Мусо алайҳиссаломга Аллоҳнинг ҳузурига боришдан олдин ўттиз кеча ибодат қилиш амр қилинди, сўнгра бу қирқ кечага чиқарилди. “Ва Биз Мусо билан ўттиз кечага ваъдалашдик. Кейин эса буни ўни билан тўлдирдик. Шунда Парвардигорингиз белгилаган вақт тўла қирқ кеча бўлди” (Аъроф, 142)

Шу йўл билан унинг қалби буюк учрашувга тайёрланди. Айни шаклда Пайғамбаримиз алайҳиссаломга ҳам нубувватнинг илк йилларида нозил бўлган Муззаммил сурасида тунларни ибодат билан ўтказиш ҳақида сўз юритилган. Пайғамбар алайҳиссалом ва илк мусулмонлар бунга жуда нозиклик ила риоя этганлар. Уламонинг таъкидлашича, Ислом келган кезларда тунги ибодат мусулмонларга фарз бўлган – дастлабки йилларда нозил бўлган – айни суранинг охирги оятида эса мусулмонларга бу борада бир оз енгиллик берилган.

Мана бу бу оятда Пайғамбар алайҳиссалом ва умматларининг бу ҳаракатлари мақталган:

“(Эй Муҳаммад!) Албатта, Раббингиз Сиз ва Сиз билан бирга бир тоифа (саҳобаларингиз) кечанинг иккисидан озроғида, баъзида унинг ярмида ва (гоҳо) учдан бирида (бедор бўлиб, намозда) туришларингизни билур…” (Муззаммал, 20)

Бошқа ояти каримада эса куфрга ботган нопок кимса билан тунларни ибодатда ўтказган мўмин қиёсланади:

“Ёки кечалари сажда қилган ва тик турган ҳолда ибодат қилувчи, охиротдан қўрқадиган ва Парвардигорининг раҳматидан умид қиладиган киши (билан бошқалар баробарми?!) (Зумар, 9).

Тунги ибодатнинг мўминнинг маънавий юксалишида ўзига хос ўрни бор. Унинг кўнгил иқлими бу соатда Раббига қуллуқ этиш ила теран бир хушу ва хузуга ғарқ бўлади. Чунки у шу соатда Рабби билан ёлғиз қолади. “Дунёда бир ғариб, бир йўлчи, қабр аҳлидан бири каби бўл” (Бухорий, Термизий ривояти) ади,  ҳушунинг сирига етади. Йўл қўйган хатоларини афу этишини тилайди ва янги  кунга янада бир бандалик шуури ила киради.

Тунги ибодат ичида зикр этилган бир масала – намознинг ортидан бўлсин, мустақил бўлсин – Қуръони карим тиловат қилмоқдир. Яна тунги ибодатга амр келган илк оятларда, ҳазрати Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга Қуръони каримни тартила ила ўқиш амр этилганидир (Муззаммил, 4)  

Тартила ўқиш – Қуръони карим оятларининг лафзларига  секин-аста урғу бериб бориб, ҳарфларнинг махражларини жойидан чиқариб, оятларнинг маъноларини таафккур қилиб, руҳига жойлаб ўқимоқдир. Шундай ўқиса, мўмин Қуръони каримнинг баракотидан янада кўп файз олади. Парвардигоримизнинг амрларини янада теранроқ тушунади. Зеро, давомида:

“Албатта, Сиз кечаси (ибодат учун бедор бўлиб) туриш фаолият жиҳатидан оғирроқдир, (лекин) сўз (сўзлаш, қироат қилиш) жиҳатидан қулайроқдир”, деб амр этмоқилмоқда (Муззаммил, 6)

Шундай қилиб, Пайғамбаримиз алайҳиссалом Аллоҳ таолонинг бу амрига  риоя этиб ўқигани жуда кўп хабарларда келтирилган. Хусусан,

“Шунингдек, Қуръонни тиловат қилишга ҳам (буюурилгандирман)...” (Намл, 92)

Оятининг тафсирида бундай дейилади:

“Қуръони каримнинг тиловати ёки уни англаш асносида ҳақиқатларнинг менга пешма-пеш очилиши учун тиловатда давом этишим  амр этилди. Чунки худди шундай тиловатда давом этишим, илоҳий файз ва муқаддас сирлар эшиклари очилишига сабаб бўлади”.

Хабарларга кўра, Пайғамбар алайҳиссалом тун ярмида намоз ортидан қироат қилаётиб,

"Агар уларни азобласанг, албатта, улар (Ўз) бандаларингдир…" (Моида, 118)

Оятини тонгга қадар қайта-қайта ўқиган эканлар.

Бу – Набий алайҳиссаломнинг биз умматларига беҳад миннатдорчилигининг биргина ифодасидир.

Аҳли китоблардан мусулмон бўлиб, тунги ибодатга эътиборли бўлганларнинг ҳоллари қуйидагича маълум қилингандир:

“Уларнинг ҳаммаси баробар эмас. Аҳли китоблар орасида туни билан сажда (ибодат) қиладиган, Аллоҳнинг оятларини тиловат қилиб чиқадиган тўғри жамоа ҳам бор” (Оли Имрон, 113).

Аллоҳ таоло имон келтирган бу кишиларни мақтар экан, уларнинг ҳам Аллоҳнинг оятларини тиловат қилишлари ҳамда сажда этишларини айтмоқда. Яъни уларнинг таҳажжуд вақтидаги Қуръон ўқишлари мақтовга лойиқ топилган.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга ўргатган жамики амаллар ва ибодатлар бизнинг янада онгли ҳаёт кечирмоғимиз, Рабббимизни танимоғимиз учундир. Аллоҳни ва Расулини янада яхшироқ танимоғимиз, қалбимизда ниш отаётган муҳаббатимиз барқ уриб ривожланиши учундир. Жумалар, рамазонлар, муборак кечалар… буларнинг ҳаммаси савоб ишлаб олмоғимиз учун бизга бир марҳаматдир. Мўминнинг ҳаётида беғамлик бўлмайди. Мўмин коинот мунтазам ҳаракатланиб, янгиланиб тургани каби ҳаракатда бўлади. Кунимиздаги қиш фасли ҳам унинг ҳаётида шундай ғояга хизмат қилади.

ЎМИ матбуот хизмати