24 Декабр, 2024, 23 Жумадул сони, 1446
24 Декабр, 2024, 23 Жумадул сони, 1446
Ҳаким ат-Термизийнинг “Наводирул усул” китобида шундай келтирилади: “Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага кириб келган кунлари, ундаги барча нарсаларни нурлантириб юбордилар. Вафот этган кунлари ундаги барча нарсалар зулмат ичра қолди”. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оламларни ёритувчи нур эдилар.
“Эй пайғамбар, дарҳақиқат, Биз Сизни (қиёматда барча умматларга) гувоҳ бўлувчи, (жаннат ҳақида) хушхабар берувчи, ва (дўзах азобидан) огоҳлантирувчи этиб юбордик. Аллоҳнинг изни билан Унга (динига) даъват қилувчи, ва (йўл кўрсатувчи) нурли чироқ қилиб ҳам” (Аҳзоб сураси 45-46-оятлар).
Ул зоти бобаракотнинг нурлари ила бутун олам ёришди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир кўчадан ўтсалар, ул зотдан муаттар ҳид таралар эди. Шу кўчадан кейин юрган одам, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шу макондан ўтганларини билар эди. Ул зот ўта покиза, ҳушбўй эдилар. Аллоҳ таоло ўз ҳабибини насл-насаб ва қариндошчилик жиҳатидан пок сақлаган эди. Шунингдек, Нубувват мусаффолиги ила табаррук қилишидан олдин, ул зотни болалик, ўсмирлик ва ўрта ёшларга етган даврларида ҳам гуноҳ маъсиятлардан муназзаҳ этган эди. Ул зотнинг ҳайбатлари, виқорлари, улуғворликлари ва покликлари қалблар ва дилларни эгаллаган эди.
Зайнаб бинти Жаҳш розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга маҳобат (улуғворлик) берилган эди”.
Абу Масъуддан ривоят қилинади: “Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келиб, гапирди. (Ул зотнинг маҳобатлари олдида гапира олмай) қўрқувдан қалтирай бошлади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ўзингни бос! Мен подшоҳ эмасман, мен Қадидни (гўштни қуритилган тилимчаси) ейдиган аёлнинг боласиман”, – дедилар.
Ҳинд ибн Абу Ҳола Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг васфларида шандай деди: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам улуғвор ва маҳобатли эдилар. Юзлари тўлин ой каби нур сочар эди”.
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос розияллоҳу анҳу: “Мен учун ҳеч ким Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламчалик маҳбуб эмас эди. Ҳеч ким кўз ўнгимда у зотдек улуғвор эмас эди. У зотни ўта улуғлаганимдан, у зотга кўзим тўйиб қарай олмас эдим”, – дедилар.
Бир киши Маккага туясини сотиш учун олиб келди. Унинг туясини Абу Жаҳл сотиб олди, лекин пулини бермай чўзиб юрди. Қурайшнинг улуғлари йиғиладиган мажлис олдига бориб: “Эй Қурайш жамоаси, мен мусофир кишиман, Абул Ҳакам ҳаққимни бермай мени кўп қийнаяпти. Орангизда менга ёрдам берадиган бирор киши борми?” – деди. Ўша вақтда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Каъбани бир тарафида ибодат билан машғул эдилар. Мажлис аҳли: “Анави ўтирган кишини кўраяпсанми, уни олдига бор, ичимизда фақат ўша кишигина сенга ёрдам бера олади”, – деб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрсатдилар. Бу билан улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни масҳара қилишни қасд қилган эдилар.Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Абу Жаҳл ўртасидаги адоватни билар эдилар. Ҳалиги киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келиб: “Эй Аллоҳнинг бандаси, Абул Ҳакам ибн Ҳишом менга зўрлик қилиб, ҳаққимни бермаяпти. Мен ғариб кишиман, анави ўтирган қавмдан менга ёрдам беришларини сўрасам, улар менга фақат сен ёрдам бера олишингни айтдилар. Ундан мени ҳаққимни олиб бер, Аллоҳ сенга раҳм қилсин”, – деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қани унинг олдига юрчи”, – деб у билан бирга Абу Жаҳлнинг уйига қараб кетдилар. Буни кузатиб турган Қурайш жамоаси ораларидан бир кишига: “Уларнинг кетларидан бориб нима қилишларини кузатгин”, – дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туя эгаси билан Абу Жаҳлнинг уйига бориб, унинг эшигини қоқдилар. Ичкаридан Абу Жаҳлнинг: “Ким бу?” – деган овози эшитилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен Муҳаммадман, бу ёққа чиқ”, – дедилар. Абу Жаҳл ичкаридан қўрқиб кетганидан ранги оқарган ҳолда чиқиб келди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу кишининг ҳаққини қайтариб бер”, – дедилар. Абу Жаҳл: “Ҳа, албатта, ҳозироқ унинг ҳаққини қайтараман”, – деди-да, ичкарига кириб, унинг ҳаққини олиб чиқди ва туя эгасига тўла-тўкис қайтариб берди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам киши ўз ҳаққини тўлиқ олгач, қайтдилар. Ҳалиги киши Қурайш йиғиладиган мажлисга бориб: “Аллоҳ уни яхшилик ила мукофотласин! Аллоҳга қасамки, у ҳаққимни тўлиқ ундириб берди”, – деди. Қурайшликлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Абу Жаҳл ўртасида бўлиб ўтган воқеани билиб келиш учун юборган киши ҳам унинг ортидан етиб келди ва кўрганларини сўзлаб берди.
Абу Нуъайм, Байҳақий, Исҳоқ ибн Ясордан ривоят қиладилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рукона ибн Абду Язидга: “Исломни қабул қил”, – дедилар. Рукона: “Агар сен айтаётган нарса ҳақ эканини билганимда эди, уни қабул қилган бўлардим”, – деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Нима дейсан, агар сени курашда енгсам, мен айтган нарсани ҳақ деб биласанми?” – дедилар (Рукона Қурайшликлар орасида энг бақуввати ва паҳлавони эди). Рукона: “Ҳа”, – деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўринларидан туриб, (уни кўз очиб юмгунча) ерга ағдардилар. Шунда Рукона: “Яна бир бор, эй Муҳаммад”, – деб айтди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қайта ушлаб, шу тобда ерга қулатдилар. Бу ҳолатни кўрган Рукона: “Бу сеҳрдир, мен бундай сеҳрга ўхшашини ҳеч ҳам кўрмаганман. Аллоҳга қасамки, сен елкамни ерга қўйган вақтингда, ҳеч нарса қила олмай қолдим”, – деб кетади.
Авазхўжа БАХРОМОВ,
“Холмуҳаммад ота” жоме масжиди
имом-хатиби
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Бу кашфиётларга сабаб бўлган шарт-шароитлар учта асосий банддан иборат:
1. Европа мамлакатлари Шарқ билан савдо-сотиқ қилишда дуч келган қийинчиликлар.
2. Пул метали сифатида олтин танқислиги.
Европанинг иқтисодий тараққиёти тобора кўпроқ пул талаб қилар эди. Бу тараққиётнинг асосий йўналиши товар хўжалигининг, савдо-сотиқнинг ўсиши эди. Буюк географик кашфиётларга сабаб бўлган яна бир муҳим омил ҳам шунга боғлиқ: Европада шаклланиб бораётган кучли абсолютист (мутлақ) монархияларга дабдабали саройлар, ёлланган армияни таъминлаш учун улкан маблағлар керак бўлаётган эди. Ана шу давлатлар йирик денгиз экспедицияларини ташкил этиши мумкин эди. Бундан ташқари, якка шахсларнинг бу қадар харажатларга имкони йўқ эди. Шунинг учун бу кашфиётларда феодал тарқоқ мамлакатлар эмас, айнан марказлашган давлатлар (Испания, Португалия, Англия) асосий ўрин тутгани тасодиф эмас. Бироқ, бундай экспедициялар учун савдогарлар ҳам маблағ ажратар эди. Шунингдек, католик черкови ҳам қўшимча ерлар, катта даромадлар ва янги қавмларга эга бўлиш истагида бундай истилоларга «оқ фотиҳа» берар эди.
Бундай давр учун муқаррар бўлган феодал мулкларнинг парчаланиш жараёни Европа мамлакатларида ҳар қандай йўл билан узоқ қитъаларда бойлик ва ерларни қўлга киритишга интилувчи кўплаб авантюристларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Булар қарамлик ва қашшоқликдан қутулишни орзу қилиб юрган зодагонлар ва деҳқонлар эди.
3. Фан-техниканинг, айниқса кемасозлик ва денгиз навигациясининг ривожланиши. XV асрда янгича тузилишга эга бўлган кемалар – каравеллалар пайдо бўлди. Унинг тўши (киль, пуштак) бор бўлиб, елканлар билан шундай жиҳозланган эдики, ёнбошдан эсган шамолда ҳам юра олара эди. Шунингдек, ўша даврга келиб компасдан ташқари астролябиялар, яъни кенгликни аниқловчи асбоблар ҳамда анчагина ишончли хариталар – портоланлар ҳам пайдо бўлган.
Буюк географик кашфиётлар охир-оқибатда мустамлака тизимининг вужудга келишига олиб келди. Агар XVI асрда Европада капитализм ривожлана бошлаган бўлса, агар Еровпа иқтисодий жиҳатдан бошқа қитъаларнинг халқларидан ўзиб кетган бўлса, бунга мустамлакаларнинг талон-тарож қилиниши ва аёвсиз эксплуатация қилиниши ҳам сабаб бўлган.
Мустамлакалар дарҳол капиталистик усуллар билан эксплуатация қилина бошламаган, улар дарҳол хом ашё манбаига ва янги бозорларга айланмаган. Аввал улар обдон талон-тарож қилинган, бирламчи капитал (сармоя) тўплаш манбаи бўлиб хизмат қилган. Испания ва Португалия мустамлакаларни феодал усуллар билан эксплуатация қилган биринчи мустамлакачи давлатлар бўлишган.
Бу ерларда зодагонларга одатдаги қишлоқ хўжалик маҳсулотлари эмас, балки олтин, кумуш ёки ҳеч бўлмаганда Европада қиммат баҳоларга сотиш мумкин бўлган анвойи мевалар керак эди. Улар ҳиндуларни олтин ва кумуш конларда ишлашга мажбурлашар, бўйсунмаганларни бутун-бутун қишлоқлари билан йўқ қилиб юборишар эди. Гувоҳларнинг айтишича, конлар атрофида чириб ётган юзлаб мурдаларнинг бадбўй ҳиди анқиб ётар эди. Шакарқамиш ва қаҳва плантацияларида ҳам ерлик аҳоли ана шундай усулларда эксплуатация қилинар эди.
Ерлик аҳоли бундай оғир меҳнатга бардош бера олмай, ёппасига қирилиб битар эди. Испанлар Эспаньола (Гаити) оролида илк бор пайдо бўлган пайтда у ерда миллионга яқин аҳоли яшар эди, бироқ XVI асрнинг ўрталарига келиб улар битта қўймай қириб ташланди. Испанларнинг ўзи ҳам XVI асрнинг биринчи ярмида америкалик ҳиндуларни қириб ташладик, деб ҳисоблашар эди.
Бироқ, испанлар ишчи кучини йўқ қилиб, ўз мустамлакасининг хўжалик асосига путур етказишди. Етишмаётган ишчи кучини тўлдириш мақсадида Америкага африкалик қоратанлиларни олиб келишга тўғри келди. Шундай қилиб, мустамлакалар пайдо бўлиши билан қулдорлик қайта тикланди.
Испанлар томонидан Америка ерларининг мустамлака қилиниши конларга, шакарқамиш ва тамаки плантацияларига ҳайдаб келинган сон-саноқсиз ерлик аҳолини мажбурлаб ишлатиш йўли билан, бўйсунмаганларни оммавий қирғин қилиш йўли билан амалга оширилди (Ямайка оролида XVI асрнинг биринчи ярмида 50 мингдан ортиқ ерлик аҳоли ҳалок бўлган, Перу ва Чилида эса XVI асрнинг иккинчи ярмида ҳиндуларнинг сони беш баравар камайиб кетган), оқибатда бир неча ўн йилдан сўнг ишчи кучи кескин камайиб кетди. Мустамлакачилар Африкадан қуллар олиб кела бошлашди. Жисмонан чидамлироқ бўлган қоратанлик африкаликлар испан мустамлакаларидаги асосий ишчи кучига айланди.
Қул савдоси сердаромад иш чиқиб қолди: Африкада қабила бошлиқларини ичириб, сув текин тақинчоқлар билан алдаб, қулларни жуда арзонга сотиб олиш ва Америкада уларни 20-30 баравар қимматга сотиш мумкин эди. Баъзан қуллар умуман сотиб олинмас, балки уларни куч ишлатиб, тутиб олиб, кемага юклашар ва Америкага олиб кетишар эди. Испан мустамлакаларига ҳар йили 6-8 минг қоратанли қуллар олиб келинар эди. (Манба: allbest.ru).
(Бу ишларнинг барчаси Европа уйғонишининг гуманизм – инсонпарварлик шиори остида амалга оширилганми?)
Европада динга бўлган муносабатда ҳам кейинроқ ўзгариш юз берди. Бир гуруҳ динсиз бўлиб кетди. Бир гуруҳ динни черковга қамаб олиб, бу ҳар кимсанинг ўз иши дейиш билан кифояланди. Аммо Дарвиннинг асл шогирдлари динни Карл Маркс бошчилигида халқ учун афюн деб эълон қилдилар ва уни батамом йўқ қилиб юборишга бел боғладилар. Карл Маркснинг хаёлини Ленин ва унинг сафдошлари Россияда ва унга қарам бўлган диёрларда ҳаётга татбиқ қилдилар. Ленин тузган давлат дунё тарихида куфрни ўзига шиор қилиб олган биринчи давлат бўлди. Улар дунёнинг ўзларига қарам бўлган барча юртларида «илмий атеизм» асосида динга ва диндорларга қарши қатағон ўтказдилар. Сон-саноқсиз ибодатхоналар ер билан яксон қилинди. Диний ходимлар ва уламолар қатл қилинди, қамалди ва сургун қилинди. Диний китоблар ва динга боғлиқ маданият дурдоналарни оловга ёқилди. Илмий атеизм таълимотлари дунёдаги ягона тўғри эътиқод сифатида барчага мажбурий равишда талқин қилинди.
«Олам ва одам, дин ва илм» китоби асосида тайёрланди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 