Дам олиш кунлари Ўзбекистон ҳудудига Шимолий Қозоғистон орқали Ғарбий Сибирда ҳосил бўлган совуқ ҳаво оқими кириб келиши ҳақида хабар берилган эди. “Ўзгидромет” совуқ ҳаво ҳарорати 7-12 даражагача пасайиб, об-ҳавонинг аномал совуқ бўлиши кутилаётганини маълум қилган эди. Совуқ ҳаво оқими бугун, 29 январь куни ҳам давом этмоқда.
Шу муносабат билан музлаш белгилари ва аномал совуқда қандай ҳаракат қилишга доир маълумотларни тўплаб тақдим этишга қарор қилинди.
Музлаш белгилари
Узоқ вақт сувда, қорда ёки совуқда қолиш, боз устига маст ҳолатда бўлиш натижасида организм музлаб қолиши мумкин. Қўл бармоқлари ва юзнинг очиқ қисми — ёноқлар, бурун, қулоқларни музлатиб олиш мумкин. Ҳаво ўта совуқ бўлса, оёқ бармоқлари ҳам хавф остида бўлади, айниқса пойабзал сиқса ёки нам бўлса.
"Одатда музлаган киши ўз ҳолатини ҳис қилмайди ва бу ташхис қўйишни қийинлаштиради. Шунинг учун унинг белгиларини билиш муҳим", - дея огоҳлантиришади марказ мутахассислари.
Дастлаб одам совуқни ҳис қилади, кейин — қизийди, аввал тери қизаради, кейин касаллик бошланади. Терининг сезувчанлиги бузилади, увишиш кузатилади.
Музлаш даражалари
Афсуски, аксарият ҳолатларда инсон музлаганда ўз ҳолатини ҳис қилмайди: ҳар доим ҳам даражасини аниқлаб, тўғри қарор қабул қила олмайди, дейишади шифокорлар. Бу вазиятда энг яхши қарор — тиббиёт ходимига мурожаат қилиш.
I даражада терида қизариш ва увишиш кузатилади, терининг зиён етган қисми сезувчанлигини йўқотади, қизийди ва қичишади. Иситиш ва ишқалаш натижасида музлаган тери қизара бошлайди. Биринчи даражали музлаш бир ҳафтадан кейин ўтиб кетади;
II даража тери қатламларига янада чуқур зиён етиши билан кузатилади, терида шаффоф суюқликка эга пуфакчалар пайдо бўлади;
III даражада тўқималар жонсизланади, қайта тикланиш жараёнига тахминан бир ой кетади, жароҳат излари қолади;
IV даражада нафақат тери, балки суяклар ва бўғинларга ҳам зиён етади. Зиён етган тўқималар кўкимтир рангда бўлади, пуфакчалар пайдо бўлади.
Кучли совуқдаги хатти-ҳаракатларга доир қоидалар
Бирор касалликка йўлиққан киши, бу касалликдан халос бўлиши учун ҳеч вақт ўтказмай, мутахассис шифокорларга мурожаат қилиши, унинг тавсияларига амал қилиб, айни пайтда дуодан ҳам фойдаланмоғи лозим. Бу дуоларни беморнинг ўзи ўқиши ёки биров унга ўқиши мумкин.
Таҳоратли ҳолда аввало “Фотиҳа” сураси, сўнгра Қуръони каримдан шифо оятлари ўқилади.
“Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм. Ва яшфи судуро қовмин муъминийна ва юзҳиб ғойзо қулубиҳим”.
Маъноси: “Аллоҳ мўминлар қавми сийналарига шифо беради ва дилларидаги аламни кетказади” (Тавба, 14-15).
“Я айюҳан-насу қод жааткум мавъизотун мин Роббикум ва шифаун лима фис-судури ва ҳудан ва роҳматан лил-муъминийн”.
Маъноси: “Эй одамлар! Сизларга Роббингиздан ваъз (насиҳат), диллардаги нарса (ширк иллати)га шифо ва мўминларга ҳидоят ва раҳмат келди” (Юнус, 57).
“Ва нуназзилу минал Қуръани ма ҳува шифаун ва роҳматун лил-муминийн”.
Маъноси: “(Биз) Қуръонда(н) мўминлар учун шифо ва раҳмат бўлган (оят)ларни нозил қилурмиз” (Ал-Исро, 82).
“Қул ҳува лил-лазийна аману ҳудан ва шифаун”.
Маъноси: “Айтинг: «(Ушбу Қуръон) имон келтирган зотлар учун ҳидоят ва шифодир”.
Бу оятлар ўқилгач, бундай дуо этилади: “Аллоҳумма Роббан-наси азҳибил-баса, ишфи Анташ-шафий ла шифаа илла шифаука, шифаан ла юғодиру сақоман”.
Маъноси: “Аллоҳим, эй инсонларнинг Рабби, касалликни маҳв этувчи! Ортда касалликни қолдирмайдиган шифо бер. Шифо бергувчи фақат Ўзингсан. Сендан ўзга шифо бергувчи йўқдир” (Абу Довуд. “Жаноиз”, 3107-ҳадис).
“Аллоҳумма ишфи ‘абдака янкалака ‘адувван ав ямши лака ила солатин”.
Маъноси: “Аллоҳим, шу бандангга шифо бергинки, Сенинг бир душманингга зиён етказсин ёхуд Сенинг ризолигингга эришмоқ учун намоз ўқишга юриб борсин”.
“Бисмиллаҳи арқика мин кулли шайин юзика мин шарри кулли нафсин ав айну ҳасидийн. Аллоҳумма яшфийка, бисмиллаҳи арқика”.
Маъноси: “Сенга изтироб берувчи ҳамма нарсадан, ҳар ҳасадгўй нафсдан ёхуд кўздан Аллоҳнинг номи ила сенга шифо сўрайман. Аллоҳ номи ила сенга шифо сўрайман” (Термизий. “Жаноиз”, 972-ҳадис).
Манба: кун.уз
Ҳар янги куннинг тонгини кўрганингизда қалбингизни зикр ила тўлдиринг. Иймон зикрларига қулоқ тутар экансиз, борлиқ Яратган Зот сари талпинаётганини ҳис қиласиз. Аллоҳ таоло айтади: «...Мавжуд бўлган барча нарса ҳамд билан Унга тасбеҳ айтур...»[1]. Балки уйда, балки кўчада, қаерда бўлсангиз-да, Аллоҳнинг зикрига шошилинг. Зикрларни кўпайтирганингиз сари Аллоҳга бўлган муҳаббатингиз ортиб боради, осмонлару ернинг Холиқи бўлган Аллоҳ таолодек буюк Зот суянчиғингиз эканини англайсиз...
Ушбу мисраларни доим ёдда тутинг:
Гар эрса қалблар Холиқин зикридин мосуво,
Алар жасад ичидин жой олган тош каби гўё.
Қалбингизни забонсиз тошга айлантириб қўйманг.
Тошда на меҳр ва на ҳис бор. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Роббини зикр қиладиган билан зикрдан йироқда бўлган киши худди тирик билан ўлик кабидир” [2], деганлар.
Яна Набий алайҳиссалом: “Сизларга амалларингизнинг энг хайрлиси ва Султонингиз ҳузурида энг покиза, даражангизни юқорилатадиган, сизлар учун тилло-кумушларни эҳсон қилгандан-да, душманингизга йўлиқиб, унинг бошини танасидан жудо қилишингиз, у ҳам сизнинг каллангизни бўйнингиздан узиб ташлашидан-да яхшироқ амал қайси эканини билдириб қўяйми?!” – дедилар. Саҳобалар: ”Ҳа, эй Аллоҳнинг Расули”, дейишди. У зот: У Аллоҳнинг зикридир”,3] дедилар.
Убайд ибн Умайр айтадилар: “Мўминнинг амал дафтаридаги ҳамд ила тасбеҳ – у билан дунё тоғларича тилло судралиб юришидан хайрлидир”.
Набий алайҳиссалом яна бошқа бир ҳадисда: «Аллоҳ таолонинг фазилат излаб кезиб юрувчи фаришталари бўлиб, улар зикр айтиб ўтирилган давраларни излаб юришади. Шу аснода зикр бўлаётган даврани топишса, фаришталар зикр ҳалқасидагилар билан биргаликда ўтиришади ва бир-бирларини қанотлари билан ўраб олишади, шу тарзда зикрдаги кишилар билан дунё осмонининг ораси фаришталар билан тўлиб кетади. Зикр ҳалқасидаги кишилар тарқалиб кетишса, фаришталар осмонга кўтарилиб кетишади.
Кейин Аллоҳ таоло ҳаммасини билиб тургани ҳолда, улардан: “Қаердан келдинглар? – деб сўрайди. Улар: “Биз ердаги бандаларинг олдидан келдик. Улар Сенга тасбеҳ айтяптилар, такбир, таҳлил айтиб, Сенга мақтов йўллаяптилар ва Ўзингдан сўрашяпти”, деб жавоб қайтаришади.
Аллоҳ таоло: “Улар Мендан нимани сўраяпти?” – дейди. Фаришталар жавобан: “Сендан жаннатингни сўрашяпти”, дейишади. Аллоҳ таоло: “Улар жаннатимни кўришганми?” – дея фаришталардан яна савол сўрайди. Фаришталар жавоб бериб: “Йўқ! Эй Яратган Зот!” – дейишади. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло яна: “Мабодо улар жаннатимни кўрадиган бўлсалар, ҳолат қандай бўлади-я?” – дейди. Фаришталар: “Улар яна Сендан паноҳ тилашяпти”, дейишади. Аллоҳ таоло савол тариқасида: “Нимадан паноҳ беришимни сўрашяпти?” – дейди.
Улар: “Жаҳаннамингдан, эй Яратган Зот!” – деб жавоб қайтаришади. “Улар дўзахимни кўрганми?” – деб сўрайди Аллоҳ таоло. Жавоб қайтариб: “Йўқ!” – дейишади улар.
Аллоҳ таоло: “Улар дўзахимни кўришса қандай бўларкин?” – дейди.
Фаришталар: “Улар яна Сендан мағфират қилишингни сўрашяпти”, дейишади.
Аллоҳ таоло: “Сўзсиз уларнинг гуноҳларини кечирдим, уларга сўровларини ато этдим ва паноҳ тилаган нарсаларидан уларни Ўз паноҳимга олдим”, дейди.
Фаришталар: “Эй Яратган Зот! Улар орасида фалончи, ўта хатокор қул ҳам бор. У ўтиб кета туриб уларнинг олдига ўтириб олди”, дейишади. Аллоҳ таоло шундай дея марҳамат қилади: “Уни ҳам кечирдим! Улар ҳаммажлислари бадбахт бўлмайдиган кишилардир”, дейди»[4], дедилар.
[1] Исро сураси, 44-оят.
[2] Имом Муслим ривояти.
[3] Имом Термизий ривояти.
[4] Имом Муслим ривояти.