09 Октябр, 2024, 06 Рабиъус сони, 1446
09 Октябр, 2024, 06 Рабиъус сони, 1446
Дунёда юксак мартабаларга эришган қайси зотнинг ҳаётига боқсангиз, бу мақомларга улар устозларига кўрсатган эҳтироми туфайли эришганига гувоҳ бўласиз. Масалан, Афлотуну Арастуга, уларнинг сафдошларига катта ҳурмат-эҳтиром кўрсатиб, уларнинг панду насиҳатларига амал қилмаганида Искандар Мақдунли дунёни забт эта олармиди? Ёки етти пирнинг хизматини қилиб, уларнинг насиҳатларига амал қилган, уларни ҳар доим дуоларда йўқлаб турган Амир Темур ана шу хизматларининг эвазига Соҳибқирон деган мартабага етишмадими? Албатта, йўқ!
Ҳа дарвоқе, Амир Темур бобомизнинг буюк мартабаларга эришишининг яна бир сабаби, у ўтган азизларнинг ҳам руҳларини шод қилишга саъй-ҳаракат қилиб яшаган. Хусусан, Занги ота мақбарасини қурдирган, Аҳмад Яссавий ҳазратлари мақбарасини бино қилиб, қирқ қулоқ баҳайбат қозон осдириб, унда етим-есирларга таом ҳозирлатган, у зотнинг невараси бўлган Сузук ота мақбарасини бунёд эттирган ва яна қанча улуғларнинг хотирасига қанчалар ҳурмат кўрсатганининг санаб адоғига етиш қийин.
Миллатимиз қуёши дея сифатланган ҳазрат Навоий “Лисон ут-тайр”, “Мажолис ун-нафоис” ва бошқа асарларида улуғ зотларни ниҳоятда катта эҳтиром билан тилга олган. Хусусан, у зот агар ихтиёри ўзида бўлганида Абдулла Ансорий ҳазратларининг қабрида жорубкашлик қилишини ҳам ёзганлар.
Ана шу гапни ўқиган киши Абдулло Ансорийнинг кимлигини билмаса ҳам Навоийдек зот шу сўзни айтибдими, демак, у ҳазилакам одам бўлмаган деган тасаввур ҳосил қилади.
Аждодларимиз улуғларимизга, олиму уламоларимизга ана шундай иззат-икром кўрсатиб, ўтган буюкларимиз хотирасини шод қилишини ўзларининг маънавий бурчи деб ҳисоблаганлар.
Афсуски, орада мустамлакага айланиб қолганимиз сабаб бўлиб тарбиямизнинг ана шу нуқтасида бир оз ўзгаришлар бўлгани ҳам рост.
Ўзбекистон халқ ёзувчиси Шукур Холмирзаев (Аллоҳ таоло ётган жойини обод қилсин) бир мақоласида: “Озарбайжонликларнинг қайси биридан шоирлари ҳақида сўрасангиз, “О, у буюк шоир”, дейди. Атайлаб ўртамиёнадан пастроқ шоирини сўрасангиз ҳам шундай жавоб беради. “Нега унақа қиласиз?” десангиз, “Устозларимиз шундай ўргатган”, деб жавоб беради”, деб ёзган эди.
Бу гапни эшитган ёзувчи нега биз шундай қилмаймиз... деб ҳолимизга ҳайрон бўлганди.
Яратганга шукрки, миллатимиз тарбиясининг ана шу фазилатини президентимизнинг ўзи ўрнак бўлиб қайтарди. 9 февраль куни Юртбошимиз марҳум шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари хотирасига шундай буюк эҳтиром кўрсатдики, бундан тўлқинланмаган одам қолмади.
Давлатимиз раҳбарининг бу ишида кўзга яққол ташланадиган иккита ҳикмат бор: биринчиси, Шайх ҳазратларининг “Айтинг! (Эй Муҳаммад), биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми...?!” (Зумар, 9) оятида таърифланганидек мартабасининг баландлиги; иккинчиси эса олимнинг мартабаси қанчалик баландлигини билиш учун ҳам илм керак. Зотан, “Зар қадрини заргар билади”, деб бежизга айтмаганлар.
Имом Аҳмад, Табароний ва Ҳоким Уббода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кексаларимизни улуғламаган, кичикларимизга меҳрибон бўлмаган ва олимларимизни (ҳақини) билмаган менинг умматимдан эмас”, дедилар.
Ушбу ҳадисдан аён бўладики, Пайғамбар алайҳиссаломга муносиб уммат бўлиш учун олимларнинг ҳаққига ҳам риоя этмоғимиз лозим экан.
Олимнинг ҳаққига риоя этмоқ нима билан бўлади?
Ундан илм ўрганмоқ, ёзган китобларини ўқимоқ ва ўтиб кетганидан сўнг унинг хотирасига ҳурмат кўрсатмоқдир.
Имом Аъзам раҳматуллоҳи алайҳнинг шундай деганлари ривоят қилинади: "Устозим Ҳаммоднинг ҳурмати учун унинг уйи томонга оёғимни узатмаганман. Ҳолбуки, унинг уйи билан менинг уйим орасида еттита кўча бор эди. Ҳаммод вафот этгандан сўнг қачон намоз ўқисам ҳар сафар, албатта, ота-онамга қўшиб, унга ҳам Аллоҳдан мағфират сўраганман. Нафақат у, балки кимдан нимадир ўрганган бўлсам ёки кимдир менга нимадир ўргатган бўлса, албатта ўша кишилар учун ҳам доим Аллоҳдан мағфират сўрайман".
Ўзи, аслида миллатнинг оёғидан тортиб ётган нарса улуғларини тиригида тан олмаслик, ўтганларидан сўнг ҳурмат кўрсатмасликдир. Қайсики миллат буюкларини улуғламаган, олимларини ардоқламаган бўлса, ўсиб-унмаган, равнақ топмаган. Буни тарих китобларида кўп ўқиганмиз. Қайси миллат юксак тараққиётни қўлга киритган бўлса, аждодларининг руҳини шод қилиш, улар бошлаган ишларни муносиб тарзда давом эттириш орқали эришган.
Яратганга шукрки, халқимизнинг динимиз кўрсатмасига амал қилиб, ўтганларни фақат яхши хотиралар билан эслаш фазилати қайтаётир. Бунда шахсан Президентнинг ўзи ўрнак бўлаётир. Айниқса, олиму уламо, маърифатпарвар зотларнинг хотирасини ҳурмат қилиб уларнинг мақомига муносиб эҳтиром кўрсатилаётирки, бундан халқимизнинг ҳам кўнгли шод бўлмоқда.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
عَنْ عَلِيٍّ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: يَا عَلِيُّ، ثَلَاثٌ لَا تُؤَخِّرْهَا: الصَّلَاةُ إِذَا أَتَتْ، وَالْجَنَازَةُ إِذَا حَضَرَتْ، وَالْأَيِّمُ إِذَا وَجَدْتَ لَهَا كُفْؤًا. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَأَحْمَدُ وَالْحَاكِمُ.
Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эй Али, уч нарсани кечиктирма: (вақти) келганда намозни, ҳозир бўлганда жанозани ва тенгини топганингда эрсиз аёл-қизни», дедилар».
Термизий, Аҳмад ва Ҳоким ривоят қилганлар.
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шарифда кечиктириб бўлмайдиган уч нарса ҳақида сўз кетмоқда:
1. Намоз.
Намозни ўз вақтида ўқиш фарз. Уни мутлақо кечиктириб бўлмайди. Фақат унутиш ёки ухлаб қолишгина узр бўлиши мумкин, бошқа узр йўқ. Намозни вақтида ўқиш лозим.
2. Жаноза.
Жанозани ҳам узрсиз орқага суриш ҳаром. Узр эса фақат яқин кишиларини, аҳли фазл ва солиҳ кишиларни кутиш бўлиши мумкин, холос.
3. Эрсиз қиз-жувонларни эрга беришни кечиктириб бўлмайди.
Бу иш кечикса ҳам фасодга олиб бориши мумкин. Шунинг учун қиз-жувонларни тезроқ тенгини топиб, узатишга ҳаракат қилиш керак.
Инсон туғилиши билан унга исм қўйишда ўнг қулоғига азон, чап қулоғига иқомат айтилади. Ҳа, айнан намозга айтиладиган азон ва намозга айтиладиган иқомат айтилади. Бошқа нарса айтилмайди. Нима учун? Яхши ният учун. Бола катта бўлганида намоз ўқийдиган, илоҳий нидога жавоб берадиган бўлиши учун. Шунинг ўзидан ҳам намознинг аҳамиятини тушуниб олсак бўлади. Ана ўша кундан бошлаб мусулмон инсоннинг ҳаёти намоз билан боғлиқ бўлиб қолади. Ўрганиб ўтган ҳадисларимизга умумий равишда бир назар солайлик:
1. Бола етти ёшга етганида уни намоз ўқишга амр қилиш ота-онанинг вазифасидир. Нима учун бошқа ибодатларга амр қилинмай, айнан намозга амр қилинади? Чунки намоз энг аҳамиятли ибодат. Бу амалсиз мусулмон инсон исломий ҳаёт кечириши қийин.
2. Бола ўн ёшга етганида намоз ўқимаса, уриш керак. Нима учун бошқа ибодатлар учун эмас, айнан намоз ўқимаганлиги учун уриш керак? Чунки намоз энг аҳамиятли ибодат. Бу амалсиз исломий ҳаёт кечириб бўлмайди.
3. Бола балоғатга етиши билан намозни бир маҳал ҳам қолдирмай ўқиши керак. Чунки ҳар бир қолдирилган намоз учун йиллаб дўзахда куйиш керак бўлади. Нима учун айнан намоз хусусида шу гап бор? Чунки бошқа ибодатларга қўшимча шартлар керак. Намозга эса бу нарсалар йўқ. Бунинг устига, бошқа ибодатларнинг мукаммал бўлиши учун ҳам намоз керак.
4. Рўзанинг мукаммал бўлиши учун таровеҳ ва ийд намозлари ўқилиши керак.
5. Ҳаж ёки қурбонлик мукаммал бўлиши учун тавоф намози ва ийд намози каби намозлар керак.
Ҳа, ҳамма нарсага намоз керак.
6. Ҳар куни беш вақт фарз намоз ўқиш лозим.
7. Ўша фарз намозларда камчилик содир бўлиши эҳтимолидан уларни тўлдириш учун суннат намозлар ўқиш керак.
8. Қуёш чиққанидан кейин шуруқ намози ўқиш нур устига нур.
9. Чошгоҳ намози ўқиш эса умранинг савобига тенг.
10. Заволда ўкиладиган намоз ҳам фазилатли.
11. Кечаси ўқиладиган намозлар, хусусан, таҳажжуд намози қанчалар яхши эканлиги кўп таъкидланган.
12. Ҳафтанинг байрам куни бўлмиш Жуманинг энг бош маросими ҳам Жума намозидир. Бу намоз қанчалар аҳамиятли эканлигини ўрганиб ўтдик.
13. Йилнинг икки улуғ байрами – Ийди Фитр ва Ийди Азҳонинг бош маросими ҳам ийд намозларидир.
14. Табиатда хавфли ҳолатлар юзага келиб қолса ҳам мусулмон инсон намоз ўқиши керак. Жумладан, қуёш ва ой тутилганида кусуф намози ўқимоғи лозим.
15. Қаҳатчилик, қурғоқчилик бўлиб қолса ҳам намоз ўқиш керак. Истисқо намози шунинг учун шариатга киритилган.
16. Мусулмон киши икки ишдан қайси бири яхши эканлигини танлаш учун ҳам намоз ўқиши керак. Бунинг учун истихора намози шариатга киритилган.
17. Мусулмон киши яхшироқ тавба қилиши учун ҳам намоз ўқимоғи лозим. Бунинг учун эса тавба намози шариатга киритилган.
18. Мусулмон киши яхшироқ тасбеҳ айтиши учун, гуноҳларини яхшироқ ювиши учун ҳам намоз ўқиши керак. Бунинг учун тасбеҳлар намози жорий қилинган.
19. Мусулмон киши Аллоҳдан ёки бандадан ҳожатини чиқариш учун ҳам намоз ўқиши керак. Бунинг учун ҳожат намози жорий қилинган.
20. Ниҳоят, мусулмон одам ўлганда ҳам унга намоз ўқилиши керак. Бунинг учун жаноза намози жорий қилинган.
Мазкур намозлар бош нуқталардаги намозлар.
Кўпчиликнинг фикрида бир тўғри тасаввур ўрнашган. У ҳам бўлса, жаноза ўқимай, ўликни кўмиб бўлмаслиги. Шундай пайтлар ҳам бўлдики, баъзи иймонсиз кимсалар жаноза намозини ўқитмасликка зўр бериб уриндилар. Лекин бунинг уддасидан чиқа олмадилар. Чунки ҳамманинг фикрида жаноза намози ўқилмаса бўлмайди, мусулмон одам жаноза намозисиз кўмилиши мумкин эмас, деган тушунча бор эди. Бу эса жуда тўғри тушунча эди.
Энди фарз намоз ҳақида ҳам худди шу тушунчада бўлишимиз кераклигини тушунмоғимиз керак. Умуман, мусулмон ҳаётини намозсиз тасаввур қилиб бўлмайди.
«Ҳадис ва ҳаёт» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 