الحمد لله الذي قدر آجال العباد، وكتب أعمارهم قبل موالدهم، وقال
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ
، والصلاة والسلام على سيد الأنبياء وإمام الحنفاء محمد بن عبدالله وآله وأصحابه النجباء
Муҳтарам жамоат!
2018 йил 18 январь куни Қозоғистоннинг Ақтўбе вилоятида рўй берган фожиадан Ўзбекистон мусулмонлари идораси катта қайғуда. Кўплаб юртдошларимиз ўлимига олиб келган ушбу воқеа муносабати билан ҳалок бўлганларнинг оила аъзолари ва яқинларига Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар Кенгаши номидан чуқур ҳамдардлик билдирамиз.
Маълум бўлишича, Қозоғистоннинг Актўбе вилояти Ирғиз тумани ҳудудидан ўтувчи “Самара-Чимкент” автомобил йўлининг Калибой аҳоли яшаш пунктидан 10 км. узоқликда “Setra” русумли автобус ҳаракатланаётган вақтда аланга олган ва йўловчи автобус ёниб кетган. Ушбу автобус Қозоғистон жанубидан Россиянинг Қозон шаҳрига йўл олган. Автобусда жами 57 киши бўлган, фақат 5 киши ундан чиқа олган, қолган 52 киши ҳалок бўлган.
Ушбу содир бўлган фожиа сабабларини ўрганиш учун муҳтарам Президентимиз топшириғига кўра, Бош вазир бошчилигида ташкил этилган Махсус ҳукумат комиссияси айни вақтда Қозоғистонда бўлиб турибди.
Ўз навбатида Ўзбекистон мусулмонлари идораси, уламолар ва имом-домлалар томонидан ҳалок бўлганларнинг оила аъзоларига ҳамдардлик билдириш, масжид-мадрасаларимизда хатми Қуръонлар ўқиб, руҳи покларига бахшида қилиш ва яқинларига тасалли бериш каби савобли ишлар бошланди.
Азизлар, машъум фожиада ҳалок бўлганларнинг ҳақларига дуолар қилиш, мағфират сўраш ва яқинларига тасалли бериш барчамизнинг инсоний бурчимиздир. Инсон қачон, қаерда ва қандай ҳолатда вафот этишини билмайди. Динимизда бирор фожиа билан вафот этган мўминнинг даражаси юқори бўлиши айтилган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадисларининг бирида киши сувга ғарқ бўлиб, ўтда куйиб, том остида қолиб, аёл киши тулғоқ пайтида вафот этса, шаҳидлик мақомини топишини айтганлар.
Динимизда ўтганларни эслаш, уларга дуойи хайрлар қилиш мўминлик ҳақларидан ҳисобланади. Қуръони каримда шундай дейилган:
وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ
وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آَمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ
яъни: “Улардан кейин (дунёга) келган зотлар айтурлар: “Эй Раббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй Раббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан!” (Ҳашр сураси, 10-оят)
Шундай экан ушбу фожиада вафот этган юртдошлармизнинг ҳақларига дуо қилиб, Яратган Парвардигордан уларнинг солиҳ амалларини ўзларига ҳамроҳ қилишини, гуноҳларини мағфират этишини, ётган жойларини жаннат боғларидан бир боғ қилишини илтижо қилиб сўраймиз. Уларнинг оила аъзолари ва яқинларининг мусибатларига шерик эканимизни билдирган ҳолда сабру жамил тилаймиз.
Вассаламу алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раиси, муфтий Усмонхон АЛИМОВ
Aждодларимизнинг қолдирган асарларининг катта қисми араб тилида ёзилгани барчамизга маълум. Араб тили дунё тиллари ичида энг кўп ўрганилган ва ҳануз ўрганилаётган тил ҳисобланади. У луғат бойлиги, қоидаларининг турли-туманлиги, бир сўзни бир неча услубда ишлатиш имкониятларининг кўплиги билан мукаммал тиллар ичида ажралиб туради. Шунингдек, у шеваларининг жуда кўплиги билан ҳам дунёда юқори ўринни эгаллайди.
Бу тил Қуръони карим ва жаноб Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тиллари бўлгани учун уни ўрганиш усуллари саҳобаи киромлар давридаёқ ишлаб чиқилган. Араб тилини ўрганиш учун луғат, морфология, грамматика, яъни сарф ва наҳв илмлари мукаммал ўрганилади. Шу билан бирга, араб тилида мукаммал гаплашиш ва уни тушуниш учун албатта, балоғат фани қоидаларини яхши билиш керак.
Балоғат илмини таҳсил қилиш орқали Қуръони карим ва ҳадиси шарифлар маъноларини тўғри тушуниш ва нозик жиҳатларни теран англаш осон кечади. Шунингдек, Қуръони каримнинг фасоҳат ва балоғат эътиборидан мўъжизакорлиги кашф қилинади. Шу боис, Қуръони карим тафсири, ҳадиси шарифлар шарҳи ва бошқа диний илмларни ўрганмоқчи бўлган киши луғат, сарф, наҳв илмлари билан бир қаторда балоғат илмини ҳам пухта эгаллаши лозим. Бу ҳақда Абдурауф Фитрат шундай деган: “Диний ва ижтимоий таълимотимиз Қуръон ва ҳадисларда мавжуд. Қуръон ва ҳадислар эса араб тилидадир. Бинобарин, уларни тушуниш учун араб тилининг сарфу-наҳвини ўрганиш зарур. Лекин бу етарли эмас, Қуръон маъноларини тушунишимиз учун балоғат илмини – баён, бадеъ ва маъоний илмларини ҳам билишимиз лозим.”
Бу илм бошқа фанлардан ўзининг фазилати билан ажралиб туради. Луғат сир-асрорларини очишда ва хазиналарини кашф этишда балоғат илмининг ўрни беқиёсдир. Жоруллоҳ Маҳмуд Замахшарий ўзининг “Кашшоф” номли тафсирининг муқаддимасида шундай дейди: “Тафсир илмига киришган киши Қуръонга хос бўлган илми маъоний ва илми баёнда билимдон бўлса ва бу илмларни пухта ўрганса, тафсирнинг ҳақиқатларига ета олади.”
Шунингдек, Алишер Навоий, Захириддин Муҳаммад Бобур, Лутфий, Фузулий, Умар Ҳайём, Машраб каби мумтоз адабиёт намоёндалари ўз асарларида мажоз, ташбеҳ, истиора, киноя каби балоғат қоидаларидан кенг фойдаланганлар. Буюк аждодларимизнинг бой маънавий меросини чуқур ўрганиб, бошқаларга етказишда балоғат илмининг аҳамияти катта.
Балоғат илмининг тарихи, шаклланиши, тараққиёт босқичлари ва бу илмга ҳисса қўшган уламоларнинг ҳаёти ҳамда асарларини ўрганиш бугунги кунда муҳим вазифалардан биридир. Араб тилининг балоғат ва бадеъ илмларини ўрганиш орқали кишида бу фанларга нисбатан қизиқиш ва мукаммал билим шаклланади. Балоғат фанини чуқур ўзлаштириш орқали фақат араб тилида эмас, балки ўзбек тилида ёзилган мумтоз адабиётимиз сирларини ҳам англаш мумкин бўлади.
Абдулқаюм Турдалиев,
Тошкент Ислом институти талабаси.