Бир оқшом Умар ибн Абдулазиз раҳимаҳуллоҳ масжидга кирдилар. У киши билан бирга аскарлари ҳам бор эди. Йўлда ўтирган кишига туртилиб қоқилиб кетдилар. У зот Умар ибн Абдулазизга карата: “Нима бало, кўрмисан?!” – дедилар. Умар ибн Абдулазиз: “Йўқ”, деди. Қўриқчилар уни уришга шайланишди. Умар ибн Абдулазиз  уларни қайтарганича: “Мендан савол сўради, мен жавоб бердим”, деди ва бунга аччиқланмади ҳам, уни жазолагани ҳам йўқ, аксинча, уни кечириб, ишни босди-босди қилиб юборди.

 Бир куни Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳуни биров ҳақорат қилди. У зот бўлса ходимини чақиртириб: “Бу кишидан сўранг-чи, бирорта иши бўлса битириб берайлик”, дедилар. Шунда ҳалиги одам бошини қуйи солиб, уялиб қолди.

Абу Ҳанифа розияллоҳу анҳунинг дарс ҳалқаларида ўтирган бир одам у зотни сўкди. Имом унга қарамади ҳам, гапини ҳам бўлгани йўқ. Атрофидагиларни ҳам уни қувиб-солишларига рухсат бермадилар. Аксинча, Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ мажлисни якунлаб ҳовлига чиқдилар ва бояги кишига: “Бу менинг ҳовлим, агар чаласи қолган бўлса, бемалол давом этинг, яна ичингизда қолиб кетмасин”, дедилар. Киши уялганича узр сўраб кетди.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Биров сизда маълум бўлган айб билан айблаб, сизни сўкса, сиз уни ўзингиз биладиган унинг айби билан изза қилманг. Айтган гапининг балоси ўзига уради^[1]”, дедилар.

Имом Жунайд намозга келаётганларида бир тентак у кишининг устидан ювинди тўкиб юборди. У киши бошдан оёқ шалаббо бўлди. Кейин эса: “Ҳар бир йўл қўйган камчиликларим ва қилган гуноҳларим учун Аллоҳга истиғфор айтаман, Аллоҳнинг лутфу иноятига ҳамдлар айтаман. Мен бирорта гуноҳ қилгандурманки, Аллоҳ таоло мени дунёда жазолаяпти, шунинг учун аччиқланмаслигим керак”, дея уйларига қайтиб бориб кийимларини алмаштириб, намоз ўқиш учун масжидга қайтган эканлар.

Иброҳим ибн Адҳамнинг олдидан ит етаклаб олган бир яҳудий ўтиб кетаётиб: “Эй Иброҳим, сенинг соқолинг тозами ё мана бу итнинг думими?” деб сўради.

Иброҳим ибн Адҳам раҳимаҳуллоҳ эса: “Соқолим жаннатга кирадиган бўлса, итингнинг думидан покроқ ва афзалроқ бўлади. Соқолим жаҳаннамга кирадиган бўлса, итингнинг думи соқолимдан пок ва афзал бўлади”, деб жавоб берди.

Яҳудий шаҳодат калимасини айтишдан ўзини тутиб тура олмай: “Худо ҳаққи, бу пайғамбарларнинг хулқи”, дебди. Иброҳим ибн Адҳам камтарлик қилган эди, у кишининг ҳузурида бир яҳудий мусулмон бўлди. Иброҳим Адҳамни такаббурлик қилмагани, қизишиб кетмагани учун Аллоҳ таоло у кишига (қимматбаҳо) қизил туялардан-да яхшироқ инъом ато этди. Зеро, Набий алайҳиссалом бу борада: “Сиз сабабли Аллоҳ таоло бир кишини ҳидоят йўлига солиши сизда бўладиган қизил туялардан-да^[2] яхшироқдир”, деганлар.

Ҳассон Шамсий Пошонинг “Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.

^[1]  Имом Абу Довуд ва Имом Термизий ривояти.
^[2]  Қизил туя ўша замоннинг энг яхши ва қимматбаҳо улови бўлган. Унга ҳар ким ҳам эга бўла олмаган.