Muso alayhissalomga Allohning huzuriga borishdan oldin o‘ttiz kecha ibodat qilish amr qilindi, so‘ngra bu qirq kechaga chiqarildi. “Va Biz Muso bilan o‘ttiz kechaga va’dalashdik. Keyin esa buni o‘ni bilan to‘ldirdik. Shunda Parvardigoringiz belgilagan vaqt to‘la qirq kecha bo‘ldi” (A’rof, 142)

Shu yo‘l bilan uning qalbi buyuk uchrashuvga tayyorlandi. Ayni shaklda Payg‘ambarimiz alayhissalomga ham nubuvvatning ilk yillarida nozil bo‘lgan Muzzammil surasida tunlarni ibodat bilan o‘tkazish haqida so‘z yuritilgan. Payg‘ambar alayhissalom va ilk musulmonlar bunga juda noziklik ila rioya etganlar. Ulamoning ta’kidlashicha, Islom kelgan kezlarda tungi ibodat musulmonlarga farz bo‘lgan – dastlabki yillarda nozil bo‘lgan – ayni suraning oxirgi oyatida esa musulmonlarga bu borada bir oz yengillik berilgan.

Mana bu bu oyatda Payg‘ambar alayhissalom va ummatlarining bu harakatlari maqtalgan:

“(Ey Muhammad!) Albatta, Rabbingiz Siz va Siz bilan birga bir toifa (sahobalaringiz) kechaning ikkisidan ozrog‘ida, ba’zida uning yarmida va (goho) uchdan birida (bedor bo‘lib, namozda) turishlaringizni bilur…” (Muzzammal, 20)

Boshqa oyati karimada esa kufrga botgan nopok kimsa bilan tunlarni ibodatda o‘tkazgan mo‘min qiyoslanadi:

“Yoki kechalari sajda qilgan va tik turgan holda ibodat qiluvchi, oxirotdan qo‘rqadigan va Parvardigorining rahmatidan umid qiladigan kishi (bilan boshqalar barobarmi?!) (Zumar, 9).

Tungi ibodatning mo‘minning ma’naviy yuksalishida o‘ziga xos o‘rni bor. Uning ko‘ngil iqlimi bu soatda Rabbiga qulluq etish ila teran bir xushu va xuzuga g‘arq bo‘ladi. Chunki u shu soatda Rabbi bilan yolg‘iz qoladi. “Dunyoda bir g‘arib, bir yo‘lchi, qabr ahlidan biri kabi bo‘l” (Buxoriy, Termiziy rivoyati) adi,  hushuning siriga yetadi. Yo‘l qo‘ygan xatolarini afu etishini tilaydi va yangi  kunga yanada bir bandalik shuuri ila kiradi.

Tungi ibodat ichida zikr etilgan bir masala – namozning ortidan bo‘lsin, mustaqil bo‘lsin – Qur’oni karim tilovat qilmoqdir. Yana tungi ibodatga amr kelgan ilk oyatlarda, hazrati Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga Qur’oni karimni tartila ila o‘qish amr etilganidir (Muzzammil, 4)  

Tartila o‘qish – Qur’oni karim oyatlarining lafzlariga  sekin-asta urg‘u berib borib, harflarning maxrajlarini joyidan chiqarib, oyatlarning ma’nolarini taafkkur qilib, ruhiga joylab o‘qimoqdir. Shunday o‘qisa, mo‘min Qur’oni karimning barakotidan yanada ko‘p fayz oladi. Parvardigorimizning amrlarini yanada teranroq tushunadi. Zero, davomida:

“Albatta, Siz kechasi (ibodat uchun bedor bo‘lib) turish faoliyat jihatidan og‘irroqdir, (lekin) so‘z (so‘zlash, qiroat qilish) jihatidan qulayroqdir”, deb amr etmoqilmoqda (Muzzammil, 6)

Shunday qilib, Payg‘ambarimiz alayhissalom Alloh taoloning bu amriga  rioya etib o‘qigani juda ko‘p xabarlarda keltirilgan. Xususan,

“Shuningdek, Qur’onni tilovat qilishga ham (buyuurilgandirman)...” (Naml, 92)

Oyatining tafsirida bunday deyiladi:

“Qur’oni karimning tilovati yoki uni anglash asnosida haqiqatlarning menga peshma-pesh ochilishi uchun tilovatda davom etishim  amr etildi. Chunki xuddi shunday tilovatda davom etishim, ilohiy fayz va muqaddas sirlar eshiklari ochilishiga sabab bo‘ladi”.

Xabarlarga ko‘ra, Payg‘ambar alayhissalom tun yarmida namoz ortidan qiroat qilayotib,

"Agar ularni azoblasang, albatta, ular (O‘z) bandalaringdir…" (Moida, 118)

Oyatini tongga qadar qayta-qayta o‘qigan ekanlar.

Bu – Nabiy alayhissalomning biz ummatlariga behad minnatdorchiligining birgina ifodasidir.

Ahli kitoblardan musulmon bo‘lib, tungi ibodatga e’tiborli bo‘lganlarning hollari quyidagicha ma’lum qilingandir:

“Ularning hammasi barobar emas. Ahli kitoblar orasida tuni bilan sajda (ibodat) qiladigan, Allohning oyatlarini tilovat qilib chiqadigan to‘g‘ri jamoa ham bor” (Oli Imron, 113).

Alloh taolo imon keltirgan bu kishilarni maqtar ekan, ularning ham Allohning oyatlarini tilovat qilishlari hamda sajda etishlarini aytmoqda. Ya’ni ularning tahajjud vaqtidagi Qur’on o‘qishlari maqtovga loyiq topilgan.

Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bizga o‘rgatgan jamiki amallar va ibodatlar bizning yanada ongli hayot kechirmog‘imiz, Rabbbimizni tanimog‘imiz uchundir. Allohni va Rasulini yanada yaxshiroq tanimog‘imiz, qalbimizda nish otayotgan muhabbatimiz barq urib rivojlanishi uchundir. Jumalar, ramazonlar, muborak kechalar… bularning hammasi savob ishlab olmog‘imiz uchun bizga bir marhamatdir. Mo‘minning hayotida beg‘amlik bo‘lmaydi. Mo‘min koinot muntazam harakatlanib, yangilanib turgani kabi harakatda bo‘ladi. Kunimizdagi qish fasli ham uning hayotida shunday g‘oyaga xizmat qiladi.

O‘MI matbuot xizmati