01 Октябр, 2025, 9 Рабиъус сони, 1447
01 Октябр, 2025, 9 Рабиъус сони, 1447
Қадимий ва ҳамиша навқирон Самарқанд таърифига тил ожиз. Азим шаҳар ҳақида яхлит тасаввурга эга бўлиш учун бу ерга, албатта, ташриф буюриш лозим. Бежизга бу кўҳна кент бориб кўриш шарт бўлган дунёдаги 50 та шаҳардан бири сифатида эътироф этилгани йўқ.
“Халқ сўзи” нашри билдиришича, Самарқанднинг Регистон майдонида икки йилда бир марта ўтказиладиган “Шарқ тароналари” мусиқий фестивалига ташриф буюрган хорижлик меҳмонлар нафақат Самарқанд шаҳри, балки вилоятнинг Пастдарғом, Пайариқ, Жомбой, Ургут, Тойлоқ, Самарқанд каби туманларига ҳам келиб, ҳудудларнинг ўзига хос жиҳатлари билан танишиш бахтига мушарраф бўлмоқдалар.
Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг ўтган йил апрель ойида Самарқанд вилоятига ташрифи давомида такрорланмас тарихий, маданий, меъморий мерос объектлари билан туристларни кенг таништириш учун қулай шарт-шароитларни яратиш, зиёрат туризмини жонлантириш, умуман, қадимий заминнинг туризм салоҳиятини янада ривожлантириш бўйича бир қатор кўрсатмалар берилган эди. Шундан келиб чиқиб, айни пайтда муайян ишлар амалга оширилмоқда. Жумладан, Самарқанд вилоятида зиёрат туризмини амалга ошириш бўйича аниқ чора-тадбирлар белгилаб олинган.
Ҳудудда 1105 та археологик, 670 та меъморий, 37 та диққатга сазовор жой, 18 та монументал, 21 мемориал тоифага кирувчи жами 1851 моддий-маданий мерос объекти мавжудлиги бу борадаги имкониятлар нечоғлик юқорилиги кўрсатади. Зиёратчи сайёҳларга Амир Темур мақбараси, Регистон ансамбли (Шердор, Тиллакори, Мирзо Улуғбек мадрасалари), Бибихоним ва Хазрати Хизр масжидлари, Шоҳи Зинда ёдгорлиги, Хўжа Дониёр зиёратгоҳи, Мирзо Улуғбек расадхонаси, Самарқанд туманидаги Нодир девонбеги комплекси, Хўжа Аҳрор Валий масжиди, Ургут туманидаги Ғавсул Аъзам, Хўжа Омон, Чор Чинор зиёратгоҳлари, Пайариқ туманидаги Имом Ал Бухорий мажмуаси, Нуробод туманидаги Хазрати Довуд зиёратгоҳлари йўналишлари бўйича хизмат кўрсатилади. Барча зиёратгоҳларда ўрнатилган видеокузатув мосламалари орқали жамоат тартиби назоратга олинган, сайёҳлар ва меҳмонларнинг кириш чиқиш жараёнлари бевосита туроператорлар ҳамда ички ишлар органлари вакиллари иштирокида амалга оширилмоқда.
Шунингдек, янги маршрутларга Ўзбекистон тарихи, Афросиёб, Ўлкашунослик музейлари, Пахтачи туманидаги Добусия шаҳристони, Пайариқ туманидаги Челак-Кўктепа тарихий ёдгорлиги, Махдуми Аъзам зиёратгоҳи ва бошқа зиёратгоҳлар киритилган. Самарқанд вилоятидаги музейлар фаолиятини янада кенгайтириш, уларнинг хорижий мамлакатлар музейлари билан, жумладан, илмий-тадқиқот йўналишида ҳамкорликни кучайтириш борасида бир қатор ишлар амалга оширилмоқда. Бу борада Япония, Франция ва Жанубий Кореянинг археологик институтилари ва музейлари мутахассислари билан алоқалар ўрнатилган. Хусусан, Афросиёб музейининг “Элчилар хонаси”даги деворий суратларни босқичма-босқич асл ҳолатига келтириш ишлари олиб борилаётган бўлса, кўҳна Афросиёб тепалигида жойлашган Сўғдиёна (қадимдаги Мароқанд ёки Афросиёб) шаҳрининг эски кўриниши акс эттирилган 3D треки сайёҳларга намойиш этилмоқда. Самарқанд давлат бирлашган тарихий-меъморий ва бадиий музей-қўриқхонаси ҳамда ЎзФА Археология институти томонидан Самарқанддаги маданий-тарихий обидалар тўғрисида тарихий манба ва маълумотлар жойлаштирилган брошюралар ва буклетлар тайёрланаяпти.
Бундан ташқари, вилоятдаги 37 та диққатга сазовор жой, 18 та монументал масканда 120 дан ортиқ маданият ходими фаолият кўрсатаётган бўлиб, улар меҳмонларга тарихий объектлар ҳақида маълумотлар билан яқиндан таништиришади.
Мавсумда ҳар куни 100 дан ортиқ меҳмонхоналарда маҳаллий ва хорижий сайёҳларларга хизмат кўрсатилиб, шаҳар маркази, шунингдек, туташ ҳудудлардаги 30 дан зиёд ресторанларда миллий, корейс, рус ва европа таомлари тайёрланиб, кўнгилочар тадбирлар ташкил қилинмоқда. Меҳмонларнинг ушбу масканларда бўлиши вилоят ҳокимлиги ҳузуридаги Оммавий тадбирларни ташкил этиш ва ўтказиш тартибини янада такомиллаштириш, уларни ўтказишда фуқаролар хавфсизлигини ва жамоат тартибини сақлаш чора-тадбирларини кучайтириш бўйича масъул комиссияси томонидан муҳофазаланган.
Самарқанд шаҳрида туристик мавсумда зиёратчилар ва сайёҳлар оқимининг кўплигинини инобатга олиб, “Ўзбекистон темир йўллари” акциядорлик жамияти ҳамда “Ўзбекистон ҳаво йўллари” миллий авиакомпанияси томонидан қўшимча рейсларни ташкил этиш юзасидан таклифлар киритилган. Бундан ташқари, шаҳар халқаро аэропортида енгил конструкцияли марказ лойиҳаси асосида туристларга хизмат кўрсатувчи Ахборот марказлари ташкил этилган. Бу ерда истаган киши туристик объектлар туширилган хариталар, мамлакатимиз сайёҳлик салоҳиятини акс эттирувчи турли тарқатма материаллар билан танишиши мумкин.
Туризм салоҳиятини янада кенгайтириш, хорижий сайёҳлар ва вилоят аҳолиси дам олишлари учун қўшимча инфратузилма объектлари сонини кўпайтириш мақсадида қабул қилинган Вазирлар Маҳкамаси қарорига биноан, 2017 — 2018 йилларда қиймати 26 миллиард 150 миллион сўмлик 14 та янги меҳмонхона қурилиши белгиланган. Шундан 6 таси Самарқанд шаҳрида, Самарқанд ва Ургут туманларида 2 тадан, Жомбой, Нуробод, Булунғур, Қўшработ туманларида биттадан янги меҳмонхона бунёд этилади. Умуман, 2021 йилга бориб, ҳудудда 40 та янги меҳмонхона барпо этилади.
Таъкидлаш керакки, бу борадаги ишларга аллақачон киришилган. Собиқ “Алпомиш” АЖга тегишли ерда “Самарқанд сити” туристик комплекси, Самарқанд эшкак эшиш канали ҳудудида Халқаро спорт-соғломлаштириш ва туристик-рекреацион мажмуаси, Университет хиёбонидаги “Интурист” меҳмонхонаси ўрнида “Қоракўл строй сервис” МЧЖ томонидан янги меҳмонхона қуриш чоралари кўрилаётгани, “Афросиёб Палас” меҳмонхона комплекси реконструкция қилиш учун Туркиянинг “ATA INSAAT” компаниясига тақдим этилаётгани шундай саъй-ҳаракатлар самарасидир.
Самарқанд тумани, Оқсой фуқаролар йиғинидаги “Ҳазрати Довуд” қадамжосига борувчи йўллар қайта таъмирланди, йўл бўйи инфратузилмаси қайта кўриб чиқилиб, ободонлаштирилди. Ҳудуддаги тадбиркорларга маиший хизмат ва сервис кўрсатиш учун ер майдонлари ажратиб берилди. Пировардида бу жойда тиббий соғломлаштириш, спорт мажмуалари, 2 та замонавий меҳмонхона ишга туширилди. Қадамжо ҳудудидаги савдо, сервис ва умумий овқатланиш объектлари замонавий кўринишга келтирилди. Бунинг учун ташаббускорларнинг 56 миллиард сўм ва тижорат банкларининг 4 миллиард сўм кредитлари жалб этилди.
Шу билан бирга, вилоятда қишлоқ хўжалиги, экологик ва спорт туризмни ривожлантириш бўйича туманлар ҳокимликлари билан биргаликда лойиҳалар тайёрланиб, уларнинг аксариятида ишлар бошлаб юборилди. Каттақўрғон туманидаги “Эргаш ота”, Оқдарё туманидаги “Устоз” сиҳатгоҳлари соғломлаштириш учун мўлжаллангани Жомбой туманидаги “Чилмарям-ота” дам олиш маскани, Қўшработ туманидаги Пангат, Қизилбел, Қоратош, Жонбулоқ аҳоли пунктлари ажойиб табиати, хушҳавоси билан алоҳида ажралиб туради. Ургут туманидаги “Омонқўтон” ғори, Тайлоқ туманидаги “Қорасув” оромгоҳи, Катта ўзбек тракти бўйидаги Самарқанд эшкак эшиш канали, Самарқанд туманидаги “Оҳалик” ва “Миронқул” аҳоли пунктлари .... Ҳудудда бундай эътибор тортар манзиллар жуда кўп.
Хуллас, Самарқанд вилоятдаги туризм имкониятлари хусусида кўп ва хўп гапириш мумкин. Яхшиси, ўзингиз бир келиб кетинг, қадим Самарқандга!
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳукмронлик ваколатларининг икки кўриниши мавжуд:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бошқа ваколатларини таҳлил этиш учун, яна бир саволга жавоб бериш керак бўлади.
Суннатни тан олмайдиган тоифалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Қуръон оятларини шарҳлаш ва ҳукмларни баён қилиш бўйича ваколатлари у зот алайҳиссаломнинг ҳаётлик, саҳобаларга мурожаат ва уларни бошқараётган вақтлари билан чегараланади. Шу сабабли, пайғамбарлик ваколати фақат уларга тегишли ва улардан кейинги авлодларга тегишли ҳисобланмайди.
Келинг, ўзимизга савол берайлик: ҳақиқатдан ҳам пайғамбарлик ваколатининг вақт чегаралари борми ёки у абадийми?
Жуда кўп далилларга кўра, мусулмонлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга раҳбарга итоат этгандек бўйсунишлари керак эмас. Балки пайғамбарга итоат этгандек итоат этишлари лозим. Агар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ваколатлари раҳбарлик билан чекланганда, ҳақиқатда унинг ҳукмронлиги билан чегараланган бўларди.
Яна бир савол. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир миллатга ёки маълум даврга мос эдими ё у зот алайҳиссаломнинг элчилик вазифалари бутун инсониятга ва то Қиёматга қадар давом этадими? Келинг бу саволга жавобни Қуръондан қидириб кўрайлик.
قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّي رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَيۡكُمۡ جَمِيعًا
"Айтинг (эй, Муҳаммад!): Эй, одамлар! Мен сизларнинг барчангизга (юборилган) Аллоҳнинг расули (элчиси)дирман" (Аъроф сураси, 158-оят).
وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا كَآفَّةٗ لِّلنَّاسِ بَشِيرٗا وَنَذِيرٗا وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
"(Эй, Муҳаммад!) Биз Сизни, ҳақиқатан, барча одамларга хушхабар берувчи ва огоҳлантирувчи бўлган ҳолингизда (пайғамбар қилиб) юбордик. Лекин одамларнинг аксарияти (бу ҳақиқатни) билмаслар" (Сабаъ сураси, 28-оят).
وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا رَحۡمَةٗ لِّلۡعَٰلَمِينَ
"(Эй, Муҳаммад!) Биз Сизни (бутун) оламларга айни раҳмат қилиб юборганмиз" (Анбиё сураси, 107-оят).
تَبَارَكَ ٱلَّذِي نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِيَكُونَ لِلۡعَٰلَمِينَ نَذِيرًا
"Оламлар (инсонлар ва жинлар)га огоҳлантирувчи бўлиши учун Ўз бандаси (Муҳаммад)га Фурқон (Қуръон)ни нозил этган зот баракотли (буюк)дир" (Фурқон сураси, 1-оят).
وَأَرۡسَلۡنَٰكَ لِلنَّاسِ رَسُولٗاۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدٗا
"Сизни одамларга пайғамбар қилиб юборганмиз. Гувоҳликка (эса) Аллоҳ (Ўзи) етарлидир" (Нисо сураси, 79-оят).
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُمُ ٱلرَّسُولُ بِٱلۡحَقِّ مِن رَّبِّكُمۡ فََٔامِنُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
"Эй, одамлар! Пайғамбар сизларга Роббингиздан ҳақ нарса (Ислом)ни келтирди. Бас, иймон келтирингиз. (Шунда) ўзингиз учун яхши бўлур. Борди-ю, инкор этсангиз, бас, осмонлару Ердаги нарсалар Аллоҳникидир. Аллоҳ билим ва ҳикмат соҳибидир" (Нисо сураси, 170-оят).
Юқоридаги беш оятни шарҳлашга ҳожат йўқ. Ушбу оятларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам маълум бир жамоага эмас балки, бутун инсониятга пайғамбар бўлиб юборилганликлари, у зот алайҳиссаломнинг пайғамбарликлари вақт ёки замон билан чегараланмаслиги таъкидланади.
Олтинчи оятда эса, бутун инсонларга Пайғамбар алайҳиссаломга иймон келтириш буюриляпти. Қиёматга қадар келадиган инсонларнинг барчаси ўз пайғамбарига иймон келтирмоғи шартдир.
Қолаверса, Қуръони каримда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам охирги пайғамбар эканликлари ва у зот алайҳиссаломдан кейин бошқа пайғамбар келмаслиги алоҳида таъкидланган:
مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَآ أَحَدٖ مِّن رِّجَالِكُمۡ وَلَٰكِن رَّسُولَ ٱللَّهِ وَخَاتَمَ ٱلنَّبِيِّۧنَۗ وَكَانَ ٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٗا
"Муҳаммад сизларнинг эркакларингиздан бирортасига ота эмасдир, балки у Аллоҳнинг элчиси ва пайғамбарларнинг муҳридир. Аллоҳ барча нарсани билувчи зотдир" (Аҳзоб сураси, 40-оят).
Бу оят Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам пайғамбарлар занжирининг охири эканликлари аниқ кўрсатилган. Илгари, баъзи халқларга пайғамбарлар юборилган бошқа пайғамбарлар уларга эргашган. Лекин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кейин пайғамбар бўлмаган ва бўлмайди.
Шундай қилиб, Набий алайҳиссаломнинг пайғамбарликлари то қиёматга қадар барча халқларга тегишлидир. Пайғамбаримиз буни қуйидагича изоҳлайдилар.
كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمُ الأَنْبِيَاءُ كُلَّمَا هَلَكَ نَبِىٌّ خَلَفَهُ نَبِىٌّ وَإِنَّهُ لاَ نَبِىَّ بَعْدِى وَسَيَكُونُ خُلَفَاءُ فَيَكْثُرُونَ
"Бану Исроилни анбиёлар бошқарар эди. Ҳар сафар бирор набий ўлса, унинг ўрнига бир набий қоларди. Албатта, мендан кейин набий йўқ, фақат халифалар бўлади. Улар кўп бўлишади", (Имом Бухорий ривояти).
Агар пайғамбарлик муддати вафот этиш билан чегараланганда, келажакдаги инсонлар пайғамбар бошқарувисиз қолган бўлишарди. Зеро, Аллоҳ таоло ҳеч қачон бандаларини пайғамбарсиз қолдирмаган. Бундан Пайғамбар алайҳиссалом барча халқларга абадий элчи бўлганларига шубҳа йўқлиги маълум бўлади.
Демак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг пайғамбарлик ваколати ҳақиқий эмаслигини ва бугунги кунда мусулмонлар унга бўйсунишга ва унга эргашишга мажбур эмаслигини кўрсатадиган бирорта асос йўқ.
Яна бир муҳим далил. Биринчи бобда таъкидлаганимиздек, Aллоҳ таоло илоҳий китобни Расулсиз юбормаган. Пайғамбарлар китобни ўргатишлари ва тушунтиришлари керак. Пайғамбар алайҳиссаломнинг батафсил тушунтиришисиз фарз намозини ўқиш усули ҳақида ҳеч ким билмаслигини ҳам юқорида исботлаб ўтилди.
Шу ўринда яна бир савол туғилади: фақат Пайғамбар давридаги араблар бу тушунтиришларга муҳтож бўлишганми? Макка араблари учун Қуръон тили бизга қараганда яқинроқ эди. Улар Пайғамбар алайҳиссаломга замондош бўлишган ва Қуръон нозил бўлишининг барча шартларини яхши билишган. Улар Пайғамбарнинг оғзидан Қуръони карим оятларини олдилар ва матнни тўғри тушуниш учун барча шарт -шароитлар билан яхши таниш эдилар. Бироқ, улар Пайғамбаримизнинг тушунтиришларига муҳтож эдилар. Хўш, қандай қилиб XIV асрдан кейин, бу афзалликлардан маҳрум бўлган одамлар, Пайғамбарнинг изоҳларига муҳтож бўлмасин?
Биз араб тили ва Қуръон услубини билиш даражасида эмасмиз, чунки улар Қуръони карим нозил бўлган ва улар иштирок этган шароитда ҳеч қачон бўлмаганмиз. Aгар уларга Қуръонни шарҳ, тафсир қилишда Пайғамбаримиз қанчалик керак бўлган бўлса, биз ундан ҳам кўра кўпроқ муҳтожмиз.
Aгар Қуръони каримнинг қудрати вақт чегараси бўлмаса, унинг оятлари жамики халқларнинг ҳамма авлодлари учун мажбурий бўлса, Расулуллоҳнинг пайғамбарликлари ҳам барча макон ва замонларга тегишли саналади.
Қуръони каримда нафақат Макка ва Мадина арабларига, балки барча иймон келтирганларга Пайғамбарларга итоат қилиш буюрилади:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ
“Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳга итоат этингиз, Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз!” (Нисо сураси, 59-оят).
Aгар Aллоҳга итоат ҳамиша Пайғамбарга бўйсуниш билан биргаликда келган бўлса, демак, уни бир-биридан ажратиб бўлмайди.
Aгар Aллоҳ Роббимиз бўлса, Унинг ҳукмронлиги абадий бўлса, Пайғамбарнинг ваколати ҳам барча замонларда давом этади. Қуръони карим Aллоҳ ва Расулини ажратишдан огоҳлантиради:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ ٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيَقُولُونَ نُؤۡمِنُ بِبَعۡضٖ وَنَكۡفُرُ بِبَعۡضٖ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ١٥٠ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ حَقّٗاۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
"Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирувчилар, Аллоҳ билан пайғамбарлари ўртасини узишни хоҳловчилар, бирига ишонамиз, бирига ишонмаймиз, деб ўртача йўл тутувчилар, ана ўшалар ҳақиқий кофирлардир. Кофирларга эса хор этувчи азобни тайёрлаб қўйганмиз" (Нисо сураси, 150-151 – оятлар).
Бинобарин, Пайғамбар алайҳиссаломнинг буйруқларига бўйсуниш иймоннинг ажралмас қисмидир. Уни рад этиш – бу улкан хатога йўл қўйишдир.
"Ислом шариатида суннатнинг ўрни" китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа