23 Декабр, 2024, 22 Жумадул сони, 1446
23 Декабр, 2024, 22 Жумадул сони, 1446
Дунёнинг гўзаллиги инсон биландир. Инсоннинг гўзаллиги эса ислом биландир. Ислом дини инсонларни фақат яхшиликка даъват этадиган, ёмонликдан қайтарадиган соф диндир. Наҳл сурасининг 97-оятида Аллоҳ таоло “Эркакми ё аёлми – кимда ким мўмин бўлган ҳолда бирор эзгу иш қилса, бас, Биз унга ёқимли ҳаёт бахш этурмиз ва уларни ўзлари қилиб ўтган гўзал амаллари баробаридаги мукофат билан тақдирлаймиз” деб марҳамат қилган. Солиҳ амаллар қилиб яшаган инсон ҳаётлик даврда роҳату фароғатда яшаб, охиратда эса улкан мукофотлар соҳибига айланади. Динимизга ёт бўлган амаллар билан машғул бўлганлар эса албатта жазосини олади.
Сизу-бизга берилган тириклик неъматидан оқилона фойдаланиб, гўзалликка бурканган дунёда савоб захираларимизни кўпайтириб, келажак авлодга намунали амалларимиз билан, хулқларимиз билан ўрнак бўладиган даражада яшаб ўтсак энг катта бахтга сазовор бўламиз.
Дунёнинг тинчлигини бузаётган, одамларнинг бахтли-саодатли яшашини кўролмаётган, ўзгаларнинг бахтсизлиги эвазига бой бадавлат бўлиб, гўёки ширин ҳаёт кечираётган кимсалар ҳам бор. Улар гиёҳванд моддаларини тайёрлаб инсонларнинг ширин ҳаётини қайғу ғамларга, аламу ситамларга айлантираётган жоҳил кишилардир.
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ҳузурида гиёҳвандлик ва жиноятчиликка қарши ҳалқаро ҳайъат ташкил этилган. Уларнинг хабарига кўра кундан-кунга гиёҳвандлик сони ошиб бормоқда. Ачинарлиси гиёҳвандликка илк бор қадам қўяётганлар 11-17 ёшли йигит қизлар эканлигидир. Ёшлик гаштини сурадиган, ўйнаб-куладиган, илму-ирфонга шўнғиб марифат чўққисини кўзлайдиган даврда бало ва офатга дучор бўлиб гиёҳвандлик ботқоғига ботиши жамиятларнинг энг катта йўқотишидир. Бирон мамлакат аҳолисининг етти фоизи гиёванд моддалар истемолига ўтган бўлса, ўша мамлакатнинг келажаги ҳалокат ёқасида туришини олимларимиз тасдиқлаган. Гиёҳвандликнинг зарари шунчалик кўпки, ҳатто биз уни хаёлимизга ҳам келтирмаймиз. Аллома Ибн Ҳожар ал-Маккийнинг “Фатавои исломия” асарида инсон саломатлиги ва жамият ҳаётига гиёҳвандлик иллати етказадиган 120 хил жиддий зарар санаб ўтилган.
Динимиз таълимотларида ҳам инсон ҳаёти, соғлиғига зарар берадиган, ақл-ҳушини карахт қиладиган ҳар қандай кайф берувчи моддани, у маст қилувчи ёки кайф қилувчи бўлишидан қатъи назар, зарарли деб билади ва уни истеъмол қилишдан мутлақо қайтаради. Ҳазрати Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в) ҳар бир кайф берувчи модданинг истеъмолидан қайтарганлар.:
" نَهَى النبى صلعم عَنْ كُلِّ مُسْكِرٍ وَ مُفَتِّرٍ " (رواه أحمد و ابو داود)
яъни: “Пайғамбар (сав) ҳар қандай маст қилувчи, баданни бўшаштирувчи ва сусайтиррувчи нарсаларни истеъмол қилишдан қайтардилар”.
Маълумки, уламоларимизнинг айтишларича, мазкур ҳадиси шариф ҳар қандай турдаги гиёҳвандлик-бангилик шаръан ҳаром эканлигига далолат қилади. Шунинг учун ҳам уларни истеъмол қилиш шаръан ва қонунан жоиз эмас.
Ибн Аҳмад ва Ибн Можжа ривоят қилган ҳадиси шарифда “Ислом динида ўзига ҳам ўзгаларга ҳам зарар келтириш йўқ” дейилган. Мусулмон киши қалбида имони жўшиб турган киши ҳадисга мувофиқ ўзига ҳам ўзгаларга ҳам зарар етказмаслиги ва ҳаром бўлган нарсаларни истеъмол қилмаслиги керак. Минг афсуслар бўлсинки, гиёҳвандлик балосига гирифтор бўлган мўмин-мусулмонлар ҳам йўқ эмас. Яшашдан мақсадимиз нафсоний ҳисларни қондириш эмас балки ақлимиз билан фикр қилиб жаннат мукофотини олишдир.
Шукрлар бўлсинки ҳаётимиз фаровон, замонамиз тинч, фарзандларимиз соғлом, келажагимиз буюкдир. Она ватан бағрида эркаланиб, шодланиб ҳаёт кечирмоқдамиз. Барча миллат вакиллар бир ота бир онанинг фарзандларидек истиқомат қилмоқдамиз. Ҳатто қисқа муддат ичида дунё аҳли ибрат оладиган, ўрнак оладиган жиҳатларга эга бўлдик. Бизга ҳавас қиладиганлар сони қанча кўп бўлса, ҳасад кўзи билан қарайдиган, гуллаб-яшнашимизни кўра олмайдиганлар сони ҳам анчадир. Уларнинг қуроли эса ёшларимизни ўзига қаратиб олиб, ота-онасига, ўз халқига қарши қўйишдир. Бунинг энг яхши йўли гиёҳвандликдир. Фарзандларимизни ҳар-хил йўллар билан шу балога йўлиқтирса бошимизга турли офатлар ёғдириши аниқдир. Сергаклик давр талабидир. Биз ўз фарзандларимизни ёвуз кучларга бериб қўймаймиз. “Оққан дарё оқаверади” деганларидек ўғил-қизларимиз боболар йўлидан бориб илму маърифатда дунёга ўрнак бўладиган даражаларга эришади иншаоллоҳ. Фақат биз катталар панду насиҳатдан чарчамаслигимиз, фарзандларимизга ҳар томонлама кўмак бера олишимиз керак.
Жаноб Пайғамбаримиз (с.а.в) ҳадисларидан бирида: “Эй умматларим, агар сизлар, бир-бирларингизни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтариб туришликни тарк этсаларингиз, бошингизга шундай бир бало ва офат келадики, у яхши ёмонга баробар фожиа бўлади” деб марҳамат қилганлар.
Асримиз вабосига айланиб улгурган гиёҳвандлик балосидан фарзандларимизни, келажак авлодимизни ҳалос этиш ҳар биримизга фарз ва қарз бўлган амалдир. Шундай экан кишининг бир фарзанди бу иллат билан балоланган бўлса ўз фарзандимиздек кўриб, унга тезлик билан ёрдам кўрсатишимиз зарурдир. “Қовун қовундан кўриб ранг олади” дейди ҳалқимиз. Бугун биз сергакликни йўқотсак гиёҳвандлик балоси зарпечак мисоли ҳамма жойга ўрнашиб олади. Бунга имкон бериш энг катта гуноҳ эканлигини унутмаслигимиз керак.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Фақиҳлар фиқҳга шундай таъриф беришади: «Фиқҳ мукаллафларнинг амалларини ҳалол ва ҳаромлик, фасод ва саҳиҳлик жиҳатидан ўрганадиган илмдир». Бу таърифни ҳам кенгроқ таҳлил қилиб кўрайлик. «Ўрганадиган илм» нима дегани? Ҳозиргина «Илм бир нарсанинг воқеликка мувофиқ келишидир», дедик.
Фиқҳнинг мавзусига бир мисол келтирайлик. Масалан, мен мукаллафман. Хотинимга «Сен талоқсан», дедим. Бунинг ҳукми нима бўлишини фиқҳ ўрганади. Демак, фиқҳ мен каби мукаллафларнинг мана шу каби ҳолатларини ўрганади. Масалан, мен шерикчилик ақдини тузишим мумкин, бирон нарсани сотишим, ижарага олишим мумкин. Фиқҳ ана шундай ҳолатларни, мен қилган ишнинг ҳалол ёки ҳаром, саҳиҳ ёки фасодлигини ўрганади. Демак, фиқҳнинг мавзуси мукаллафлар қиладиган амалларнинг ҳолатини ўрганишдир.
Фақиҳларнинг фиқҳга берган таърифларида «далил» деган сўз борми? Йўқ. Улар фақат мукаллафларнинг амаллари ҳақида гапиришди, ҳукмларнинг мукаллафларга нисбатан жорий бўлиш ҳолатларига эътибор қаратишди. Демак, умумий қилиб айтадиган бўлсак, фиқҳга икки хил таъриф берилди. Бири усулий уламоларнинг таърифи, яъни «Қуръон ва Суннатдан ҳукмларни қай тарзда чиқариб олиш ҳақидаги илм» деган таъриф. Иккинчиси фуқаҳолар берган таъриф бўлиб, унда ҳосил бўлган ҳукмларнинг мукаллафларга қандай жорий қилиниши асосий ўринга қўйилди. Бу ҳукмлар мутлақ мужтаҳидлар тарафидан чиқарилади. Ҳукмни фақат мутлақ мужтаҳид чиқара олади. Ана шу мужтаҳид муайян бир ҳукмни Қуръон ва Суннатдан қандай чиқарганини ўрганиш усул илмининг мавзусидир. Чиқарилган ҳукмни ўзимизга ва жамиятга татбиқ қилиш эса муфтий ва фақиҳларнинг ишидир.
Демак, фиқҳга икки хил қараш мумкин экан: ҳукмни чиқариб олиш ва уни татбиқ қилиш. Бизнинг хатоимиз шуки, ҳукмни ишлаб чиқиш билан уни татбиқ қилиш орасидаги фарқни тушунмаяпмиз. Тушунмаганимиз учун кераксиз гапларни гапиряпмиз. Биз юқорида айтиб ўтган икки йўналиш – таҳаллул, яъни динга енгил қараш ва ташаддуд, яъни динда ғулувга кетиш йўналишлари ё иккинчи таърифдан бехабар қолишди, ёки унга эътиборсиз қарашди. Улар фақат биринчи таърифни, яъни ҳукмни қай тарзда ишлаб чиқишни изоҳлашди.
Масалан, сиз биринчи йил илм олаётган бўлсангиз, улар сизга: «Сен айтган ҳукмни фақат далил келтирсанг, қабул қиламиз», дейишади. Ахир сиз ҳали далилларни билмайсиз-ку! Бирорта жумлани оят деб ўйлашингиз мумкин, лекин аслида у оят бўлмаслиги мумкин. Бир ҳадисни Бухорийда келган, деб айтишингиз мумкин, лекин у Бухорийдан ривоят қилинмаган, тўқима ҳадис бўлиб чиқиши мумкин, чунки сиз ҳали далилларни ўрганмагансиз. Улар мана шу даражадаги одамлардан далил сўрашди, очиқ-ойдин далили бўлмаган ҳукмни эса ботилга чиқаришди. Бунга бироз кенгроқ ёндашиш керак...
Юқорида айтганимдек, асосий мақсадим таърифларга доир қўшимча маълумотларни айтиб ўтиш эди. Келинг, шу масалани кўрайлик. Ана ўша йўналиш эгалари ҳар бир ҳукмга далил талаб қилишяпти. Аввало айтинг-чи, далил нима ўзи? Улар: «Далил – бу Қуръон ва Суннат», дейишади. Уларнинг «Далил Қуръон ва Суннатдир», дейиши илмий маънода хатодир, чунки далилни фақат Қуръон ва Суннатгагина чеклаб қўйсак, динни зое қилиб қўямиз, чунки булардан бошқа далиллар ҳам бор. Далил тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган манбадир. Демак, Қуръон ва Суннат далилларнинг асосий қисмидир, лекин далилларнинг барчаси эмас, чунки ижмоъ ҳам далил, қиёс ҳам далилдир. Тўғри ёндашиш орқали талаб қилинган маълумотга етказадиган ҳар қандай манба далил бўлади. Лекин бу гапни улар тушунмайди. Улар далилни фақат Қуръон ва Суннат, деб тушунишади.
«Ҳанафий мазҳабига теран нигоҳ» китобидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа