. Zaharli o‘q esa salgina silab o‘tsa ham, zahari butun tanaga tarqab ketadi. Tezda chorasi ko‘rilmasa, odamni o‘ldiradi. Bunday o‘q tekkanda zahar butun tanaga tarqab ketmagunicha uning ta’siri sezilmay turadi.
Birovning avratiga qarash ham o‘sha avrat egasiga zarar beradigan zaharli o‘qdir. Bunday o‘q insonga tegsa, u bilan birga butun tanaga tarqab ketadigan kuchli zahar ham sanchiladi. Natijada insonning ruhiy holati ostin-ustin bo‘ladi, ibodatlariga, darslariga salbiy ta’sir qiladi, oilaviy aloqalarini buzib, barbod qiladi. Zahar (nazar) qanchalik oddiy bo‘lmasin, baribir tanaga tarqab, ta’siri uzoq vaqtdan keyin bo‘lsa ham yuzaga chiqadi. Demak, maktabda ham dugonasining avratiga qarash – zaharli o‘qdir. Xonanda va raqqosalarning avratlariga qarash – zaharli o‘qdir. Barcha harom narsalarga qarash haromdir. Bu zaharli o‘qlarning ta’siri boshida sezilmaydi. Harom narsaga qarab, yo‘lingizda davom etib ketaverasiz, lekin bu qarashlar namozingizga, Qur’on yod olishingizga, o‘qishingizga va oilaviy munosabatlaringizga singib, siz sezmagan holda bularning barchasini barbod qiladi. Demak, ko‘zni haromdan tiyish insonning qalbiga, tanasiga zahar yetib borishidan asraydi.
Bir qiz aytadi:
«Bo‘sh vaqtlarimda rosa serial, kino ko‘rardim. Tabiiyki, hammasida harom narsala (ochiq-sochiq tanalar, behayo sahnalar, uyat so‘zlar) bor edi. Haromga qarash zaharli o‘qligini, kim bu ishini Allohdan qo‘rqqani uchun tark etsa, Alloh uning qalbiga saodat ato etiishini bilgunimcha shunday yuraverganman. Bilganimdan keyin esa telefonga, internetga bilan qaraydigan bo‘la boshladim. Nimalarni ko‘rayotganimga, ular hayotimga qanday ta’sir qilayotganiga e’tibor bera boshlagan edim, ajoyib holat bo‘ldi. Har gal behayo narsalarni ko‘rganimda qalbimda qandaydir og‘riqni his qilardim – xuddi menga zaharli o‘q tekkandek bo‘lardi. Ko‘zimni tiyib, haromdan saqlana boshlaganimda esa butunlay boshqa holat bo‘ldi. Bu safar qalbim sururga, xotirjamlikka to‘ldi. Shundan keyin televizor pulti men uchun faqat televizorni emas, balki qalbimning holatini ham nazorat qiladigan vosita bo‘lib qoldi: behayolikni, buzuqlikni ko‘rsatadigan kanallarga olsam, qalbimda qayg‘u va tushkunlik eshigini ochgan bo‘laman; lekin boshqa kanalga olib, haromdan saqlansam, qalbimda baxt-saodat eshigini ochgan bo‘laman. Ko‘zimni haromdan saqlaganim sari hayotim go‘zallashib boraverdi. Avvallari biror kunim kino va seriallarsiz o‘tmaydigandek edi, endi esa ularsiz mutlaqo baxtli, pokiza yashayapman».
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.