Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
23 Декабр, 2024   |   22 Жумадул сони, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
06:21
Қуёш
07:46
Пешин
12:27
Аср
15:17
Шом
17:01
Хуфтон
18:21
Bismillah
23 Декабр, 2024, 22 Жумадул сони, 1446

Маккадан Мадина сари

14.12.2017   6162   5 min.
Маккадан Мадина сари

Пайғамбар алайҳиссалом биринчи бўлиб, дўстлари Абу Бакр розияллоҳу анҳуга Аллоҳ таоло Маккадан кетишга амр қилинганини айтди ва иккалари йўл тадорикини кўра бошлашди. Абу Бакр сафарга тайёрлаб қўйган икки туянинг устига юкларини ортди, битта мешга озиқ-овқат, биттасига сув солди. Дайил ибн Бакр уруғидан Абдуллоҳ ибн Урайқитни йўл бошловчиликка ёллашди. У уста йўл бошловчи бўлгани учун мушриклигига қарамай, уч кундан кейин Савр ғорида учрашишга келишиб, икки туяни юклари билан ишониб топширишди. Шу куни кечаси Макка мушриклари ҳам манфур режани ўйлаб қўйган эди. Улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг эшиги олдида тўпланди. Пайғамбаримиз алайҳиссалом ғанимларида шубҳа туғдирмаслик учун ўринларига амакиларининг ўғли Алини ётқизиб қўйдилар. Мушриклар ташқарида у зотни кўздан қочириб қўймаслик учун эшик тирқишидан мўралаб туришар эди. Расулуллоҳ тўнларини Алининг устига ёптилар-да, Ёсин сурасининг 9-оятини ўқиб, ташқарига чиқдилар (Баъзи ривоятларда бир ҳовуч тупроққа дам солиб, мушриклар томонга сочган эди, дейилади). Шунда душманлар Пайғамбаримиз алайҳиссаломни кўрмай қолишди. Ҳолбуки, у зот уларнинг шундоқ олдидан эшикни очиб чиқиб кетган эдилар. Яратганнинг тадбири билан душманларнинг олдида бир тўсиқ, орқасида бир тўсиқ пайдо бўлиб, кўзлари ҳеч нарсани пайқамай қолишди.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом уйдан чиққанларини ҳеч ким кўрмади. У киши келишилган жойда Абу Бакр билан учрашдилар. Икковлон Савр ғорига кириб яширинишди. Мушриклар суиқасдлари барбод бўлганидан, туни билан Расулуллоҳни эмас, Али ибн Абу Толибни пойлаб чиқишганидан ҳайратга тушишди. Шу заҳоти пайғамбар алайҳиссаломни излаб йўлга отланишди, у кишини тутиб берган ёки қайердалигини айтган одамга мукофот ваъда қилишди. Агар улар Савр ғорига бориб қарашса, Расулуллоҳ билан Абу Бакрни бемалол топиб олишлари мумкин эди. Ночор аҳволда қолганларидан қаттиқ ўкинган Абу Бакр йиғлаб юборди. Пайғамбар алайҳиссалом унга тасалли бериб: "Қайғурма, Оллоҳ биз билан бирга", дедилар. Чиндан ҳам Парвардигор мушрикларнинг кўзини кўр қилиб қўйди. Ғорга қараш биронтасининг эсига ҳам келмади, ҳатто Расулуллоҳнинг ашаддий душманлари Умайя ибн Халаф уларнинг бу ерга яшириниши мумкинлигини тасаввурига ҳам сиғдиролмасди. Мушриклар чор-атрофни тит-пит қилиб, изғиб юришди. Қочоқлар уч кун ғордан чиқмай яшириниб ётишди.

Абу Бакрнинг ўғли зийрак, уддабурон йигит эди, у кундузлари мушрикларга аралашиб, Расулуллоҳ билан отаси ҳақида эшитган-билганларини уларга гапириб берар, қош қорайганда изига қайтиб, ғорда тунарди. Бомдоддан кейин яна Маккага етиб келарди. Унинг изини йўқотиш учун Омир ибн Фуҳайра боқаётган қўйларини унинг орқасидан ҳайдарди. Таъқиб тугаган куни эрталаб йўл бошловчи Абдуллоҳ ибн Урайқит етиб келди. Улар Қизил Денгизни ёқалаб йўлга тушишди. Кутилмаганда орқадан Суроқа ибн Молик келиб қолди. У мушрикларнинг Расулуллоҳни ўлдирган ёки тутиб берган одамга мукофот ваъда қилганидан хабардор эди. Мудлиж қабиласидан беш-ўн киши гаплашиб ўтирганида биров келиб: "Денгиз бўйида уч-тўрт кишининг қорасини кўрдим, Муҳаммад билан бирга қочган шериклари эмасмикин?" деди. Мукофотни бир ўзи олишни кўзлаган очкўз Суроқа: "Фалончи-писмадончилар йўқолган молларини излаб юрган эди, шуларни кўргандирсан", дея гапни чалғитди ва бир оздан кейин секингина даврадан сирғалиб чиқди-да, отга миниб, қочоқларнинг изидан тушди. Уларга яқинлашганда оти мункиб йиқилди. Ўрнидан туриб яна отига минди, овоз бемалол эшитилгудек жойгача яқинлашиб келди. Расулуллоҳ парво қилмай хотиржам кетавердилар. Абу Бакр эса тез-тез орқасига бурилиб қарарди. Тўсатдан Суроқанинг оти тиззасигача қумга ботиб қолди. У отини қамчилаб жойидан жилдиришга уринди. Жони азобда қолган жониворнинг оёқлари қумдан чиқар-чиқмас, чанг-тўзон кўтарилиб, кўзлари ҳеч нарсани кўрмай қолди. Шум нияти ғалати йўсинда барбод бўлганидан қаттиқ ваҳимага тушган Суроқа ёрдам сўраб Пайғамбар алайҳиссаломни чақирди.

Расулуллоҳ ҳамроҳлари билан Суроқа етйб келгунча кутиб турдилар. У мушрикларнинг ёвуз ниятларини, Расулуллоҳни тутиш учун ҳамма чораларни ишга солаётганини, катта пул сарфлаётганини айтиб берди ва ёнидаги бор озиқ-овқат билан йўлга керакли нарсаларни уларга таклиф этди. "Бизга нарсаларинг керак эмас, фақат қувлаб келаётганларга кўрмадим десанг бас", дейишди улар. Суроқа омонлик хати сўраган эди, Расулуллоҳ Абу Бакрга ёзиб беришни буюрдилар.

Аллоҳ таоло ўз пайғамбарини бало-қазолардан асради. Мадиналиклар расулуллоҳ келаётганларидан хабар топиб, ҳар куни Ҳаррага – қора тошли сой бўйига чиқишарди ва қуёш тикка келгандагина қайтиб кетишарди. Шундай кунларнинг бирида бир яҳудий пайғамбар алайҳиссаломнинг олисдан элас-элас кўринаётганларининг хабар бериб: "Ҳой, араб жамоаси, сизлар кутаётган пайғамбаринглар келяпти!" дея қичқирди. Ансорлар апил-тапил сой бўйига югуриб, Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг йўлларига пешвоз чиқдидар.

Абдувоҳид ЎРОЗОВ,

“Пул емас ота” жоме масжиди имом ноиби

Сийрат ва ислом тарихи
Бошқа мақолалар
Мақолалар

«Буюк» географик кашфиётлар

23.12.2024   759   6 min.
«Буюк» географик кашфиётлар

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Бу кашфиётларга сабаб бўлган шарт-шароитлар учта асосий банддан иборат:

1. Европа мамлакатлари Шарқ билан савдо-сотиқ қилишда дуч келган қийинчиликлар.

2. Пул метали сифатида олтин танқислиги.

Европанинг иқтисодий тараққиёти тобора кўпроқ пул талаб қилар эди. Бу тараққиётнинг асосий йўналиши товар хўжалигининг, савдо-сотиқнинг ўсиши эди. Буюк географик кашфиётларга сабаб бўлган яна бир муҳим омил ҳам шунга боғлиқ: Европада шаклланиб бораётган кучли абсолютист (мутлақ) монархияларга дабдабали саройлар, ёлланган армияни таъминлаш учун улкан маблағлар керак бўлаётган эди. Ана шу давлатлар йирик денгиз экспедицияларини ташкил этиши мумкин эди. Бундан ташқари, якка шахсларнинг бу қадар харажатларга имкони йўқ эди. Шунинг учун бу кашфиётларда феодал тарқоқ мамлакатлар эмас, айнан марказлашган давлатлар (Испания, Португалия, Англия) асосий ўрин тутгани тасодиф эмас. Бироқ, бундай экспедициялар учун савдогарлар ҳам маблағ ажратар эди. Шунингдек, католик черкови ҳам қўшимча ерлар, катта даромадлар ва янги қавмларга эга бўлиш истагида бундай истилоларга «оқ фотиҳа» берар эди.

Бундай давр учун муқаррар бўлган феодал мулкларнинг парчаланиш жараёни Европа мамлакатларида ҳар қандай йўл билан узоқ қитъаларда бойлик ва ерларни қўлга киритишга интилувчи кўплаб авантюристларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Булар қарамлик ва қашшоқликдан қутулишни орзу қилиб юрган зодагонлар ва деҳқонлар эди.

3. Фан-техниканинг, айниқса кемасозлик ва денгиз навигациясининг ривожланиши. XV асрда янгича тузилишга эга бўлган кемалар – каравеллалар пайдо бўлди. Унинг тўши (киль, пуштак) бор бўлиб, елканлар билан шундай жиҳозланган эдики, ёнбошдан эсган шамолда ҳам юра олара эди. Шунингдек, ўша даврга келиб компасдан ташқари астролябиялар, яъни кенгликни аниқловчи асбоблар ҳамда анчагина ишончли хариталар – портоланлар ҳам пайдо бўлган.

Буюк географик кашфиётлар охир-оқибатда мустамлака тизимининг вужудга келишига олиб келди. Агар XVI асрда Европада капитализм ривожлана бошлаган бўлса, агар Еровпа иқтисодий жиҳатдан бошқа қитъаларнинг халқларидан ўзиб кетган бўлса, бунга мустамлакаларнинг талон-тарож қилиниши ва аёвсиз эксплуатация қилиниши ҳам сабаб бўлган.

Мустамлакалар дарҳол капиталистик усуллар билан эксплуатация қилина бошламаган, улар дарҳол хом ашё манбаига ва янги бозорларга айланмаган. Аввал улар обдон талон-тарож қилинган, бирламчи капитал (сармоя) тўплаш манбаи бўлиб хизмат қилган. Испания ва Португалия мустамлакаларни феодал усуллар билан эксплуатация қилган биринчи мустамлакачи давлатлар бўлишган.

Бу ерларда зодагонларга одатдаги қишлоқ хўжалик маҳсулотлари эмас, балки олтин, кумуш ёки ҳеч бўлмаганда Европада қиммат баҳоларга сотиш мумкин бўлган анвойи мевалар керак эди. Улар ҳиндуларни олтин ва кумуш конларда ишлашга мажбурлашар, бўйсунмаганларни бутун-бутун қишлоқлари билан йўқ қилиб юборишар эди. Гувоҳларнинг айтишича, конлар атрофида чириб ётган юзлаб мурдаларнинг бадбўй ҳиди анқиб ётар эди. Шакарқамиш ва қаҳва плантацияларида ҳам ерлик аҳоли ана шундай усулларда эксплуатация қилинар эди.

Ерлик аҳоли бундай оғир меҳнатга бардош бера олмай, ёппасига қирилиб битар эди. Испанлар Эспаньола (Гаити) оролида илк бор пайдо бўлган пайтда у ерда миллионга яқин аҳоли яшар эди, бироқ XVI асрнинг ўрталарига келиб улар битта қўймай қириб ташланди. Испанларнинг ўзи ҳам XVI асрнинг биринчи ярмида америкалик ҳиндуларни қириб ташладик, деб ҳисоблашар эди.

Бироқ, испанлар ишчи кучини йўқ қилиб, ўз мустамлакасининг хўжалик асосига путур етказишди. Етишмаётган ишчи кучини тўлдириш мақсадида Америкага африкалик қоратанлиларни олиб келишга тўғри келди. Шундай қилиб, мустамлакалар пайдо бўлиши билан қулдорлик қайта тикланди.

Испанлар томонидан Америка ерларининг мустамлака қилиниши конларга, шакарқамиш ва тамаки плантацияларига ҳайдаб келинган сон-саноқсиз ерлик аҳолини мажбурлаб ишлатиш йўли билан, бўйсунмаганларни оммавий қирғин қилиш йўли билан амалга оширилди (Ямайка оролида XVI асрнинг биринчи ярмида 50 мингдан ортиқ ерлик аҳоли ҳалок бўлган, Перу ва Чилида эса XVI асрнинг иккинчи ярмида ҳиндуларнинг сони беш баравар камайиб кетган), оқибатда бир неча ўн йилдан сўнг ишчи кучи кескин камайиб кетди. Мустамлакачилар Африкадан қуллар олиб кела бошлашди. Жисмонан чидамлироқ бўлган қоратанлик африкаликлар испан мустамлакаларидаги асосий ишчи кучига айланди.

Қул савдоси сердаромад иш чиқиб қолди: Африкада қабила бошлиқларини ичириб, сув текин тақинчоқлар билан алдаб, қулларни жуда арзонга сотиб олиш ва Америкада уларни 20-30 баравар қимматга сотиш мумкин эди. Баъзан қуллар умуман сотиб олинмас, балки уларни куч ишлатиб, тутиб олиб, кемага юклашар ва Америкага олиб кетишар эди. Испан мустамлакаларига ҳар йили 6-8 минг қоратанли қуллар олиб келинар эди. (Манба: allbest.ru).

(Бу ишларнинг барчаси Европа уйғонишининг гуманизм – инсонпарварлик шиори остида амалга оширилганми?)

Европада динга бўлган муносабатда ҳам кейинроқ ўзгариш юз берди. Бир гуруҳ динсиз бўлиб кетди. Бир гуруҳ динни черковга қамаб олиб, бу ҳар кимсанинг ўз иши дейиш билан кифояланди. Аммо Дарвиннинг асл шогирдлари динни Карл Маркс бошчилигида халқ учун афюн деб эълон қилдилар ва уни батамом йўқ қилиб юборишга бел боғладилар.  Карл Маркснинг хаёлини Ленин ва унинг сафдошлари Россияда ва унга қарам бўлган диёрларда ҳаётга татбиқ қилдилар. Ленин тузган давлат дунё тарихида куфрни ўзига шиор қилиб олган биринчи давлат бўлди. Улар дунёнинг ўзларига қарам бўлган барча юртларида «илмий атеизм» асосида динга ва диндорларга қарши қатағон ўтказдилар. Сон-саноқсиз ибодатхоналар ер билан яксон қилинди. Диний ходимлар ва уламолар қатл қилинди, қамалди ва сургун қилинди. Диний китоблар ва динга боғлиқ маданият дурдоналарни оловга ёқилди. Илмий атеизм таълимотлари дунёдаги ягона тўғри эътиқод сифатида барчага мажбурий равишда талқин қилинди. 

«Олам ва одам, дин ва илм» китоби асосида тайёрланди

Мақолалар