Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
31 Март, 2025   |   2 Шаввол, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
04:48
Қуёш
06:08
Пешин
12:32
Аср
16:55
Шом
18:50
Хуфтон
20:05
Bismillah
31 Март, 2025, 2 Шаввол, 1446

Мирзо Улуғбекнинг Самарқанд, Бухоро ва Ғиждувондаги мадрасалари ўз даврида ўзига хос университет вазифасини бажарган

29.03.2019   5151   3 min.
Мирзо Улуғбекнинг Самарқанд, Бухоро ва Ғиждувондаги  мадрасалари ўз даврида ўзига хос университет вазифасини бажарган

Мирзо Улуғбек буюк Соҳибқирон Темурнинг бунёдкорлик ишларини давом эттирди у кўплаб мадрасалар, масжид ва хонақолар қурдирди, Мовароуннаҳрни илм-маърифат марказига айлантириш йўлида улкан ишларни амалга оширади.

Жумладан 1417 - 1430 йиллар орасида Улуғбек Самарқанд маркази Регистон майдонида улкан мадраса, хонақоҳ, муқаттаъ масжиди ва ҳаммом қурдиради. Шунингдек, 1417 йилда Бухорода ва 1433 йилда Ғиждувонда ҳам мадраса қурдирган. Мазкур мадрасаларда диний илмларга нисбатан математика, геометрия, фалакиёт, табиёт, жуғрофия ва тарих каби дунёвий илмлар кўпроқ ўқитилган ва ўз даврининг энг нуфузли илм-фан маскани бўлиб ҳисобланган.

Самарқанддаги Мирзо Улуғбек мадрасаси ўз даврининг мукаммал олий таълим маскани бўлиб, ўз даврида ўзига хос университет вазифасини бажарган.
Бухородаги мадраса катталиги жиҳатидан Мовароуннаҳрдаги иккинчи нуфузли мадраса бўлиб, унинг эшигига Улуғбек томонидан «Илм олишга интилиш ҳар бир муслим ва муслима учун фарздир» деган ҳадис битилган.

Мадрасада билим олиш муддати 8 йил давом этган. Шу муддат давомида талабаларга ойлик маош ва «Улфа» деб аталган махсус тўлов пули бериб борилган.

Улуғбек Гўри Амир мақбарасига ҳам айрим қурилишлар билан ўзгача файз тароват бағишлайди. Самарқанддаги Афросиёбнинг жанубида улкан қабристон марказида жойлашган Шоҳи Зинда обидаси меъморчилик санъатининг камёб дурдоналаридан ҳисобланади. Мазкур ёдгорлик асосан XI асрдан бошлаб қурилиб келинаётган бўлса-да, Амир Темур ва Улуғбек замонасида ниҳоясига етказилган. Улуғбекнинг саъй-ҳаракати билан бу ерда ҳам меъморчилик ишлари олиб борилади. 1434 - 1435 йиллар мобайнида Шоҳи Зинданинг асосий дарвозаси ранг-баранг кошинлар билан зийнатланиб, қайтадан қурилганлиги ҳам Улуғбек замонасининг меъморчилик санъатидан нишонадур.

1424-28 йилларда қурилган Мирзо Улуғбек расадхонаси XV аср меъморчилигининг нодир намуналаридан бўлган. Бобур Мирзонинг ёзишича расадхонанинг сирти кошин ва чиройли безаклар билан зийнатланган бўлган. Мирзо Улуғбек расадхонасида квадрантдан ташқари бир неча кузатиш асбобларидан ҳам фойдаланилган. Уларнинг орасида армиляр сфера, триквер каби асбоблар мавжуд эди.

Мирзо Улуғбек мактабига мансуб олимларнинг аниқлаган маълумотлари улардан бир неча аср олдин яшаб ўтган буюк алломалар эришган натижалар билан солиштирилганда ўта аниқлиги билан ажралиб турар эди. Эклиптика оғмалиги, юлдуз йилининг хисоби, сайёраларнинг йиллик ҳисобини аниқлаш, каби масалалар алоҳида ўрин тутган. Мирзо Улуғбекнинг юлдузлар каталоги 1690 йили Поляк олими Ян Гавелийнинг (1611-1687) «Астраномия даракчиси» номли асарида нашр этилган ва бу асарда Мирзо Улуғбек беш астроном Птолемей, Тихо Браге, Жавани Риччиоли, Вильгелм IV ва Ян Гавелий даврасида, тўгарак стол атрофида астрономия музаси (маъбудаси) Ураниянинг ўнг томонида биринчи бўлиб ўтирибди. Унинг ўриндиғи орқасида «Ўз ишимни муносиб авлодларимга қолдирдим» деган сўзлар битилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ўзбекистон янгиликлари
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Садақанинг 63 та фойдаси

25.03.2025   5349   4 min.
Садақанинг  63 та  фойдаси

Устоз уламои киромларимиз айтадилар: 

“Жуда оз бўлса ҳам,

кунига садақа қилишни одат қилинг!"

Чунки "САДАҚА – РАДДИ БАЛО".

 

  1. Садақа – жаннат эшикларидан биридир.
  2. Садақа – солиҳ амалларнинг энг афзали. 
  3. Садақа Қиёмат куни ўз соҳибига соябон бўлади.
  4. Садақа қабр иссиғини пасайтиради.
  5. Садақа – маййитга қилинадиган энг яхши ва энг фойдали ҳадядир. Аллоҳ таоло уни кўпайтириб беради. 
  6. Садақа нафсни поклайди.
  7. Садақа Қиёмат кунидаги қўрқинчдан омонлик беради.
  8. Садақа хато ва гуноҳларга каффорат бўлади.
  9. Садақа – ўлим олди хотимани гўзал қилади.
  10. Садақа хурсандчиликка сабаб бўлади.
  11. Садақа қилувчи – одамларнинг энг яхшисидир.
  12. Садақа соҳибига жуда ҳам кўп ва беқиёс буюк яхшиликлар ва жуда ҳам улкан савоблар ваъда қилинган.
  13. Садақа қилиш – тақводорларнинг сифатларидандир. 
  14. Садақа – саховатнинг белгисидир.
  15. Садақа – дуо қабул бўлишига сабабдир.
  16. Садақа – ташвишнинг аришига сабабдир.
  17. Садақа балони қайтаради.
  18. Садақа умрни узайтиради. 
  19. Садақа – дардга даво, касалликка – шифо, энг фойдали муолажадир.
  20. Садақа ўт тушишидан, сувда чўкишдан, ўғри уришидан асрайди.
  21. Садақанинг савоби – нақд, гарчи у ҳайвон-паррандаларга қилинса ҳам.
  22. Садақанинг афзали – очга таом беришдир.
  23. Садақа қилувчи киши одамлар меҳрини қозонади.
  24. Садақа – садақа қилувчининг мол-давлатини кўпайтиради. 
  25. Садақа ризқ зиёда бўлишига сабаб бўлади.
  26. Садақа – садақа қилган кишини одамлар яхши кўришларига сабаб бўлади.
  27. Садақа нусратга сабаб бўлади.
  28. Садақа ишида қатнашганлар савобга шерик бўладилар.
  29. Садақа – бало ва қазолардан ҳимоя қилади.
  30. Садақа ўз эгасини ёмон ўлимдан асрайди.
  31. Садақа берган билан мол-дунё камайиб қолмайди.
  32. Садақа берадиган одамнинг молига фаришталар барака тилаб дуо қиладилар.
  33. Садақа Парвардигорнинг ғазабини ўчиради.
  34. Садақа – садақа берувчининг шайтонлар устидан ғалабасидир.
  35. Садақа Қиёмат кунида бу дунёда бой берилган нарсаларга афсус қилдирмайди.
  36. Садақа – ғам-андуҳдан холи этгувчидир.
  37. Садақа Қиёмат куни тўсиқ бўлиб, ҳимоя қилиб, садақа қилувчини дўзахдан тўсади.
  38. Садақа қалбнинг қаттиқлигини юмшатади.
  39. Садақа – Қиёмат кунида садақа қилганнинг юзининг жилосидир.
  40. Садақа қилинган маййитга ҳам, садақа қилган одамга ҳам Аллоҳ таоло савобларини кўпайтириб беради.
  41. Садақа – ёмонликларни даф этиш учун сабабдир.
  42. Садақа фаришталарнинг дуосига сабаб бўлади.
  43. Садақа савобларни кўпайтиради.
  44. Садақа – қайғудан асрагувчидир.
  45. Садақа – қабр оловини сўндиргувчидир.
  46. Садақа – ҳасанотларни ўн ҳиссага кўпайтиргувчидир.
  47. Садақа бу дунёдаги 70 хил ёмонлик эшикларини ёпади.
  48. Садақа – соҳибини қабр азоби ва оловдан озод этгувчидир.
  49. Садақа – садақа берувчининг қувончига сабабчидир.
  50. Сув ҳўл-қуруқни куйдириб бораётган оловни ўчиргани каби, инсоннинг икки дунёсини куйдириб бораётган хато ва гуноҳларини садақа ўчиради.
  51. Садақа вафотингиздан кейин ҳам ажр-савобингизни кўпайтириб туради.
  52. Садақа қилувчи Аллоҳ таолога яқин бўлиб, Ўзининг меҳрига сазовор бўлади.
  53. Узр сабабли тутолмай қолган фарз қилинган рўзани ҳам садақа билан кафорат этилади. 
  54. Садақа Рамазон ойида тутилган рўзани мукаммал қилиб беради.
  55. Садақа қилаётганингизда маблағларингизни йўқотаётган бўлмайсиз, балки уни бошқа пайт учун ўзингизга жўнатаётган бўласиз.
  56. Садақа – сахий ва ҳимматли ишлардан ва эзгу аломатлардан биридир.  
  57. Садақа – дуонинг ижобат бўлишига сабабчидир.
  58. Садақа қилувчиларни Ўзининг гўзал мукофотлари ила сийлайди. 
  59. Садақа – Қиёмат кунида садақа қилганнинг юзини ёруғ қилади.  
  60. Садақа – садақа берувчидан ва унинг яқинларидан балони даф қилади.
  61. Садақа – садақа берувчининг обрў ва ҳурматини сақлайди.
  62. Садақа берадиган хонадонга Худои таолонинг раҳмати ёғилади.
  63. Садақа берадиган одамга файзу илоҳий, хайр-барака берилади. 

(Каломуллоҳ – Қуръони Каримнинг ояти карималари ва Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак ҳадиси шарифларидан).

 

Иброҳимжон домла ИНОМОВ

 

Мақолалар